Το κάπως «εξωτικό» όνομα, που παραπέμπει σε λατινόφωνο λιμάνι κάπου στον Ατλαντικό, αλλά και το ειδυλλιακό υδάτινο τοπίο, χαρίζουν στο Πόρτο Λάγος έναν πραγματικά ξεχωριστό χαρακτήρα. Ο οποίος εντυπωσιάζει σταθερά όσους το ανακαλύπτουν, αφού παραμένει γενικά έξω από την εμβέλεια του μαζικού τουρισμού στην παράκτια βόρεια Ελλάδα. Μιλάμε άλλωστε για ένα χωριό στα όρια της Ξάνθης και της Κομοτηνής, που αριθμεί μόλις 339 μόνιμους κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011). Στο οποίο η πρόσβαση είναι μεν εύκολη, όμως έχει αποφύγει τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και τα πλήθη των επισκεπτών. Χωρίς κάτι τέτοιο να σημαίνει, βέβαια, ότι δεν θα βρείτε ενοικιαζόμενα δωμάτια αν θελήσετε να περάσετε μερικές μέρες εδώ.
Παρά το μικρό του μέγεθος και το γεγονός ότι δεν επικοινωνεί απευθείας με τη θάλασσα, το Πόρτο Λάγος διατηρεί την ταυτότητα ενός λιμανιού κομβικού για τη γύρω περιοχή-άλλωστε πρόκειται για το βορειότερο ελληνικό λιμάνι, άρα και για τη βορειότερη ακτή της χώρας μας. Υπάρχουν λοιπόν όλες οι απαραίτητες υποδομές, τόσο για την εξυπηρέτηση των ψαροκάικων, όσο και για εμπορικές μεταφορές, γεγονός που τα τελευταία χρόνια αξιοποιείται και από διάφορα σκάφη αναψυχής.
Τα φλαμίνγκο και το πλωτό μοναστήρι: Τα δύο στοιχεία που θαυμάζει κανείς ερχόμενος στο Πόρτο Λάγος είναι αφενός τα πλήθη των ροζ πτηνών φλαμίνγκο που αράζουν στα νερά του, αφετέρου το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Το οποίο επιβάλλεται στο υδάτινο τοπίο χωρίς ωστόσο να διαταράζει τη γαλήνη του, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι πλωτό, έτσι όπως στέκει πάνω σε ένα μικρό νησάκι. Η παρουσία των φλαμίνγκο σχετίζεται άμεσα με τη γεωγραφική θέση του Πόρτο Λάγος, το οποίο-όπως προαναφέρθηκε-δεν επικοινωνεί απευθείας με τη θάλασσα: αντιθέτως, βρίσκεται χτισμένο στη λωρίδα γης που χωρίζει τη Βιστωνίδα από τα παράλια του Θρακικού Πελάγους.
Αυτή η θέση ορίζει λοιπόν μια πολύ λειτουργική σχέση τόσο με την 4η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας, όσο και με τον καταπληκτικό της υγροβιότοπο, ο οποίος θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σε παγκόσμια κλίμακα. Τα φλαμίνγκο (ή φοινικόπτερα) ανήκουν στα 227 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί εκεί. Οπωσδήποτε, όμως, χάρη στο χαρακτηριστικό τους ροζ χρώμα και στην τάση τους να συγκεντρώνονται, είναι αυτά που χαρίζουν το εντυπωσιακότερο θέαμα ερχόμενα στα ήρεμα νερά του Πόρτο Λάγος για να ξαποστάσουν, να τραφούν ή να αναπαραχθούν. Άλλα πτηνά που μπορείτε να δείτε εδώ, αν ξέρετε να τα ξεχωρίζετε, είναι οι αγριοπελεκάνοι, οι πελαργοί, καθώς και σπάνιες παρουσίες σαν τη λαγγόνα ή το κεφαλούδι.
Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, από την άλλη, έχει τις ρίζες του είτε στα πρωτοβυζαντινά χρόνια, είτε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας-η οποία στην περιοχή ξεκίνησε το 1375. Μία παράδοση, δηλαδή, θέλει την πρώτη μονή να χτίζεται γύρω στο 400, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Αρκάδιος, που θέλησε έτσι να ευχαριστήσει την Παναγία επειδή τον έσωσε από κάποιο ναυάγιο. Μια δεύτερη ιστορία, ωστόσο, κάνει λόγο για έναν ασκητή που ζούσε στα εδάφη αυτά επί Τουρκοκρατίας, ο οποίος κατάφερε και θεράπευσε την κόρη του τοπικού μπέη, όταν έπεσε άρρωστη. Εκείνος, λοιπόν, για να τον ευχαριστήσει, δώρισε τα εδάφη στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους. Πράγματι, ο Άγιος Νικόλαος της ανήκει ακόμα και σήμερα, αποτελώντας μετόχι.
Συχνά γράφεται ότι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου έχει χτιστεί πάνω σε δύο νησάκια, κάτι που δεν είναι λάθος, μα εμπεριέχει μια ανακρίβεια. Εφόσον μιλάμε για τη μοναστηριακή ενότητα, δηλαδή, κρίνεται σωστό. Εφόσον αναφερόμαστε στη συγκεκριμένη μονή, όμως, δεν στέκει: πράγματι χτίστηκε πάνω σε ένα από τα κάμποσα νησάκια της λιμνοθάλασσας, αλλά ο μικρότερος ναός που βρίσκεται σε διπλανό νησάκι αποτελεί παρεκκλήσι της Παναγίας της Παντάνασσας-στο οποίο φιλοξενείται μάλιστα και αντίγραφο της διάσημης ομώνυμης εικόνας από τη Μονή Βατοπαιδίου. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η εικόνα τους είναι πανέμορφη, γι’ αυτό και το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελεί ιδιαίτερο αξιοθέατο στο Πόρτο Λάγος. Τα δε νησάκια συνδέονται με την ξηρά (αλλά και μεταξύ τους) μέσω ξύλινων γεφυριών, κάνοντας έτσι πολύ εύκολο το περπάτημα μέχρι εκεί, δίχως να θίγεται η «πλωτή» εντύπωση την οποία δημιουργούν.
Πώς θα έρθετε εδώ: Όπως είπαμε και στην αρχή, η πρόσβαση στο Πόρτο Λάγος είναι εύκολη, καθώς εντοπίζεται μόλις 25,7 χιλιόμετρα μακριά από την Ξάνθη, προσεγγιζόμενο μέσω της επαρχιακής οδού που ενώνει την πόλη αυτή με την Κομοτηνή (στα 31 χιλιόμετρα πιο πέρα από το Πόρτο Λάγος). Υπολογίστε ότι θα φτάσετε εδώ με περίπου 25 λεπτά οδήγησης. Με τη σειρά του, βέβαια, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι το όμορφο ψαροχώρι βρίσκεται και στην εμβέλεια όσων Θεσσαλονικιών επιθυμήσουν να το επισκεφθούν, καθώς φτάνει κανείς εδώ μέσα σε περίπου 2,5 ώρες. Μπορεί να μην είναι η κοντινότερη δυνατή ημερήσια εκδρομή, είναι όμως αυτή που έχει να προσφέρει το κάτι διαφορετικό. Σημειώστε, πάντως, ότι στο Πόρτο Λάγος μπορείτε να έρθετε και με σκάφος αναψυχής.
Τα τελευταία χρόνια η παρουσία τους κρίνεται αυξημένη στα γύρω νερά, έχουν εντοπιστεί μάλιστα και ορισμένα πολυτελή παραδείγματα-ιδιαίτερα στην αιχμή του ελληνικού καλοκαιριού-τα οποία τράβηξαν την προσοχή των κατοίκων, μαρτυρώντας, συνάμα, ότι η περιοχή γίνεται βαθμιαία όλο και πιο γνωστή.
