Διανύοντας τα 14 υπέροχα χιλιόμετρα από το Δερβένι μέχρι το πανέμορφο αυτό χωριό της ορεινής Κορινθίας, θα έχετε ήδη ετοιμαστεί για ακόμα πιο μακρινές και μαγευτικές βουνίσιες διαδρομές: σίγουρα προς τα κοντινά χωριά Χελιδόρι, Πύργο και Καλλιθέα, ίσως όμως και προς το Σαραντάπηχο, που από όλους τους οικισμούς της περιοχής είναι εκείνος που στέκει χτισμένος στο μεγαλύτερο υψόμετρο.
Στο «μπαλκόνι» του Κορινθιακού: Είναι πολύ όμορφη η Ευρωστίνη (Ζάχολη). Βγάζει μια άχρονη αθωότητα έτσι όπως κρατάει ακόμα ίχνη από την παλιά λαϊκή αρχιτεκτονική, που διακρίνεται στα παμπάλαια, στιβαρά και πετρόχτιστα σπίτια της. Η πέτρα, άλλωστε, κυριαρχεί σε ολόκληρο το χωριό: στις βρύσες του, στα αλώνια λίγο πιο έξω, ακόμα και πιο πέρα, στα μοναχικά ξωκλήσια των περιχώρων. Επιπλέον, η αεροπλανική θέα στο μακρινό γαλάζιο της θάλασσας είναι καθηλωτική από εδώ πάνω και δικαίως έχει δώσει στο χωριό τον χαρακτηρισμό «μπαλκόνι του Κορινθιακού». Το χωριό είναι χτισμένο στο οροπέδιο της Ζάχολης, σε ύψος 750 μέτρων, στην αγκαλιά ενός επιβλητικού, πυκνού δάσους μαύρης πεύκης. Όπως είπαμε, πιο πάνω υψώνονται δεσποτικά το Μαυριόρος (με 1.750 μέτρα ύψος) και η Ευρωστίνη, από όπου προέρχεται και το σημερινό όνομα της παλιάς Ζάχολης.
Ο μύθος, εν τω μεταξύ, λέει ότι στο Μαυριόρος έφτιαξε ο Ερμής την πρώτη λύρα που είδε ποτέ ο κόσμος, αμέσως μόλις γεννήθηκε. Υπάρχει η άποψη πως η ονομασία Ζάχολη είναι σλαβικής προέλευσης, χρονολογούμενη στον 6ο αιώνα, όταν οι Σλάβοι κατέλαβαν την Πελοπόννησο με τις φοβερές επιδρομές τους. Άλλοι, πάλι, ταυτίζουν το χωριό με την αρχαία Φελλόη. Όπως και να έχει, η φύση που περιβάλλει τον οικισμό είναι απίστευτα γοητευτική, ενώ ο ποταμός Ζαχολίτικος (ή Δερβένιος), ο οποίος διασχίζει την Ευρωστίνη, σχηματίζει το Ρέμα των Μύλων-μια παραμυθένια ρεματιά. Το ποτάμι πηγάζει από την περιοχή του προαναφερθέντος Σαραντάπηχου και καταλήγει στο ανατολικό Δερβένι, εκβάλλοντας στον Κορινθιακό Κόλπο.
Το παραμυθένιο Ρέμα των Μύλων: Τι ομορφιά και τι γαλήνη. Τι ήχοι από τα φύλλα που θροΐζουν, τα πουλιά που κελαηδούν, το νερό που κελαρύζει. Πάνω από το κεφάλι σου τα δέντρα φτιάχνουν πράσινους θόλους, ενώ τα πόδια πατάνε σε ένα φθινοπωρινό «χαλί» από πορτοκαλοκόκκινα φύλλα. Δίπλα στις όχθες, εντωμεταξύ, γέρνουν πλατάνια, καρυδιές, μηλιές, κερασιές, δαμασκηνιές, καστανιές, αχλαδιές και λωτιές. Άγρια αρωματικά βότανα φυτρώνουν παντού. Το νερό, τρέχοντας και πέφτοντας από βράχο σε βράχο, φτιάχνει μικρούς καταρράκτες, ενώ-βρίσκοντας στο διάβα του απλωσιές-σχηματίζει μικρές λίμνες γεμάτες με πέστροφες, οι οποίες ιριδίζουν μέσα στα κρυστάλλινα ύδατα.
