Θα μπορούσε να είναι ένας υπαίθριος χώρος Τέχνης. Ένα συνεχές μοτίβο γεωμετρικών σχεδίων που καλύπτει κάθε επιφάνεια, κάθε τοίχο, κάθε μπαλκόνι των σπιτιών. Αυτό το μαστιχοχώρι της Χίου θα μπορούσε να συγκριθεί με ένα περίτεχνο οπτικό illusion. Η ομορφιά του τόπου και των οικημάτων είναι μοναδική. Το Πυργί απέχει μόλις 25 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου, κάτι που το καθιστά προορισμό που πρέπει να επισκεφτεί κανείς αν τύχει να βρεθεί στο νησί. Πρόκειται για ένα Μεσαιωνικό χωριό στο οποίο συγκεντρώθηκαν οι γύρω συνοικισμοί κάπου τον 13ο αι. στο πλαίσιο της κατάκτησης Seressima Republika di Genova (Γαληνότατης Δημοκρατίας της Γένοβας) με σχέδια που εστάλησαν από εκεί. Όπως αναφέρεται στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Χίου, προκειμένου οι Γενοβέζοι κατακτητές να οργανώσουν αλλά και να οχυρώσουν από επιθέσεις τους οικισμούς που παρήγαγαν τη μαστίχα καθώς και για να ελέγχουν την παραγωγή, ένωσαν υπό μία ομπρέλα πιο παλιούς και διασκορπισμένους βυζαντινούς οικισμούς.
Ο πύργος του χωριού χτίστηκε την εποχή των Γενουατών περιβαλλόταν από ισχυρότατο τετραγωνικό τείχος. Χαρακτηριστικό του χωριού, που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα, είναι η διακόσμησή του. Τα μοτίβα του που είναι γνωστά και ως «ξυστά». Πρόκειται για γεωμετρικές διακοσμήσεις, που χαράσσονται στον εξωτερικό σουβά ο οποίος σκεπάζει την πρόσοψη κάθε σπιτιού. Η τεχνική αυτή βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, η οποία αφού ασπριστεί, ξύνεται ακολουθώντας τα μοτίβα, με αποτέλεσμα να δίνει μαύρα θέματα πάνω σε λευκό φόντο. Η καταγωγή της τεχνικής, λέγεται ότι είναι ιταλική, φερμένη από τους Γενοβέζους στη μακρόχρονη κατοχή τους. Το Πυργί αντιστέκεται στον χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, καταφέρνοντας ακόμη και σήμερα να αποτελεί ένα ζωντανό μεσαιωνικό μνημείο.
Η διάρθρωση του χωριού όπως και η αρχιτεκτονική του εντυπωσιάζουν, προκαλώντας τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον. Η οχυρωματική του διάταξη κατάφερε να το καταστήσει ασφαλές από εχθρικές επιδρομές. Σημαντικότερος ναός στο Πυργί είναι αυτός των Αγίων Αποστόλων. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά διατηρημένο βυζαντινό μνημείο του 13ου αιώνα, αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής. Άλλοι ναοί είναι αυτός της Θεοτόκου, ο Ταξιάρχης, η Υπαπαντή, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Γεώργιος, και ο Άγιος Στέφανος. Όσον αφορά τα σπίτια στο Πυργί, τα περισσότερα είναι τριώροφα και τετραώροφα, ψηλοτάβανα και πιο μεγάλα σε σχέση με τα σπίτια των μεσαιωνικών οικισμών. Το ισόγειο αποτελείται από δύο-τρία συνεχή δωμάτια. Από εκεί ξεκινά σκάλα προς τον όροφο που έχει δύο ή τρία δωμάτια και ένα αίθριο.
«Φαίνεται ότι το μαγειρειό ήταν και ο χώρος συγκέντρωσης της οικογένειας, με τη φωτιά για το μαγείρεμα στο κέντρο. Ολόγυρα της νέοι και γέροι να κουβεντιάζουν, ενώ οι γυναίκες του σπιτιού έραβαν και κεντούσαν. Στο πατάρι με το ξύλινο πάτωμα στο «μέσα σπίτι», ήταν οι χώροι του ύπνου που, με τρόπο θαυμαστό ήταν δροσεροί το καλοκαίρι και ζεστοί το χειμώνα. Ζώα, ζωοτροφές και εργαλεία γεωργικά βρισκόταν, όπως και σήμερα στο ισόγειο, στο σταύλο. Τα μικρά και μεγαλύτερα μπαλκόνια μαζί με τις καμάρες, είναι ένα ακόμη χαριτωμένο χαρακτηριστικό των Πυργούσικων σπιτιών.
Θυμίαμα τους η μαστίχα που δεν έκανε για πούλημα και ο φωτισμός του σπιτιού γινόταν με τετράφωτα λυχνάρια και στα πιο πλούσια σπίτια είχαν λάμπα με πετρέλαιο, που την ανάβανε σε γιορτές και γάμους. Όλα τα έπιπλα ήταν φτιαγμένα από κομμάτια πελεκημένων κλαδιών δέντρων και τα ρουχικά, φτιαγμένα στον αργαλειό» γράφει ο Νίκος Γιαλούρης, στα Χωριά της Μαστίχας. Μια βόλτα λοιπόν στο Πυργί όχι μόνο θα σας αποζημιώσει με τις πιο ωραίες φωτογραφίες του καλοκαιριού, αλλά θα σας κάνει να αισθανθείτε κομμάτι της ιστορίας του.
«Φαίνεται ότι το μαγειρειό ήταν και ο χώρος συγκέντρωσης της οικογένειας, με τη φωτιά για το μαγείρεμα στο κέντρο. Ολόγυρα της νέοι και γέροι να κουβεντιάζουν, ενώ οι γυναίκες του σπιτιού έραβαν και κεντούσαν. Στο πατάρι με το ξύλινο πάτωμα στο «μέσα σπίτι», ήταν οι χώροι του ύπνου που, με τρόπο θαυμαστό ήταν δροσεροί το καλοκαίρι και ζεστοί το χειμώνα. Ζώα, ζωοτροφές και εργαλεία γεωργικά βρισκόταν, όπως και σήμερα στο ισόγειο, στο σταύλο. Τα μικρά και μεγαλύτερα μπαλκόνια μαζί με τις καμάρες, είναι ένα ακόμη χαριτωμένο χαρακτηριστικό των Πυργούσικων σπιτιών.
Θυμίαμα τους η μαστίχα που δεν έκανε για πούλημα και ο φωτισμός του σπιτιού γινόταν με τετράφωτα λυχνάρια και στα πιο πλούσια σπίτια είχαν λάμπα με πετρέλαιο, που την ανάβανε σε γιορτές και γάμους. Όλα τα έπιπλα ήταν φτιαγμένα από κομμάτια πελεκημένων κλαδιών δέντρων και τα ρουχικά, φτιαγμένα στον αργαλειό» γράφει ο Νίκος Γιαλούρης, στα Χωριά της Μαστίχας. Μια βόλτα λοιπόν στο Πυργί όχι μόνο θα σας αποζημιώσει με τις πιο ωραίες φωτογραφίες του καλοκαιριού, αλλά θα σας κάνει να αισθανθείτε κομμάτι της ιστορίας του.
