Στην καρδιά των Κυκλάδων βρίσκεται το μεγαλύτερο και πιο εύφορο νησί του συμπλέγματος, η Νάξος, που αποτελεί από μόνο του ένα πολύπτυχο επιλογών δράσεων και απολαύσεων για τους τυχερούς επισκέπτες. Η ολόλευκη Χώρα της Νάξου υποδέχεται τους χιλιάδες ταξιδιώτες που φτάνουν στο νησί στο έμπα του λιμανιού, στο νησάκι των Παλατιών συναντούμε το διασημότερο αξιοθέατο του νησιού, την Πορτάρα, τη μαρμάρινη πύλη ενός ημιτελούς ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα. Το ναξιώτικο τοπίο σημαδεύουν οι πολυάριθμοι πύργοι, μάρτυρες της ενετικής παρουσίας στο νησί, καθώς η Νάξος αποτέλεσε την έδρα του Δουκάτου του Αιγαίου. Ενδεικτικά αξίζει να εξερευνήσετε τον Πύργο Μπαζαίου στο Σαγκρί, τον Πύργο Κρίσπι-Γλέζου στη Χώρα, τον Πύργο Μπελώνια στο Γαλανάδο και τον Πύργο Ντελα Ρόκα-Μπαρότσι στη Χώρα.
Χάρη στο έντονο ανάγλυφο και το μέγεθος της Νάξου έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από διαφορετικά οικοσυστήματα που μπορείτε να γνωρίσετε ακολουθώντας τα σηματοδοτημένα μονοπάτια προς κάθε γωνιά του νησιού (Χώρα-Μέλανες-Χαλκί, Χαλκί-Δανακός-Απείρανθος, Σκαδό-Απόλλωνας κ.α.). Ανυπέρβλητης ομορφιάς η διαδρομή από την Απείρανθο προς την παραλία Μουτσούνα διαμέσου των παλαιών σμυριδωρυχείων, ονειρικές εικόνες και μοναδικά τοπία σας συντροφεύουν κατά την πορεία σας προς τη θάλασσα. Επιπλέον, το ψηλότερο βουνό των Κυκλάδων, ο Ζας (1004 μ.), και το Φανάρι (908 μ.) προσφέρουν στους φίλους της ορειβασίας και του ποδηλάτου βουνού ξεχωριστές συγκινήσεις.
Ανεβαίνοντας στο Ζα επιβάλλεται μια στάση στο ομώνυμο σπήλαιο, σε υψόμετρο 628 μ., με τους εντυπωσιακούς σταλαγμίτες, τόπο λατρείας του Δία κατά τους αρχαίους χρόνους. Νησί με έντονη πολιτιστική κίνηση, η Νάξος διακρίνεται για το πλήθος των εναλλακτικών που προσφέρει με παραδοσιακά πανηγύρια και πολιτιστικά δρώμενα να διανθίζουν την παραμονή στο νησί. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν το Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου, διοργάνωση με διεθνή απήχηση, και τα Διονύσια, πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου υπό την αιγίδα του δήμου Νάξου που εξελίσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και κλείνουν πανηγυρικά το Σεπτέμβριο με τη Γιορτή του Κρασιού και τη Γιορτή του Ψαρά.
Χώρα: Η Χώρα, πρωτεύουσα του νησιού, έχει όλα τα χαρακτηριστικά κυκλαδίτικα στοιχεία καθώς και πολλά μνημεία διαφόρων χρονολογικών περιόδων. Η καρδιά της πόλης χτυπά στην Παλιά Χώρα, την καστροπολιτεία με τα καλντερίμια και το ενετικό κάστρο. Τα σπίτια με τα βενετσιάνικα οικόσημα να κοσμούν ακόμη και σήμερα τις εισόδους τους, τα στενά δρομάκια με τα στεγάδια, οι καθολικές εκκλησίες και οι οχυρώσεις δημιουργούν ένα μοναδικό ταίριασμα κυκλαδίτικης και μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής. Μέσα στο κάστρο βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο με πλούσια ευρήματα από τους Νεότερους Νεολιθικούς μέχρι τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους, ενώ την παράσταση κλέβει η εξαιρετική συλλογή των κυκλαδικών ειδωλίων.
Απείρανθος (Απέραθος): Σημεία αναφοράς κατά την περιδιάβαση στο νησί είναι τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της Νάξου: η υπέροχη Απείρανθος, ορεινό κεφαλοχώρι στο κέντρο του νησιού. Απείραχτη μέσα στο χρόνο, η Απείρανθος κοσμείται με πετρόχτιστα σπίτια, όμορφες πλατείες και στενά σοκάκια, στρωμένα με μάρμαρο, και μακρά πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση (πέντε μουσεία). Διατηρεί πολλές από τις παραδόσεις της και την ιδιαίτερη διάλεκτό της. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η Απείρανθος ιδρύθηκε από τους Κρητικούς. Σε κοντινή απόσταση, θα συναντήσετε την Παναγία Δροσιανή (του 6ου αι.) από τις πιο όμορφες εκκλησίες στην Ελλάδα.
