Το Δερβένι ιδρύθηκε γύρω στο 1860-1865, από κατοίκους της κοντινής Ζάχολης (σήμερα Ευρωστίνα) που άφησαν το χωριό τους για να μετοικήσουν προς τα παράλια. Εκεί καταπιάστηκαν με την παραγωγή και το εμπόριο κορινθιακής σταφίδας, από το οποίο πλούτισαν ιδιαίτερα κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Παρότι αυτή η αίγλη χάθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Δερβένι διατήρησε τον χαρακτήρα του εμπορικού κέντρου της ευρύτερης περιοχής: διόλου τυχαία, ο Αστέρας Δερβενίου είναι η μοναδική ποδοσφαιρική ομάδα της Κορινθίας με δικό της, ιδιόκτητο γήπεδο. Εντωμεταξύ, καθώς η ονομασία του είναι τούρκικης προέλευσης (derven σημαίνει «στενό πέρασμα»), έγιναν κατά καιρούς ορισμένες προσπάθειες να αντικατασταθεί με κάτι πιο ελληνικό-το είπαν λ.χ. Στενόπορο το 1928 και ύστερα Ακταίον, το 1929-χωρίς όμως να στεριώσουν. Έτσι, επανήλθε και επίσημα ως Δερβένι από το 1933 και μετά.
Πού να μείνετε: Κρατώντας αποστάσεις από τον μαζικό τουρισμό άλλων προορισμών της Κορινθίας (σαν π.χ. το Ξυλόκαστρο), το Δερβένι δεν επένδυσε στην ανέγερση υποδομών διαμονής. Έτσι, οι περισσότεροι από όσους το επισκέπτονται επιλέγουν να νοικιάσουν κάποιο σπίτι ή διαμέρισμα-προσφέρονται άλλωστε αρκετά τέτοια καταλύματα, ιδιαίτερα όταν ξεκινά η θερινή περίοδος. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει και μια εξαίρεση: το μικρό ξενοδοχείο «Alissachni» στη διασταύρωση της Παλαιάς Εθνικής Οδού με την Αγίου Ιωάννου. Βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα από τη θάλασσα και διαθέτει άνετα δωμάτια σε ανταγωνιστικές τιμές. Επιπλέον είναι φιλικό προς όσους έχουν ζώα, ενώ προσφέρει και ιδιαιτέρως ποιοτικό πρωινό.
Πού να κάτσετε για καφέ και ποτό: Στο Δερβένι τα περισσότερα μαγαζιά ανοίγουν ως καφέ και συνεχίζουν έπειτα ως μπαρ. Το «Bolero» συνδυάζει τέτοιες υπηρεσίες με υπέροχη θέα στον Κορινθιακό, ενώ συχνά διοργανώνει και μουσικά events. Στην άλλη άκρη του χωριού, εκεί όπου αρχίζει ο γειτονικός οικισμός Πετάλου, θα βρείτε το «Vis a’ Vis». Μια ιδιαίτερη νότα προσφέρει το γλυκοπωλείο «Γλυκιά Συμφωνία», στο οποίο μπορείτε να κάτσετε και για καφέ, απολαμβάνοντας παράλληλα εκμέκ, βυζαντινό, γαλακτομπούρεκο ή προφιτερόλ-όλα δικής τους παραγωγής. To «Aqua» είναι το δημοφιλέστερο beach bar στο Δερβένι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ στέκια με σταθερούς θαμώνες είναι επίσης το «Central Cafe», καθώς και το «Απολαυστικό», το οποίο φημίζεται και για την πίτσα του.
Πού θα φάτε: Στο Δερβένι θα βρείτε πολλές επιλογές για φαγητό, αλλά αν σας αρέσουν ιδιαιτέρως τα θαλασσινά θα πρέπει να τιμήσετε την ψαροταβέρνα «Έσπερος Ιχθύς», αφού θεωρείται μία από τις καλύτερες του είδους της σε όλη την Κορινθία. Θαυμάσια η κακαβιά, όπως και οι γαρίδες γιουβέτσι και τα ψητά (ολόφρεσκα) καλαμάρια. | Στο «Καφέ Αμάν» κυριαρχούν τα λαϊκά ακούσματα και είναι στέκι για τσίπουρα και νόστιμους μεζέδες, ενώ στη «Μικρή Πλατεία» θα πάτε για σουβλάκια, γύρο, μα και κοντοσούβλι. Τέλος, υπάρχει και το Τουριστικό Περίπτερο Δερβενίου, όπου θα βρείτε καλά μαγειρευτά με έμφαση στην ελληνική κουζίνα.
