Ο Σακουλέβας μπορεί να μην εντυπωσιάζει για το μέγεθός του, το μήκος του μέσα στην πόλη δεν ξεπερνάει τα 3 χλμ, ωστόσο αποπνέει έναν βορειοευρωπαϊκό αέρα που γοητεύει τον επισκέπτη σαν πατήσει για πρώτη φορά το πόδι του στην πόλη και περπατήσει στους λιθόστρωτους δρόμους, παράλληλα με τα νερά του. Τα καφέ και τα εστιατόρια που λειτουργούν στην «παραλία», κάποια σε παλιά αρχοντικά που ανακαινίστηκαν, προσφέρουν μοναδικές στιγμές χαλάρωσης και αναψυχής για καφέ, ποτό ή φαγητό ενώ η παρουσία της νεολαίας, ανάμεσά τους και φοιτητών του τοπικού πανεπιστημίου, δίνει μια διαφορετική νότα. Μπορεί σήμερα τα νερά του ποταμού να κυλούν ήρεμα και καθάρια, όμως πριν από έναν σχεδόν αιώνα είχαν σκορπίσει την καταστροφή και τον θάνατο, όταν πλημμύρισαν προκαλώντας σοβαρές καταστροφές στην πόλη.
Η ονομασία του προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις «sakul» και «ev», που σημαίνουν «στάθμη» και «σπίτι» αντίστοιχα. Αν σκεφτεί κανείς πως-ανάλογα την εποχή-η στάθμη του νερού ανεβαινοκατέβαινε και έφτανε έως τις πόρτες των σπιτιών, σίγουρα η συγκεκριμένη ερμηνεία έχει μία βάση. Στο διάβα των αιώνων, και πριν την σημερινή ονομασία, ήταν γνωστό και ως Λύγκος, Λυγκήτσα και Μοτίτσκα. Όμως για τους ντόπιους, αρκεί το «ποτάμι», όπως το αποκαλούν γενιές ολόκληρες. Ξεκινάμε τη γνωριμία με το «ποτάμι», ακολουθώντας τη ροή των νερών του από δυτικά, από το κτίριο του δραστήριου φιλεκπαιδευτικού συλλόγου «Αριστοτέλης», με πλούσια εκπαιδευτική, πολιτιστική και αθλητική δράση, το οποίο στεγάζει θέατρο, βιβλιοθήκη και μουσείο παραδοσιακής τέχνης.
Στο προαύλιο του συλλόγου δεσπόζει ο επιβλητικός αδριάντας του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Αριστοτέλη, έργο του αείμνηστου Φλωρινιώτη γλύπτη Νικόλα Δογούλη. Δίπλα ακριβώς είναι το λιτό μνημείο, για τα μέλη του συλλόγου που έχασαν τη ζωή τους από τα γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής (194-1944). Ακριβώς απέναντι, στην απέναντι όχθη του ποταμού, βρίσκεται ένα από τα επιβλητικά αρχοντικά της πόλης, που ο μεγάλος σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος χρησιμοποίησε στα γυρίσματα της ταινίας «Ο Μελισσοκόμος» το 1986 με πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Το «ποτάμι» και τα μικρά και μεγάλα αρχοντικά στις όχθες του, γοήτευσαν τον αείμνηστο Αγγελόπουλο, που το «ύμνησε» μέσα από τις ταινίες: «Τοπίο στην ομίχλη», «Ο μελισσοκόμος», «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», «Το βλέμμα του Οδυσσέα», ταυτίζοντας το όνομά του με την Φλώρινα.
