Σχεδόν δώδεκα ώρες ταξίδι, με το αργό πλοίο, ακούγεται τρομακτικό στις μέρες μας που όλα είναι γρήγορα, εύκολα, απότομα αλλά τελικά κάπου εκεί στην αργοπορία κρύβεται και η ομορφιά, η άγονη ομορφιά. Συστήνω ανεπιφύλακτα αυτό το δρομολόγιο, είναι αυτό που σε καθαρίζει ψυχολογικά, παίρνεις τον χρόνο σου να αφήσεις πράγματα που σε χαλάνε πίσω, παίρνεις και κάνα φαγάκι μαζί σου να τρως στο πλοίο, όπως κάναμε παλιά ή παραγγέλνεις σουβλάκια από την Σίφνο που περνά το πλοίο στο μέσο του ταξιδιού και κατεβαίνεις να τα παραλάβεις βιαστικά. Όσα μποφόρ και εάν έχει το σίγουρο είναι ότι δεν θα κουνιέσαι, σε αντίθεση με το ταχύπλοο.
102 μίλια ταξίδι, λοιπόν: Η Φολέγανδρος είναι νησί των Κυκλάδων, μεταξύ της Σικίνου και της Μήλου. Απέχει 15 μίλια (ανατολικά) από τη Μήλο και 22 μίλια βορειοδυτικά από τη Σαντορίνη. Από τα λιγότερα χτισμένα νησιά στο Αιγαίο, ακόμα μοιάζει με παλιό νησί, όπως τα ξέραμε, δηλαδή όπως τα φανταζόμαστε. Χαμηλές ξερολιθιές, μικρά άσπρα σπίτια, ουρανός, θάλασσα, φως, πρόβατα ελεύθερα παντού. Μεγάλοι απότομοι βράχοι, μέσα και έξω από την θάλασσα. Ψάξε να κάνεις wall diving, έχει padi center. Δεν έχει νερό αλλά έχει ζωή, απλή ζωή, ανθρώπινη, έχει καλημέρες όταν περπατάς στη Χώρα, έχει τραγούδια, έχει παρέες, έχει κουλτούρα και δεν έχει ομπρέλες και ξαπλώστρες στην παράλια.
Και όμως δεν έχει ξαπλώστρες, το ξαναλέω, δεν έχει ξαπλώστρες, αυτός ακριβώς ο συμβολισμός την κάνει μοναδική, άγονη και υπέροχη. Έχει σκιές, έχει αλμυρίκια, έχει καβάτζες και μικρές σπηλιές, έχει την αρχέγονη χαρά ακόμα του να απλώνεις την πετσέτα σου στην παράλια ή και χωρίς πετσέτα αφού σε κάποιες ακτές το φιλόξενο γυαλιστερό πετραδάκι δεν σε λερώνει καθόλου. Έχει ρακόμελο, νομίζω κιόλας ότι ήταν και από τα μέρη που πρωτοεμφανίστηκε. Έχει φοβερά τυριά, όλοι κάνουν από λίγο, το πιο διάσημο είναι το σουρωτό, μαλακό και φρέσκο χωρίς ωρίμανση. Έχει και γυλοτύρι και μανούρα ακόμα και ντριστή. Πρόσφατα απέκτησε και τυροκομείο, που λειτουργεί στα διεθνή υγειονομικά πρότυπα και αρχίζει να παράγει πιο ιδιαίτερα και ωριμασμένα τυριά. Έχει μέλι, πολύ καλό μέλι, ιδιαίτερο άρωμα που σε κάνει να το ξεχωρίζεις ανάμεσα σε τόσα.
