Μέσα σε ένα δασωμένο μικρό φαράγγι της Δυτικής Ροδόπης κρύβεται ένας από τους μεγαλύτερους και ομορφότερους καταρράκτες των Βαλκανίων, ο θρυλικός Λειβαδίτης. Ο καταρράκτης βρίσκεται σχεδόν στα σύνορα των νομών Δράμας και Ξάνθης και έτσι έχει δύο ονομασίες: καταρράκτης του Τραχωνίου για τους Δραμινούς και του Λειβαδίτη για τους Ξανθιώτες. Είναι καλά κρυμμένος σε μια δυσπρόσιτη περιοχή μοναδικού φυσικού κάλλους, στους δυτικούς πρόποδες του όρους Κούλα και σε υψόμετρο 890 μέτρων, κοντά στο διάσημο για την παρθένα φύση του, δάσος της Χαϊντούς. Ο καταρράκτης βρίσκεται πάνω στο μικρό ποτάμι του Μυλοπόταμου, ενός παραποτάμου του Αρκουδορέματος, βόρεια του χωριού Λειβαδίτης. Σε κάποιο σημείο του ποταμού τα νερά σχίζουν κάθετα τον βράχο, πέφτοντας από ύψος 40 περίπου μέτρων, δημιουργώντας έτσι τον καταρράκτη του Λειβαδίτη που διακρίνεται από μια αραχνοΰφαντη μορφή.
Τα νερά έχουν δημιουργήσει με την διαχρονική τους ορμή ένα εντυπωσιακό σχηματισμό στο βράχο δίπλα από τον καταρράκτη που μοιάζει με μια τεράστια ανάγλυφη σπείρα. Από εκεί τα νερά συνεχίζουν δημιουργώντας ένα ήρεμο ρυάκι που αξίζει κανείς να το ακολουθήσει, καθώς θα δει πολλά σπάνια φυτά και μικρά ζώα. Το τοπίο διακρίνεται για το έντονο ανάγλυφο, τα κάθετα βράχια, την οργιώδη βλάστηση και τα πολλά νερά, ενώ στον ευρύτερο χώρο υπάρχουν στοιχειώδεις εγκαταστάσεις για περιήγηση, ανάπαυση και υπαίθριο γεύμα. Καλύτερη εποχή για να επισκεφθεί κανείς τον καταρράκτη του Λειβαδίτη είναι τις πιο κρύες μέρες του χειμώνα, όπου ο καταρράκτης παγώνει δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα. Η προσέγγιση απαιτεί περπάτημα σε απότομη πλαγιά αλλά αξίζει.
Ο καταρράκτης βρίσκεται μέσα σε ένα πυκνό δάσος από οξιές, ύψους άνω των 30 μέτρων, αλλά και διάσπαρτες συστάδες σημύδας. Άλλα δέντρα που φυτρώνουν εδώ είναι οι γαύροι, οι φράξοι, οι οστριές, τα σκλήθρα, οι φλαμουριές και τα σφενδάμια. Η περιοχή αποτελεί τμήμα του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, στο οποίο απαντώνται δεκάδες σπάνια είδη της χλωρίδας. Το πιο σημαντικό φυτό είναι η Minuartia saxifraga που απαντάται στα κάθετα βράχια κοντά στον καταρράκτη. Άλλα σπάνια είδη της περιοχής είναι το Impatiens noli-tangere, η Silene heuffelii, η Viola orbelica, η Anemone nemorosa, η Telekia speciosa, ο Hypopitys monotropa subsp. hypophegea και το Vincetoxicum hirundinaria subsp. hirundinaria. Η χλωρίδα συμπληρώνεται με φυτά όπως, ο κρίνος Lilium martagon, η Pulmonaria rubra, η Orthilia secunda, το Tripleurospermum tenuifolium, η Achillea grandifolia, η καμπανούλα Campanula persicifolia, η σμεουρδιά Rubus idaeus, η Digitalis viridiflora, ο Chamaecytisus eriocarpus, το Jasione heldreichii, ο Lycopus europaeus, η Scrophularia nodosa, ο Umbilicus luteus, το Thalictrum aquilegiifolium και οι ορχιδέες Cephalanthera rubra, Epipactis persica subsp. exilis, Platanthera chlorantha, Dactylorhiza sambucina και Neottia nidus-avis.