Ο ίδιος είχε δηλώσει για την σχέση του με Φλώρινα και τους κατοίκους της: «Δεν ξέρω αν διαλέγει κανείς τους χώρους ή οι χώροι μας διαλέγουν. Είναι σαν τον έρωτα: ή διαλέγεις ή σε διαλέγουν». Λίγο παρακάτω, στην γωνία Λεωφ. Αβέρωφ και Νικ. Πύρζα, στέκει εγκαταλειμμένο το αρχοντικό της οικογένειας Σαπουντζή, κτίστηκε το 1901, μέσα στο οποίο γυρίστηκε η σκηνή του γαμήλιου βαλς της ταινίας «Ο Μελισσοκόμος» σε μουσική της Ελένης Καραϊνδρου. Το πλέον αγαπημένο σημείο του δημιουργού στην Φλώρινα, ήταν το παλιό ξενοδοχείο «Διεθνές», το οποίο χρησιμοποίησε σε όλες του τις ταινίες που γύρισε στην πόλη. Το «Διεθνές» ήταν από τα πλέον πολυτελή ξενοδοχεία για την εποχή του, με ζεστό νερό και κοινόχρηστο λουτρό στον όροφο στην Φλώρινα. Σήμερα στεγάζει στο ισόγειο το ομώνυμο γραφικό καφενείο και στον όροφο την «Λέσχη Πολιτισμού Φλώρινας».
Δυστυχώς το κτίριο έχει αφεθεί στη μοίρα του, όπως πάρα πολλά αρχοντικά και παλιά καταστήματα της πόλης που καταρρέουν. Η εικόνα αυτή δεν περνάει απαρατήρητη στον επισκέπτη. Κατηφορίζοντας, στην γωνία με την οδό Ταγματάρχου Φουλεδάκη, διασώζονται τα ερείπια ενός οθωμανικού πυργόσπιτου του 19ου αιώνα, που οι ντόπιοι αποκαλούν «κουλέ». Στην οδό Φουλεδάκη βρίσκεται και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της πόλης, που δυστυχώς είναι κλειστό λόγω εργασιών συντήρησης. Οι γέφυρες του Σακούλεβα δεν έχουν ονομασίες. Μία όμως, η πεζογέφυρα απέναντι από τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Παντελεήμονα, σίγουρα είναι των ερωτευμένων, που «κλειδώνουν» την αγάπη τους στο κάγκελο, με ένα λουκέτο.
Ο μητροπολιτικός ναός, πεντάκλιτη βασιλική με τρούλο, κτίστηκε το 1971 στη θέση παλαιότερης που κατεδαφίστηκε. Το «ποτάμι» αποτελεί διαχρονικά αγαπημένο θέμα των ζωγράφων της Φλώρινας, πολλοί από τους οποίους είχαν τα σπίτια και τα εργαστήριά τους στις όχθες του. Μη ξεχνάτε πως η πόλη έχει πλούσια παράδοση στη ζωγραφική, με έργα ντόπιων δημιουργών να γίνονται γνωστά εντός και εκτός συνόρων. Ένας από αυτούς ήταν και ο αείμνηστος Κούλης Στερίκας (192-1995). Αυτοδίδακτος ζωγράφος και από τους ιδρυτές του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Φλώρινας. Στην πρόσοψη του σπιτιού, που σήμερα στεγάζει μόνιμη έκθεση έργων του, και δίπλα από την χάλκινη προτομή του υπάρχει γραμμένη μία από τις πλέον αντιπροσωπευτικές του ρήσεις που καταλήγει : «Η Τέχνη χρειάζεται για να αισθανόμαστε την ανθρωπότητα μέσα μας. Δημιουργία σημαίνει Ελευθερία».
Από τους «τελευταίους» μεγάλους ζωγράφους της Φλώρινας, είναι ο πολυβραβευμένος-για το έργο του-κ. Ευάγγελος Ταμουτσέλης, που μέσα από τα έργα του έχει διασώσει το «ποτάμι» και γενικότερα την Φλώρινα που έχει χαθεί. Τα παλιά αρχοντικά και τις γραφικές γειτονιές της πόλης, που έδωσαν τη θέση τους στην αντιπαροχή και στα ερείπια. Συνεχίζοντας ανατολικά, βλέπουμε το σημερινό 2ο Δημοτικό Σχολείο της Φλώρινας, το οποίο κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα ως «Παρθεναγωγείον» της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης. Δίπλα ακριβώς, βρίσκεται μισοερειπωμένο το σπίτι του Τέγου Σαπουντζή, πρώτου δημάρχου της πόλης μετά την απελευθέρωση του 1912, με πλούσια δράση την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα που προηγήθηκε.