Το νησί έχει δύο μεγάλους οικισμούς. Πρωτεύουσα είναι η Χώρα (ή πόλη Φολέγανδρος), με 316 κατοίκους, χτισμένη στην ανατολική πλευρά, σε ύψωμα 200 μέτρων χωρίς καθόλου αυτοκίνητα, απαγορεύεται η κυκλοφορία. Στη Χώρα, κυρίως, ζεις σα να πρωταγωνιστείς σε υπέροχο σκηνικό χολιγουντιανής ταινίας, είναι όλα στην θέση τους, όλα όπως πρέπει να είναι, με μικρές εξαιρέσεις βέβαια. Τέσσερις βασικές πλατείες γεμάτες φαΐ, το βράδυ είναι σαν είσαι καλεσμένος σε ένα τεράστιο γάμο, επικρατεί ατμόσφαιρα δεξίωσης. Να πας στον Ασύγκριτο για ντόπιο κοντοσούβλι, στον Κρητικό για μπριζόλα στα κάρβουνα, στο Σπιτικό για σαλιγκάρια, στη Μέλισσα να πας επειδή απλώς πρέπει να γνωρίσεις την αρχόντισσα Κατίνα και τα κορίτσια της.
Υπάρχει και το Σικ, σαν γυαλισμένη καρτποστάλ της πλατείας, πρωτότυπο, νεοπαραδοσιακό καφενείο που βασίζεται στην δική του παραγωγή σε πρώτες ύλες. Εγώ πάντα ανεβαίνω και στο ταρατσάκι στην Πιάτσα, μια νόστιμη οπτική της πλατείας, με μαέστρο τον Παύλο που θα σου μιλήσει για σανίδες wakeboard και σίγουρα θα σε καθοδηγήσει «για καλό κύμα και spot». Κάποτε είχα φάει κάππαρη γιαχνί στο Γουπί, είναι από τους μεζέδες που σίγουρα μπαίνει στο top 10 της κυκλαδίτικης γαστρονομίας. Το πρωί που ξυπνάς στη Χώρα οφείλεις να πας στην πλατεία της Πούντας, για δυο λόγους: Για να αποφασίσεις για το μπάνιο βλέποντας τα μποφόρ από ψηλά και για να φας το πρωινό σου στο ομώνυμο ιστορικό μαγαζί της πλατείας, σημείο συνάντησης για ελεύθερους σοφιστές κάτω από την καθοδήγηση του αειμνήστου μεγαλοφιλόσοφου Γκιούρη.
Καφέ, καλό καφέ εννοώ, θα βρεις στο Θέμα Χρόνου, στον Υδροχόο (το πιο παλιό café bar της Χώρας), αλλά την πιο γυαλισμένη μηχανή την έχει στο Parasagas, εσπρέσο μπαρ με φοβερό καφέ και εξαιρετικά παγωτά που παράγουν οι ίδιοι καθημερινά, όταν έχουν όρεξη βγάζουν γεύσεις που θα ζήλευαν οι καλύτερες τζελατερίες στην Ιταλία, φραγκόσυκο, καρπούζι, ακόμα και παστέλι. Ο άλλος οικισμός, η Άνω Μεριά, βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοίκων και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού. Είναι ο αγροτικός οικισμός με τα σπίτια να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους και να δημιουργούν τις λεγόμενες «θεμονιές». Ανάμεσά τους, εάν είσαι τυχερός, θα ακούσεις κανά βιολί να γελάει κόντρα στον βοριά. Ωραίοι άνθρωποι οι Ανωμερίτες, εργατικοί, μαντράρουν υπέροχες ξερολιθιές, παίζουν μουσικές, μαγειρεύουν και διαγωνίζονται στο ψάρεμα, δίνουν ρυθμό στο νησί με την επιμονή τους να ζουν κόντρα στην εποχή, στις εποχές και στον αέρα.
Έχει και ωραία, παστρικά ταβερνάκια με γυαλισμένες ντάμες, πήγαινα από μικρός στη Συνάντηση, αυτό που σε κερδίζει εκεί είναι η καθαριότητα και η σταθερή στα χρόνια ποιότητα, όλα αλλάζουν γύρω μας, τα τυροπιτάκια όμως μένουν τα ίδια, με υψηλή γαστρονομική ηθική, όπως και τα ματσάτα, όπως και τα χαμόγελα τους. Και στην Μπούκλα να πας, καλά θα φας, χειμώνα καλοκαίρι, κάτι καλό θα ακούσεις και κάποιον παλιό θα συναντήσεις Σπάνια μου αρέσουν τα σουβλατζίδικα αλλά το Μαραγκούδικο είναι κάτι άλλο, παγωμένη μπύρα και σουρεαλισμός ειδικά εάν πετύχεις βραδιά party animal. Η Αγκάλη σαν μια άλλη-καμία σχέση-Ψαρρού. Αν θες όμως να δείξεις το μαγιό σου, εκεί μπορείς. Τρομερά ταβερνάκια υψομετρικά τοποθετημένα στην πλαγιά, σημείο συνάντησης και ωραίοι φυσικοί βατήρες για βουτιές, αν θες να βγάλεις το μαγιό σου, κολύμπα δίπλα στα Φηρά, την καλύτερη παραλία για μέχρι αργά το ηλιοβασίλεμα.
