Στο βορειοανατολικό τμήμα της Ελλάδας, βόρεια των Νομών Δράμας και Ξάνθης, η Δυτική και Κεντρική Ροδόπη σηματοδοτεί το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας και αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Ροδόπης, η οποία καταλαμβάνει έκταση περίπου 19.000 τ. χλμ. Το 82% της συνολικής έκτασης της Ροδόπης ανήκει στη Βουλγαρία και μόνο το 18% βρίσκεται στην Ελλάδα. Το όνομα της οροσειράς της Ροδόπης έχει Θρακική προέλευση. Κατά την ελληνική μυθολογία, η οροσειρά ονομάστηκε έτσι από τη βασίλισσα της Θράκης Ροδόπη, σύζυγο του Βασιλιά Αίμου, οι οποίοι προκάλεσαν την οργή του Δία και της Ήρας και για τιμωρία τους μεταμορφώθηκαν σε βουνά.
Η Προστατευόμενη Περιοχή Οροσειράς Ροδόπης η οποία θεσμοθετήθηκε με το Ν. 3044/2002, χαρακτηρίστηκε ως Εθνικό Πάρκο με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 40379/01-10-2009 (ΦΕΚ 445 Δ΄/02-10-2009). Το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης (ΕΠΟΡ) καταλαμβάνει έκταση 1.731.150 στρέμματα, με βόρεια όρια τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, από την περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου Δράμας έως την περιοχή του Δημαρίου Ξάνθης και νότια όρια τις βορειανατολικές πλαγιές του Φαλακρού όρους και τον ποταμό Νέστο. Διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και συγκεκριμένα στις Περιφερειακές Ενότητες Δράμας και Ξάνθης και στους Δήμους Κάτω Νευροκοπίου, Δράμας, Παρανεστίου, Μύκης και Ξάνθης, ενώ δασοδιοικητικά υπάγεται στις Διευθύνσεις Δασών Δράμας και Ξάνθης και τα Δασαρχεία Κάτω Νευροκοπίου, Δράμας, Σταυρούπολης και Ξάνθης.
Από οικολογική άποψη, η οροσειρά της Ροδόπης συνθέτει ένα πολύτιμο οικοσύστημα της Βαλκανικής χερσονήσου και αποτελεί μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες περιοχές της Ευρώπης, εξαιτίας της μεγάλης βιοποικιλότητας που παρουσιάζει. Σε αυτό συντέλεσε η γεωγραφική της θέση (σημείο συνάντησης της βαλκανικής, ιρανοκασπικής και μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας), η γεωλογική σύσταση και γεωμορφολογία της, καθώς και το γεγονός ότι δεν επλήγη από τους παγετώνες. Ως αποτέλεσμα, πολλά είδη της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης βρήκαν καταφύγιο στη Ροδόπη, ο ορεινός όγκος της οποίας σηματοδοτεί το νοτιότερο όριο της εξάπλωσής τους. Ιδιαίτερα, το Κεντρικό και Δυτικό τμήμα της Ροδόπης φιλοξενεί τα πλουσιότερα δάση της Ελλάδας και ορισμένα από τα λιγότερο αλλοιωμένα φυσικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, όπως το αδιατάρακτο φυσικό οικοσύστημα του Παρθένου Δάσους Φρακτού, το μοναδικό στην Ελλάδα αμιγές δάσος Σημύδας, το δάσος της Τσίχλας και της Χαϊντούς και το δάσος της Ελατιάς, που παρέχουν καταφύγιο σε αναρίθμητα ζώα, κάποια από τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση.
Η βλάστηση της Ροδόπης είναι εξαιρετικά πλούσια και διακρίνεται για την παρουσία ειδών που απαντούν σε βορειότερα και ψυχρότερα κλίματα. Πολλά αρκτικο-αλπικά, βόρεια ή κεντροευρωπαϊκά είδη έχουν ως νοτιότερο όριο εξάπλωσής τους τη Ροδόπη, όπως η λευκή ελάτη, η ερυθρελάτη, η σημύδα, η πενταβέλονη πεύκη κ.ά. Επίσης, η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει τοπικά ενδημικά είδη, όπως το διάσημο κίτρινο κρίνο της Ροδόπης, βαλκανικά ενδημικά, φυτικά είδη σπάνια, που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Αξιοσημείωτη είναι και η παρουσία πολλών ειδών θηλαστικών, με κυριότερα την καφέ αρκούδα, το αγριόγιδο, το λύκο και το κόκκινο ελάφι (ο μοναδικός φυσικός πληθυσμός στην Ελλάδα), αλλά και πουλιών με κυριότερα τον αγριόκουρκο, την αγριόκοτα και τον χρυσαετό.
