Στους πρόποδες του Όρους των Ελαιών, στη Γεθσημανή, βρίσκεται ο πάνσεπτος Ναός-Μνήμα της Υπεραγίας Θεοτόκου, που ανήκει στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Οι γνώμες των ιστορικών, των αρχαιολόγων και των εκκλησιαστικών συγγραφέων για τον κτήτορα και τη χρονολογία της αρχικής εκκλησίας διαφέρουν. Αν και βυζαντινό χειρόγραφο του 11ου αιώνα περιλαμβάνει την Εκκλησία της Θεοτόκου στη Γεθσημανή μεταξύ των 28 ναών που έχτισε η Αγία Ελένη στους Αγίους Τόπους, σύμφωνα με τις αρχαιότερες έγκυρες πληροφορίες η χρονολογία ανοικοδόμησης του Θεομητορικού Μνήματος τοποθετείται μεταξύ 379 και 386, επί Θεοδοσίου του Μεγάλου (379-395).
Ο Πανίερος Ναός-Τάφος της Θεομήτορος είναι σταυροειδής βασιλική. Στη διάρκεια των αιώνων, καταστράφηκε και επανοικοδομήθηκε πολλές φορές. Σήμερα, καθώς ο προσκυνητής κατεβαίνει τα 48 σκαλοπάτια του, δεξιά βρίσκονται οι τάφοι των Αγίων και Δικαίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννας και αριστερά ο τάφος του Αγίου Ιωσήφ του Μνήστορος, ο οποίος ανήκει στους Αρμενίους. Στο μέσο του ναού είναι λαξευμένος σε μονόλιθο βράχο ο Θεομητορικός Τάφος, που περιβάλλεται από κουβούκλιο με δύο εισόδους, βόρεια και δυτικά. Εδώ κήδευσαν οι απόστολοι το πάναγνο σώμα της Θεοτόκου και, όταν, την τρίτη μέρα, ήρθε ο Θωμάς και άνοιξαν τη λάρνακα, βρήκαν μόνο τα εντάφια σπάργανα. Το αειπάρθενο σώμα της, που κράτησε το Δεσπότη της Κτίσης, βρισκόταν κοντά του στους ουρανούς.
Στο ναό βρίσκονται επίσης τα παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Στέφανου, κρύπτη των ορθόδοξων κληρικών, μαρμάρινο εικονοστάσι με τη θαυματουργά εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας, παρεκκλήσι των Συριανών, αλλά και ένα μικρό θυσιαστήριο των Κοπτών. Δίπλα από την Εκκλησία του Θεομητορικού Μνήματος είναι το ηγουμενείο του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Οι Ελληνες Αγιοταφίτες μοναχοί τελούν καθημερινά τη Θεία Λειτουργία στο ιερό κουβούκλιο του τάφου της Παναγίας.
Στο ναό βρίσκονται επίσης τα παρεκκλήσια του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Στέφανου, κρύπτη των ορθόδοξων κληρικών, μαρμάρινο εικονοστάσι με τη θαυματουργά εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας, παρεκκλήσι των Συριανών, αλλά και ένα μικρό θυσιαστήριο των Κοπτών. Δίπλα από την Εκκλησία του Θεομητορικού Μνήματος είναι το ηγουμενείο του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Οι Ελληνες Αγιοταφίτες μοναχοί τελούν καθημερινά τη Θεία Λειτουργία στο ιερό κουβούκλιο του τάφου της Παναγίας.