Μικρότεροι οικισμοί είναι ο Πετούσης και το λιμάνι του νησιού που είναι ο Καραβοστάσης, στο νοτιοανατολικό άκρο του, που απέχει από Νάξο 32 μίλια. Ίσως το πιο ωραίο όνομα λιμανιού στον κόσμο, λιμάνι δεν το λες βέβαια εύκολα, καθώς είναι υπό κατασκευή τα τελευταία πολλά χρόνια αλλά την κάνει την δουλειά του, ουδέν μονιμότερον του προσωρινού. Εκεί «κουμάντο» κάνει ο Ζαχαρίας, με το πλοίο Παναγιά της Τήνου (το μόνο σωζόμενο, ξύλινο τρεχαντήρι του νησιού), ο μικρότερος από τους ψαράδες, δεύτερης γενιάς επαγγελματίας ψαράς, που άνετα σε κάποιο άλλο νησί θα τα είχε παρατήσει να γίνει δανειοξενοδόχος, αλλά η θάλασσα θέλει μαγκιά, επιμονή και σεβασμό. Άκουσα φέτος ότι προετοιμάζει μια εμπειρία για λίγους που περιλαμβάνει ψάρεμα και μαγειρική. Κοντά του, σαν μια μεγάλη οικογένεια, ο Λευτέρης, ο Χριστογιάννης ,ο Κορωνιάτης τζούνιορ, όλα νέα παιδιά, συνάδελφοι ψαράδες, σαν sea rangers προσέχουν το Αιγαίο και ζουν από αυτό. Νωρίς το πρωί βρίσκεις σίγουρα φοβερά ψάρια και εάν είσαι περίεργος ίσως να μάθεις κάνα μυστικό ψαρέματος. Dal capo το μοναδικό μαγαζί εδώ, που δίνει μεζέ μαζί με την πάντα κρύα μπύρα.
Παράγει πολιτισμό με το δικό της τρόπο: Το νησί έχει στυλ, δε μιμείται κάτι, είναι αληθινό. Δεν έχει καθόλου δήθεν, σε παρασύρει στο να είσαι κοινωνικός αλλά σε κάνει παράλληλα να πετάξεις την υπερβολή του κιτς κοσμοπολίτη. Είναι ένα φυσικό διαμάντι που δε χρειάζεται άλλα ακριβά υλικά για να αναδειχτεί, έχει διαφοροποιηθεί τελείως από τα ξεπερασμένα κοσμοπολίτικα νησιά και χαράζει την δική του πορεία, παράγει πολιτισμό με τον δικό του τρόπο. Η ήρεμη ατμόσφαιρα του σε οδηγεί στην απόλυτη χαλάρωση, οι άνθρωποι του το πλαισιώνουν με διακριτικότητα και επαγγελματισμό. Στη Φολέγανδρο μπορείς να κολυμπήσεις χωρίς να σε πατήσει jet ski, προσεχτικά, κόστα κόστα, είναι ιδανικό για open water swimming, από Αγκάλη, γρήγορο μονοπάτι για Γαλύφο (μόλις 20 λεπτά), αφήνεις πράγματα και κολυμπάς για Άγιο Νικόλα (500 μέτρα).