Η περιοχή συγκροτείται κυρίως από υψηλές ορεινές και υποαλπικές εκτάσεις. Εμφανίζει έντονα ορεινό, πολύμορφο και πολυσχιδές ανάγλυφο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ποικιλομορφίας εκθέσεων και κλίσεων, με ποικίλους προσανατολισμούς και ήπιες έως σχετικά μεγάλες και απότομες κλίσεις. Το ανάγλυφο αυτό συνδέεται με την παρουσία ενός περίπλοκου υδρογραφικού δικτύου με κυρίαρχο στοιχείο τον ποταμό Νέστο και τις δύο τεχνητές λίμνες του (Θησαυρού και Πλατανόβρυσης), το οποίο καθιστά την παρουσία και το ρόλο του νερού πρωταρχικής σημασίας στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της περιοχής, τόσο σε φυσικό επίπεδο όσο και σε ανθρωπογενές.
Έτσι, τα ρέματα και οι εντυπωσιακοί καταρράκτες, οι παραδοσιακοί νερόμυλοι και τα τοξωτά γεφύρια σε συνδυασμό με τα απέραντα δασικά τοπία δίνουν στο ΕΠΟΡ τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του. Κεντρικές οδικές αρτηρίες, επαρχιακοί, δημοτικοί και δασικοί δρόμοι, οικοτουριστικά μονοπάτια συνθέτουν ένα εκτεταμένο δίκτυο πρόσβασης και περιήγησης στην οροσειρά της Δυτικής και Κεντρικής Ροδόπης και βοηθούν τον επισκέπτη να γνωρίσει τον πλούτο και τις ιδιαιτερότητές της. Τις πύλες εισόδου στην περιοχή σηματοδοτούν η Δράμα, το Παρανέστι, η Σταυρούπολη και η Ξάνθη.
Με σημείο εκκίνησης τα τέσσερα αυτά κομβικά κέντρα, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στον ορεινό όγκο και να περπατήσει, ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του, σε ένα δίκτυο μονοπατιών που παρέχει τη δυνατότητα προσέγγισης περιοχών ιδιαίτερου φυσικού και αισθητικού ενδιαφέροντος, όπως είναι τα οργανωμένα μονοπάτια πρόσβασης και περιήγησης στους καταρράκτες της περιοχής (Φρακτού, Αγίας Βαρβάρας, Λεπίδα κ.ά.), στα δάση της Σημύδας, Ελατιάς, Φρακτού και Οξιάς, σε χώρους αρχαιολογικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος και κατά μήκος σημαντικών ρεμάτων της περιοχής (Αρκουδορέματος, Διαβολορέματος, Στραβορέματος).
Γενικά, όσοι σκοπεύετε να περιηγηθείτε στο Ε.Π.Ο.Ρ., θα πρέπει να γνωρίζετε ότι: Απαγορεύεται η ελεύθερη κατασκήνωση και η διανυκτέρευση. Αν θέλετε να διανυκτερεύσετε μέσα στο Εθνικό Πάρκο, μπορείτε να το κάνετε σε κάποιον από τους σταθμούς (εργοτάξια) της Ελληνικής Δασικής Υπηρεσίας κατόπιν συνεννόησης με το προσωπικό της. Φυσικά, μπορείτε να μείνετε και σε κάποιο από τα ιδιωτικά τουριστικά καταλύματα. | Απαγορεύεται να κόψετε φυτά ή μέρη φυτών. Αφήστε τη βλάστηση όπως τη βρήκατε. | Απαγορεύεται να ανάψετε φωτιά. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, ειδικά το καλοκαίρι. | Απαγορεύεται η ρίψη σκουπιδιών σε οποιοδήποτε σημείο. Κουβαλήστε τα μαζί σας μέχρι τον κοντινότερο κάδο.
Επίσης, σας συμβουλεύουμε: Να ειδοποιείτε πάντα κάποιο οικείο σας πρόσωπο για την ακριβή ημερομηνία και τον ακριβή χρόνο κατά τον οποίο διασχίζετε μια συγκεκριμένη διαδρομή. Αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, ειδοποιείστε το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να αποδειχτούν πολύ χρήσιμες σε περίπτωση που χρειαστεί να σας αναζητήσουνε. Μην ξεχνάτε ότι το κινητό σας τηλέφωνο δεν έχει σήμα παντού. | Να είστε κατάλληλα προετοιμασμένοι. Φορέστε τα σωστά ρούχα και παπούτσια και προετοιμαστείτε για τυχόν απότομες αλλαγές του καιρού. Να έχετε πάντα νερό μαζί σας και μη ξεχνάτε τις μπαταρίες, ειδικά αν χρησιμοποιείτε συσκευή GPS.