Ο ουρανός και τα σύννεφα δίνουν χρώμα στα νερά, ενώ ο αέρας φτιάχνει τις «μουσικές» του ανάλογα με τη μέρα και την εποχή. Οι πάπιες περιμένουν πώς και πώς να αρπάξουν το ψωμί που θα τους πετάξετε, προτού χωθούν και πάλι στα ξύλινα σπιτάκια τους. Αν έχετε παιδιά, θα ενθουσιαστούν. Θα πεζοπορήσετε βέβαια και στα σηματοδοτημένα μονοπάτια, θα ξεκουραστείτε στα ξέφωτα με τα ξύλινα τραπέζια και τους πάγκους-ίσως τσιμπήσετε και τίποτα, αν έχετε φροντίσει να φέρετε μαζί σας προμήθειες. Όλοι μπορούν να περπατήσουν εδώ, εύκολα και ακίνδυνα. Για να κάνετε ολόκληρη τη γύρα, από τη μία άκρη του χωριού μέχρι την άλλη, υπολογίστε 3 ώρες. Αλλιώς, θα περπατήσετε όσο σας αρέσει και θα γυρίσετε πίσω, εκεί όπου αφήσατε το όχημά σας, ώστε να περιπλανηθείτε στο χωριό.
Η εκκλησία με τους 17 τρούλους: Με το έμπα στο χωριό, θα σας αφήσει άφωνους ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Γεωργίου Ζάχολης, ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της ορθόδοξης Χριστιανοσύνης. Έχει δεκαεπτά κεραμοσκεπείς τρούλους, οκτώ από τη μια μεριά της δίρριχτης στέγης, οκτώ από την άλλη κι έναν στη μέση. Στηρίζεται δε σε 36 κολώνες με κιονόκρανα, ενώ το τέμπλο κατασκευάστηκε από την ξυλεία ενός και μόνο τεράστιου κυπαρισσιού: η κοπή του, μάλιστα, απεικονίζεται στην εικονογράφηση της εκκλησίας. Ο ναός είναι τρισυπόστατος, έχει δηλαδή τρεις τράπεζες. Η αριστερή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο και στην Αγία Ελένη, η μεσαία στον Άγιο Γεώργιο και η δεξιά στον Άγιο Δημήτριο. Στην αυλή βρίσκεται ο τάφος και η προτομή του Ζαχολίτη οπλαρχηγού της Επανάστασης του 1821 Παναγιωτάκη Γεραρή (ο άλλος ντόπιος οπλαρχηγός είναι ο Χρήστος Ζαχολίτης), πλάι σε πετρόκτιστες βρύσες και σε επτά κυπαρίσσια.
Ο ναός χτίστηκε το 1811 κι έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο, αν και στην πραγματικότητα είναι οικοδομημένος πάνω σε προγενέστερο ναό, όπως πιστοποιούν ενετικά έγγραφα. Ο θρύλος λέει ότι κατασκευάστηκε επί Τουρκοκρατίας, μέσα σε 39 ημέρες, χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των ανθρώπων του χωριού, αφού η οθωμανική διοίκηση είχε συμφωνήσει να δημιουργηθεί χριστιανικός ναός στο χωριό, υπό την προϋπόθεση όμως να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε 40 ημέρες-αλλιώς θα γκρεμιζόταν. Στο βόρειο μέρος του χωριού, εντωμεταξύ, θα αντικρίσετε ένα ακόμα εκπληκτικό θέαμα: το ξωκλήσι της Παναγίας της Καταφυγιώτισσας, μέσα στο κοίλωμα ενός τεράστιου βράχου ύψους 40 μέτρων. Χτίστηκε προεπαναστατικά, σαν καταφύγιο για τους Κλέφτες της περιοχής, γι’ αυτό και δίπλα του σκάφτηκαν κρυψώνες ώστε να γλιτώνουν και οι αγωνιστές και οι ντόπιοι άμαχοι από τους διωγμούς.
Ένα καλοπάτητο μονοπάτι βγάζει από το εκκλησάκι στον επαρχιακό δρόμο Ευρωστίνη-Ροζενά. Μάλιστα, έχουν φτιαχτεί και σκαλάκια που οδηγούν σε μία από τις παλιές κρυψώνες. Τέλος, απέναντι από τη μικρή πλατεία με τον πλάτανο και την προτομή του μεγάλου Ζαχολίτη νομοδιδασκάλου Γεωργίου Μπαλ, θα δείτε τη βυζαντινού ρυθμού εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Χτίστηκε το 1838, μα δυστυχώς κάηκε ολοσχερώς και ξαναφτιάχτηκε το 1963. Σήμερα είναι πλήρως ανακαινισμένη με εκπληκτικής τεχνικής και ομορφιάς πετρόκτιστο καμπαναριό και πανέμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο, επίσης χρονολογούμενο στο 1838.