Φιλώτι: Πολύ κοντά βρίσκεται και το Φιλώτι, γραφικότατο ορεινό χωριό χτισμένο στην πλαγιά του όρους Ζα, σε υψόμετρο 400 μ. με κυβόσχημα σπιτάκια και στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τριγυρισμένα από πυκνή βλάστηση. Εδώ βρίσκεται η Παναγία Πρωτόθρονη (9ος-10ος αι.), η μεγαλύτερη βυζαντινή εκκλησία της Νάξου, με εξαιρετικές τοιχογραφίες. Στην περιοχή (Τραγαία) υπάρχουν και άλλες σημαντικές εκκλησίες, που χρονολογούνται από τον 6ο ως τον 11ο αι. Κοντά, βρίσκεται επίσης ο οικολογικού ενδιαφέροντος υγρότοπος της Αγιασσού. Θα εντυπωσιαστείτε από το καμπαναριό της εκκλησίας της Παναγιάς της Φιλώτισσας, αλλά και τον οχυρωμένο πύργο του Μπαρότση-Γρατσία (17ου αι.) και τον Πύργο Μαρκοπολίτη, και οι δύο στο Χαλκί (3 χλμ. ΒΔ). Επισκεφθείτε ακόμα τον αρχαίο πύργο του Χειμάρρου, ελληνιστικής εποχής (4ου αι. π.Χ.). Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το σπήλαιο του Ζα σε υψόμετρο 600 μ., αφιερωμένο στο Δία Μηλώσιο. Αριστερά από την είσοδο βρίσκεται το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής.
Σαγκρί: Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το χωριό Σαγκρί, το οποίο αποτελείται από τρεις συνοικίες (Άνω, Κάτω και Κανακάρι) και έχει βενετσιάνικους πύργους (Πύργος Μπαζαίου και Σομμαρίπα) και παραδοσιακούς ανεμόμυλους. Ο κάμπος του Κάτω Σαγκρίου αποκαλείται και «Μικρός Μυστράς» λόγω του μεγάλου αριθμού των βυζαντινών ναών, με σημαντικότερο τον Άγιο Μάμα (9ος αι.). Σε μικρή απόσταση από το Σαγκρί βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και του Απόλλωνα (στο ύψωμα Γύρουλα), εξολοκλήρου κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, του 6ου αι. π.Χ. Η λατρεία στο ιερό συνδέεται με τα Ελευσίνια Μυστήρια, ενώ τα ευρήματα φυλάσσονται σε μουσείο κτισμένο στον αρχαιολογικό χώρο.
Άγιος Προκόπιος: Αγαπημένος προορισμός διακοπών κι ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα μέρη στη Νάξο. Έχει μια υπέροχη αμμώδη παραλία με κρυστάλλινα νερά και το εκκλησάκι του Αγίου Προκοπίου. | Αγία Άννα: Από τα δημοφιλέστερα θέρετρα της Νάξου, βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού, νότια της Χώρας. Η αμμουδιά της Αγίας Άννας είναι μια από τις πιο πολυσύχναστες του νησιού. | Γαλήνη: Χτισμένο σε εύφορη κοιλάδα, το χωριό είναι γνωστό για τον Πύργο-Μοναστήρι της Υψηλοτέρας (1600), μοναδικής αρχιτεκτονικής. Κοντά (1 χλμ. Α) βρίσκεται το χωριό Εγγαρές, σε καταπράσινη τοποθεσία με τρεχούμενα νερά.
Μέλανες: Όμορφο χωριό σε καταπράσινη περιοχή με τρεχούμενα νερά. Στην περιοχή αξίζει να δείτε τον Κούρο των Μελανών (7ου αι. π.Χ.), κολοσσιαίου μεγέθους, το Ανάκτορο των Ιησουιτών του 17ου αι. καθώς και τους ενετικούς πύργους του άρχοντα Μάρκου Σανούδου, Μαυρογέννη και Φραγκόπουλου. | Πλάκα: Ο οικισμός της Πλάκας βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Νάξου, νότια της Χώρας, χτισμένος σε γραφικό όρμο με μια όμορφη παραλία. Αξίζει να δείτε τα ερείπια του αρχαίου πύργου στον Παλαιόπυργο, κοντά στην παραλία του Αγίου Ματθαίου.
Απόλλωνας: Παραθαλάσσιο χωριό, στη BA πλευρά της Νάξου. Κατά μήκος του λιμανιού υπάρχουν ψαροταβέρνες με υπέροχη θέα. Κοντά στο χωριό, στην είσοδο ενός αρχαίου λατομείου, βρίσκεται ξαπλωμένος στο έδαφος, από το οποίο δεν αποκολλήθηκε ποτέ, ένας μισοτελειωμένος Κούρος. Το άγαλμα έχει ύψος 10,45 μ., παριστάνει τον Διόνυσο ή τον Απόλλωνα και χρονολογείται στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Στην περιοχή, 7,5 χλμ. Δ, αξίζει να δείτε και τον Πύργο της Αγιάς, με θέα στο βόρειο τμήμα του νησιού.