Η βόλτα μας στις όχθες του Σακουλέβα ολοκληρώνεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, που δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη μα γνωρίσει τον ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο της περιοχής από την αρχαιότητα έως τη βυζαντινή εποχή. Βάλτε σίγουρα στο πρόγραμμά σας και μία επίσκεψη στην ελληνιστική πόλη της Φλώρινας, δεν γνωρίζουμε τη ακριβή της ονομασία, η οποία που δεσπόζει στην βόρεια πλαγιά του λόφου του Αγίου Παντελεήμονα. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως οικοδομικά τετράγωνα, που χωρίζονται από κάθετους λιθόστρωτους δρόμους, με κατοικίες που διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους με μεγάλα πιθάρια. Τα δάπεδα τους ήταν συνήθως χωμάτινα και οι τοίχοι λίθινοι στην βάση και πλίνθινοι στην ανωδομή.
Η κατοίκηση της πόλης φαίνεται να ξεκινά τον 4ο αιώνα π.Χ. και να σταμάτησε απότομα στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. λόγω μιας καταστροφικής πυρκαγιάς. Αν θέλετε να έχετε μια πανοραμική άποψη της πόλης, ανηφορίστε προς τον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα, στην κορυφή του οποίου δεσπόζει επιβλητικός σταυρός ύψους 33 μ. Από το περίπτερο του Φυσιολατρικού Ορειβατικού Ομίλου Φλώρινας, όσο και από το κοντινό εξωκλήσι της Αγίας Κυριακής η θέα είναι εντυπωσιακή. Εάν έχετε αντοχές, ακολουθήστε τα οργανωμένα μονοπάτια, που δεν έχουν ιδιαίτερες απαίτησης αντοχής. Σημείο εκκίνησης στις διαδρομές στη Φλώρινα ήταν το Ξενοδοχείο Φαίδων, κτισμένο στους πρόποδες του λόφου «1033» με μοναδική θέα προς την πόλη και την ενδοχώρα της Φλώρινας.
Το συγκρότημα ξεχωρίζει από την υψηλή αρχιτεκτονική αισθητική, κτισμένο σε νεοκλασική γραμμή, ενώ διαθέτει οργανωμένο spa, με θερμαινόμενη πισίνα, τζακούζι, σάουνα και χαμάμ. Τα δωμάτια του ξενοδοχείου, άνετα καλόγουστα σε νεοκλασικό στιλ, προσφέρουν στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας ενώ δεν περνάει απαρατήρητη η εξυπηρέτηση και η ευγένεια των ιδιοκτητών και του προσωπικού.
Γευτήκαμε τα φημισμένα φλωρινιώτικα κεμπάπια, τον κλασικό τοπικό μεζέ με μπούκοβο και κρεμμύδι, που δεν έχουν βέβαια καμία απολύτως σχέση με τα σουτζουκάκια («Αποσπερίτης»). Στο τραπέζι-υποχρεωτικά-Πιπεριές Φλωρίνης, γεμιστές με μυτζήθρα, φασόλια Πρεσπών στον φούρνο και βέβαια η ντόπια «Φλωρινέλα» ψημένη στα κάρβουνα. Πρόκειται για ένα ημίσκληρο τυρί από ντόπιο αιγοπρόβειο γάλα, δημιουργία του τυροκομείου Δημητρίου, που προσφέρεται απλή ή με πάπρικα και ελαφρά πικάντικη.
Ήπιαμε τον καφέ μας στο «Fratelli, δίπλα ακριβώς από το «ποτάμι», χαλαρώνοντας υπό το κελάρισμα των νερών. Η εσωτερική φλοράλ διακόσμηση εντυπωσιάζει, ενώ είναι ιδανικό για όλες τις ώρες της ημέρας για καφέ, ποτό και φαγητό. Η Φλώρινα απέχει 626 χλμ. (6 ώρες και 25 λεπτά) από Αθήνα και 193 χλμ. από την Θεσσαλονίκη (2 ώρες και 11 λεπτά). Στην πόλη θα βρείτε ξενοδοχεία και εστιατόρια, που ικανοποιούν κάθε απαίτηση και γούστο. Κοντινότερα αεροδρόμια είναι της Καστοριάς (77 χλμ.) και της Κοζάνης (87 χλμ.).