3 πράγματα που αξίζει να κάνετε, αν βρεθείτε στο Δερβένι: Ασφαλώς, όσοι γνωρίζουν και προτιμούν το Δερβένι το κάνουν πρωτίστως για την παραλία του, όπου έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν τα πεντακάθαρα, κρυστάλλινα νερά του Κορινθιακού συνδυαστικά με τα όμορφα ηλιοβασιλέματα της περιοχής. Ωστόσο το χωριό διαθέτει κι άλλες ομορφιές έτσι όπως περιβάλλεται από λόφους με μπόλικη βλάστηση και καλλιέργειες, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ιδανικό ορμητήριο για τα ορεινότερα χωριά της Κορινθίας.
Κάντε μια βόλτα στο χωριό: Προτείνεται να τριγυρίσετε το Δερβένι με τα πόδια και να μη μείνετε μόνο στις παραθαλάσσιες του ομορφιές, καθώς έτσι θα διαπιστώσετε ότι υπήρξε τόπος με σημαίνουσα ακμή. Γι’ αυτό και σώζονται αρκετά διώροφα παραδοσιακά σπίτια του 19ου αιώνα κατασκευασμένα από πέτρα, ξύλο και κεραμίδια, στα οποία έμεναν κάποτε οι εύποροι σταφιδέμποροι του χωριού. Αξίζει επίσης να σταθείτε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου που υπάρχει από το 1835, στο Δημοτικό Μέγαρο, στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου (ο οποίος είναι και πολιούχος) που λειτουργεί από το 1891, στη μικρή πλατεία Κωνσταντίνου Αδαμόπουλου, αλλά και στο Πανταζοπούλειο πολιτιστικό κέντρο. Φροντίστε όμως να περάσετε μια βόλτα και από τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο του Μανωλόπουλου.
Περάστε από τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό: Το κτήριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού θυμίζει τις εποχές ακμής του Δερβενίου, όταν οι κάτοικοί του πλούτισαν από το εμπόριο κορινθιακής σταφίδας. Λόγω της σημασίας του, αποφασίστηκε τότε (1885) να αποτελέσει ξεχωριστή στάση στη σιδηροδρομική σύνδεση του Πειραιά με την Πάτρα. Ο σταθμός σταμάτησε να λειτουργεί το 2007, αν και χρησιμοποιήθηκε για εκδρομικούς λόγους μέχρι και το 2009. Εδώ, ωστόσο, έχει γραφτεί και η μελανότερη σελίδα στη σιδηροδρομική ιστορία της χώρας μας, αφού το πιο πολύνεκρο δυστύχημα με τρένα έχει λάβει χώρα στο Δερβένι. Τον Σεπτέμβριο του 1968 έγινε σφοδρή σύγκρουση αμαξοστοιχιών, λόγω της οποίας σκοτώθηκαν 34 άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι 135.
Οργανώστε μια εκδρομή στην Παναγία την Καταφυγιώτισσα: Αν και το Δερβένι προσφέρεται όπως είπαμε ως ορμητήριο για διάφορες εξορμήσεις-είτε στην παραλιακή ζώνη, είτε στα ορεινότερα χωριά της Κορινθίας-μια εκδρομή που αξίζει να οργανώσετε εάν βρεθείτε κάποιες μέρες στην περιοχή είναι προς την Παναγία την Καταφυγιώτισσα. Βρίσκεται 10 χιλιόμετρα προς τα νότια και θα την προσεγγίσετε παίρνοντας τον δρόμο για το Σαραντάπηχο. Η ιδιαίτερη ονομασία προέρχεται από την ορεινή τοποθεσία στην οποία έχει χτιστεί, που είναι γνωστή στους ντόπιους ως «Καταφύγια», καθώς εκεί κατέφευγαν συχνά οι Ζαχολίτες κατά την Τουρκοκρατία, όταν φοβούνταν διώξεις από την οθωμανική διοίκηση. Σύμφωνα με την παράδοση είναι σε εκείνα τα χρόνια που φτιάχτηκε το ξωκλήσι (1782), το οποίο ως το 1880 ήταν υπό την επίβλεψη μιας μοναχής που διέμενε και εκεί.
Ακολούθως εγκαταλείφθηκε για ένα διάστημα, αλλά το 1969 οι κάτοικοι σκάλισαν στους βράχους σκαλοπάτια συνδέοντάς το με τον δημόσιο δρόμο που οδηγούσε από το Δερβένι στη Ζάχολη. Το 1982 υδροδοτήθηκε, ενώ στα 2002 απόκτησε και ηλεκτρικό ρεύμα. Δυστυχώς το 2012 το εσωτερικό καταστράφηκε από πυρκαγιά άγνωστης αιτίας. Η θέα από την Παναγία την Καταφυγιώτισσα είναι πραγματικά επιβλητική, καθώς «βλέπει» τόσο προς τα γύρω βουνά, όσο και προς τη θάλασσα.