Η ορνιθοπανίδα της γύρω περιοχής περιλαμβάνει ιδιαίτερα σπάνια είδη. Στα δάση των κωνοφόρων, λίγο πιο ψηλά από τον Λειβαδίτη, ζει ο εντυπωσιακός αγριόκουρκος και στα μεικτά, σκοτεινά δάση της περιοχής εμφανίζεται η σπάνια δασόκοτα. Άλλα ακριβοθώρητα είδη είναι ο αιγωλιός, ο μαύρος δρυοκολάπτης και ο τριδάχτυλος δρυοκολάπτης. Στην κοίτη του ρέματος ψάχνουν για τροφή οι νεροκότσυφες και οι σταχτοσουσουράδες. Από τα αρπακτικά εδώ ζούνε φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, ξεφτέρια, σαΐνια και διπλοσάινα. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη όπως, μπεκάτσες, φάσσες, φασσοπερίστερα, κούκους, χουχουριστές, πράσινους δρυοκολάπτες, πευκοδρυοκολάπτες, βαλκανικούς δρυοκολάπτες, μεσαίους δρυοκολάπτες, νανοδρυοκολάπτες, δεντροσταρήθρες, τρυποφράχτες, θαμνοψάλτες, κοκκινολαίμηδες, αηδόνια, θαμνοτσιροβάκους, βουνοφυλλοσκόπους, δρυομυγοχάφτες, γαλαζοπαπαδίτσες, βουνοπαπαδίτσες, καστανοπαπαδίτσες, αιγίθαλους, δεντροτσοπανάκους, χειμωνόσπινους, λούγαρα, πύρρουλες, κοκκοθραύστες και βουνοτσίχλονα.
Γύρω από τον καταρράκτη υπάρχουν μεγάλοι αριθμοί από σαλαμάνδρες, ενώ άλλα αμφίβια της περιοχής είναι ο ανατολικός χτενοτρίτωνας, ο φρύνος, ο πρασινόφρυνος, η κιτρινομπομπίνα, ο βαλκανοβάτραχος και ο γραικοβάτραχος. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει μεσογειακές χελώνες, κονάκια, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, στεφανοφόρους, νερόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού και οχιές. Στα πυκνά δάση της περιοχής ζούνε υγιείς πληθυσμοί από λύκους, ενώ περιστασιακή είναι και η εμφάνιση της αρκούδας. Άλλα θηλαστικά είναι τα ζαρκάδια, οι αγριόγατες, οι αγριόχοιροι, οι αλεπούδες, οι σκίουροι, οι νυφίτσες, τα δεντροκούναβα, οι σκαντζόχοιροι και οι λαγοί. Είναι σημαντικό ότι τα γύρω δάση είναι μία από τις λίγες περιοχές της Ελλάδας που ζει η σπάνια παρδαλονυχτερίδα (Vespertilio murinus).
Πως θα πάτε
Η πρόσβαση στην περιοχή γίνεται τόσο από την μεριά της Ξάνθης, όσο και από τη μεριά της Δράμας και το ωραίο είναι ότι και οι δύο διαδρομές περιλαμβάνουν περπάτημα στο δάσος. Από τη Δράμα έρχεστε διασχίζοντας το Αρκουδόρεμα (λίγο πριν τα Διπόταμα), και ακολουθώντας τον πολύ δύσκολο δασικό δρόμο που ξεκινάει από το χωριό Τραχώνι (7 χλμ.) φτάνετε σε ένα μονοπάτι 500 μέτρων που σας οδηγεί στον καταρράκτη. Αν έρχεστε από τη Ξάνθη φτάνετε στο χωριό Λειβαδίτης, απ’ όπου ξεκινάει μονοπάτι μέσα στο δάσος, όπου μετά από 3 χλμ. φτάνει στον καταρράκτη.