Από τις καλύτερες παράλιες του νησιού, με σκιερά αλμυρίκια, φυσικά υπάρχει και καραβάκι με συχνά δρομολόγια, μην ξεχάσεις το αδιάβροχο υπερ-smart ρολόι σου που θα μπορείς να πληρώσεις το λογαριασμό στο μαγευτικό hippie chic ταβερνάκι, ψηλά, με θέα τους πειρατές που έρχονται για το βραδινό πάρτι. Στη Χώρα, στο Baraki, κλασική ατμόσφαιρα νησιού, είναι εκεί που θα μεθύσεις με λίγο house music και ίσως χορέψεις σαν παλιός εραστής. Ξυπνάς το πρωί γιατί κοιμάσαι το βράδυ νωρίς, δεν έχει κλαμπ, έχει όμως ψαγμένες μουσικές και καθαρά ποτά, έχει και μονοπάτια. Κλασικό περπάτημα από Χώρα στην Αγκάλη μέσω Τσαγκαράκη (μονοπάτι) εύκολη, βατή διαδρομή για αρχάριους, κάνα 45λεπτο μαξ, μετά πάρε το τοπικό λεωφορείο εάν βαριέσαι την ανηφόρα της επιστροφής. Για τους πιο σκληρούς πολλές επιλογές για περπάτημα, Βορεινά, Φυρά, Σερφιώτικο, όλα σχεδόν τα μονοπάτια τελειώνουν σε παραλία (πάρε νερό και κάνα μεζέ).
Εάν περπατάς ίσως να μη χρειάζεσαι καν αυτοκίνητο στο νησί. Αν πάλι δεν έχεις όρεξη για περπατήματα αυτό σημαίνει ότι μάλλον έπινες κοκτεϊλάρες στο Beez, το πιο ενημερωμένο κοκτέιλ μπαρ του νησιού ή τραγουδούσες στην Αστάρτη. Ποτέ μια πίτσα δεν ήταν τόσο ρομαντική όσο στο Ζυμαράκι, μια πολύ προσεγμένη βεράντα με θεά τη Χώρα, όπου χαλαρώνεις δοκιμάζοντας τα φρέσκα ζυμαρικά που παράγουν καθημερινά με κόπο και μεράκι, ίσως από τα μαγαζιά με την πιο αγαπησιάρικη ατμόσφαιρα, ναΐφ πολυτέλεια και πηγαία αίσθηση της φιλοξενίας. Κλασική διαδρομή για απογευματινό περίπατο, ηλιοβασίλεμα και μανιακή φωτογράφιση με χάσταγκ #summer είναι η Παναγιά, η εκκλησιά στην κορφή του κομμένου βράχου από πειρατικό σουγιά, αλλιώς κατεβαίνεις Ρακεντιά για negroni στα χρώματα του ήλιου με όση δόση μουσικής χρειάζεται για να πλαισιώνει τον πίνακα.
Ένας μυστηριακός οικισμός που χρήζει εξερεύνησης, ιδανικός για κρυφτοκυνηγητό και για ρακί με χαλαρή κοινωνικοπολιτική συζήτηση στα δύο καφενεία που βρίσκονται στις πύλες του, δεξιά και αριστερά, στη Λότζια και στο ομώνυμο Κάστρο. Όλη μέρα θάλασσα, αρκετές επιλογές, μπες σε βάρκα και γύρνα, μόνο έτσι θα καταλάβεις για πόση ακριβώς ομορφιά μιλάμε, απόλυτα βράχια που κόβουν την ανάσα, υπέροχα νερά, δε χρειάζεσαι πάντα παραλία για να κολυμπήσεις, φοβεροί κόλποι με ήρεμα φιλόξενο βυθό, μέχρι και σποτ για αργιλοθεραπεία υπάρχει. Ξέχασα το Κάτεργο, όλες οι παράλιες φοβέρες είναι αλλά το Κάτεργο είναι κάτι παραπάνω, εάν είσαι ironman πας και με τα πόδια αλλιώς τρέξε στον Καπετάνιο να σε πάει.
Στη Φολέγανδρο πάντα επιστρέφεις, υπάρχει κάτι ακόμα να δεις και να βιώσεις, έχει ιστορία με δυνατές προσωπικότητες να έχουν μπλεχτεί στα δίχτυα της. Έχεις πάντα κάτι να συζητήσεις, είναι σαν πηγή ενέργειας που σου γεμίζει τις μπαταρίες, παρεμπιπτόντως με ένα e-bike γυρνάς όλο το νησί, το μόνο που χρειάζεται είναι να αφεθείς στην μαγεία της και να κολυμπήσεις στα νερά της.