Στα γύρω χωριά: Έχοντας σαν έδρα την Ευρωστίνη, οι επιλογές για να εξερευνήσετε την ορεινή δασόφυτη περιοχή και τα γύρω χωριά είναι πολλές. Επιπλέον, αν έρθετε εδώ κατά τον χειμώνα, θυμηθείτε ότι δεν απέχετε πολύ από τα χιονοδρομικά κέντρα των Τρικάλων Κορινθίας και των Καλαβρύτων. Τα Ροζενά είναι χτισμένα αμφιθεατρικά, σε μια απότομη πλαγιά, αποτελώντας ένα πολύ ζωντανό και ακμαίο χωριό, γεμάτο καλλιέργειες. Εδώ, μάλιστα, παράγονται και τα περίφημα φασόλια Ζάχολης. Αν βρείτε, να πάρετε-είναι πεντανόστιμα, με λεπτή φλούδα και ευκολόβραστα. Ο οικισμός λειτουργεί και σαν χειμαδιό της Ευρωστίνης, αφού, παλιότερα, όλοι σχεδόν οι κάτοικοί της κατέβαιναν εδώ με τα ζώα τους, όταν ξεκινούσαν τα πρώτα κρύα. Πολύ επιβλητική είναι και η πετρόχτιστη εκκλησία της Υπαπαντής του Κυρίου (1928) στην είσοδο των Ροζενών. Από εδώ, επίσης, μπορείτε να επισκεφθείτε και τρία ακόμα ορεινά χωριά, βυθισμένα μέσα στο πράσινο. Το Χελιδόρι στα 600 μέτρα, τον Πύργο στα 700 μέτρα και τον πολύ ιδιαίτερο Σαραντάπηχο, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων.
Το Χελιδόρι ή Κούτος (έχει κι ένα πεδινό οικισμό, τα Μεντουργιάνικα) είναι μια πραγματική «κιβωτός» εκκλησιαστικών θησαυρών. Εδώ βρίσκεται η ιστορική μονή του Προφήτη Ηλία (γυναικεία, στις μέρες μας), που χτίστηκε κατά τον 14ο αιώνα. Αναστηλώθηκε κατόπιν άδειας των τουρκικών αρχών μετά την κατάρρευσή της το 1754, με το σχετικό «χοτζέτι» (όπως έλεγαν τότε την άδεια) να φυλάσσεται σήμερα στο αρχείο του μοναστηριού. Το χειμώνα οι μοναχές διαμένουν σε μετόχι αφιερωμένο στον Άγιο Γεράσιμο, το οποίο λειτουργεί στα Μεντουργιάνικα. Στο Χελιδόρι βρίσκεται και η βυζαντινού ρυθμού εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και με εντυπωσιακές αγιογραφίες του 1758. Χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τους Μαμωνάδες, μια οικογένεια ευγενών βυζαντινής καταγωγής με ρίζες από τη Μονεμβασιά, η οποία αποτέλεσε κομμάτι της ελίτ του νέου ελληνισμού.
Ο Πύργος είναι ένα πολύ ζωντανό κεφαλοχώρι και λέγεται έτσι από τον τριώροφο πύργο που οικοδόμησε η οικογένεια Μαμωνά, όταν έφτασε εδώ μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1583, επί Ενετοκρατίας. Με τις πολεμίστρες και την ξύλινη κινητή γέφυρα λειτούργησε σαν καταφύγιο και αποτέλεσε τον πυρήνα για τη δημιουργία του σύγχρονου χωριού. Επί Τουρκοκρατίας πέρασε στην ιδιοκτησία του Χριστόδουλου Κορδή, ο οποίος έκανε πολλά για την επανάσταση του 1821 στην περιοχή. Σήμερα, αναστηλωμένος και ανακαινισμένος, ο Πύργος του Κορδή επιβάλλεται με την παρουσία του στο κέντρο του οικισμού. Ανάλογα με την εποχή που θα έρθετε, ζητήστε να δοκιμάσετε τα καταπληκτικά φρούτα της ντόπιας παραγωγής: πυργιώτικα μήλα, λωτούς και κορινθιακή σταφίδα.
