Πριν δημιουργηθεί ο συνοικισμός της Σαμαρίνας στη θέση που βρίσκεται σήμερα υπήρχαν διάφορες Κατούνες στις θέσεις Σκούρτζια, Παλίτα, Τσιούκα. Οι Κατούνες ήταν οικισμοί από διάφορες φάρες κτηνοτρόφων, που ήταν συσπειρωμένοι γύρω από τον ανώτατο άρχοντα, τον τσέλνιγκα.Ο μεγαλύτερος συνοικισμός βρισκόταν στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, όπου οι κάτοικοι του έμεναν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και δε μετοικούσαν το χειμώνα σε άλλα μέρη. Η Σαμαρίνα όπως και τα άλλα βλαχοχώρια της Πίνδου, έχει επίσης τη δική της λαμπρή ιστορία, στους γνωστούς αγώνες και τις εξεγέρσεις της «Βλαχουριάς», στα μακρά χρόνια του πιο μακρινού παρελθόντος.
Η Σαμαρίνα είναι ονομαστό Βλαχοχώρι της Βόρειας Πίνδου, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.600 μ. στις Β.Α. πλαγιές του όρους Σμόλικα (2.637 μ.) και είναι το ψηλότερο χωριό, όχι μόνο της χώρας μας αλλά και των Βαλκανίων. Βρίσκεται χτισμένη ανάμεσα από πυκνά δάση πεύκου, οξιάς, πυξαριού και ρόμπολου. Έχει άφθονα κρύα νερά, ασύγκριτες φυσικές καλλονές και κλίμα υγιεινότατο. Για αυτά της τα προσόντα την είπαν και την βάφτισαν «Ωραία Σαμαρίνα». Η Σαμαρίνα χαρακτηρίζεται από την ζωντάνια και έντονη δραστηριότητα των κατοίκων της σε πολλούς τομείς.
Οι Σαμαριναίοι με πολυσχιδή παρουσία στην σύγχρονη ελληνική ζωή και πραγματικότητα, διατηρούν την Σαμαρίνα ως αντίληψη ζωής στον τόπο διαβίωσης τους, αλλά και συντηρούν εδώ στις πλαγιές του Σμόλικα τις πατρογονικές εστίες και παραδόσεις. Έτσι η Σαμαρίνα κάθε χρόνο μας αποκαλύπτεται πιο δραστήρια, πιο ζωντανή, πιο δυναμική, με προοπτική για πολυεπίπεδη εξέλιξη. Ο πληθυσμός της Σαμαρίνας το καλοκαίρι είναι περίπου 3.000 κάτοικοι, με εξαίρεση το χρονικό διάστημα 10-20 Αυγούστου που φθάνει τις 10-15.000 κατοίκους. Η έκταση της Σαμαρίνας είναι 110.000 στρέμματα και στα καταπράσινα διάσελά της βόσκουν 70.000 αιγοπρόβατα και βοοειδή.
Το χωριό έχει οκτώ εκκλησίες και είναι διαιρεμένη σε τέσσερις μεγάλες συνοικίες ή ενορίες της Μεγάλης Παναγίας, του Αγίου Αθανασίου, του Προφήτη Ηλία και της Μικρής Παναγίας. Κάθε μία από τις ενορίες αυτές έχει και τη δική της γιορτή το καλοκαίρι έτσι ώστε η ζωή στη Σαμαρίνα να φαίνεται ένα ατελείωτο πανηγύρι. Αποκορύφωμα, βέβαια αποτελεί ο τριήμερος εορτασμός της Μεγάλης Παναγίας στις 15-16-17 Αυγούστου, όπου όλοι οι απανταχού Σαμαριναίοι προσπαθούν τις ημέρες αυτές να παρευρεθούν στο πανηγύρι.