Συναπάντημα των Σαρακατσαναίων στο Σαραντάπηχο: Το Σαραντάπηχο, πάλι, είναι μια άλλη ιστορία: ένα πολύ παλιό χωριό, το οποίο ιδρύθηκε από τη βυζαντινή οικογένεια των Σαραντάπηχων γύρω στον 8ο αιώνα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.260 μέτρων στις πλαγιές της Κυλλήνης και είναι το πιο ορεινό σε όλη την Πελοπόννησο. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, υπήρξε κοσμοπολίτικο θέρετρο από 1927 μέχρι το 1940, όταν υπήρχε εκεί το πολυτελές, τριώροφο ξενοδοχείο «Αναγέννησις». Διέθετε μάλιστα ακόμα και αεροδρόμιο. Σήμερα, απομένουν μόνο τα ερείπια του ξενοδοχείου στην κορυφή του χωριού, μέσα σε φύση απίστευτης ομορφιάς, που σε αυτό το υψόμετρο δείχνει ένα διαφορετικό, πιο άγριο και ανέπαφο πρόσωπο.
Εδώ, δηλαδή, θα δείτε ένα δάσος με σεγκόβιες, πανύψηλα πεύκα και μαύρα έλατα, που διασχίζεται από σκιερά μονοπάτια γεμάτα αγριολούλουδα και ευώδη αναρριχητικά φυτά (την άνοιξη), με πηγές τρεχούμενων υδάτων να αναβλύζουν από παντού. Επιπλέον, την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου γίνεται και το «Συναπάντημα των Σαρακατσαναίων», με χορούς και αναβιώσεις στιγμών από την παραδοσιακή καθημερινότητα των πληθυσμών αυτών, όπως είναι π.χ. η ενασχόληση των γυναικών με τον αργαλειό.
Πού θα μείνετε και πού θα φάτε | «Ξενώνας Ευρωστίνη»: Απλός, πετρόκτιστος ξενώνας στο πάνω μέρος του χωριού, ο οποίος προσφέρει όλα τα απαραίτητα και διαθέτει τζάκι. Βρίσκεται μέσα σε καταπράσινο δάσος, δίπλα στο Ρέμα των Μύλων κι έχει θέα στο χωριό. Προσφέρει πλούσιο, χειροποίητο πρωινό στηριγμένο σε τοπικά προϊόντα (μαρμελάδες με φρούτα από τον κήπο τους, παραδοσιακό ψωμί, κέικ, κλπ.), ενώ παραμένει ανοιχτός όλον τον χρόνο. | «Το Αρχοντικό της Ζάχολης»: Ταβέρνα με κρεατικά της ώρας, αλλά και μαγειρευτά και πίτες. Μπορείτε να παραγγείλετε μοσχαρίσιες μπριζόλες, παϊδάκια από ζυγούρι, κατσικάκι γάλακτος στη γάστρα, κόκορα κρασάτο με χοντρά μακαρόνια, γουρουνόπουλο στη σούβλα, αρνάκι γάλακτος στη λαδόκολλα, μοσχάρι σούπα, στιφάδο, χορτόπιτα, τυροπιτάρι με μέλι, μανιτάρια στα κάρβουνα-ακόμα και βουβαλίσιο κρέας ορισμένες φορές. Για το τέλος, σπιτικό γαλακτομπούρεκο. Μεγάλη αυλή, σάλα με την τυπική εμφάνιση κλασικής ψησταριάς, συν ένα μοντέρνο τζάκι.
«Κοραής»: Ιστορική ταβέρνα με πολύ καλά κρεατικά της ώρας, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα καταπληκτικά παϊδάκια και τα σουβλιστά. Ωραίες πίτες, φασολάδα με φασόλια Ζάχολης και αβγά μάτια δικά τους, σερβιρισμένα με τηγανητές πατάτες. Απλή σάλα με τζάκι και μεγάλη αυλή με τραπέζια κάτω από το ξύλινο στέγαστρο.
Πώς θα πάτε στην Ευρωστίνη: Με αφετηρία την Αθήνα, οδηγείτε στην εθνική οδό Αθηνών-Πατρών, βγαίνετε στην έξοδο προς Δερβένι (μέχρι εδώ μετράτε 140 χιλιόμετρα) και από εκεί οδηγείτε άλλα 14 χιλιόμετρα, ακολουθώντας την ταμπέλα προς Ροζενά.
