Από τη μία το Σουφλί που έχει ταυτιστεί απόλυτα με το μετάξι, από την εκτροφή μεταξοσκώληκα, την επεξεργασία και την προώθηση των περίφημων σουφλιώτικων μεταξωτών, και από την άλλη η μοναδική σπάνια φύση της περιοχής με το προστατευόμενο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου και τον ορεινό όγκο Β.Δ. στα σύνορα με την Βουλγαρία, με τα γραφικά Πομακοχώρια του Έβρου. Αν σε αυτά προστεθεί και η ζεστή φιλοξενία των ντόπιων, τότε σκεφτείτε σοβαρά να βρεθείτε σύντομα στον Έβρο και στο όμορφο Σουφλί, για αυθεντικές εμπειρίες δίπλα στο σύνορο, σε μια Ελλάδα που επιμένει και εκπλήσσει ευχάριστα. Η ιστορία του Σουφλίου χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Το 1667 ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή, το αναφέρει ως Σοφουλού (Sofulu) και ως κεφαλοχώρι που δεν κατέβαλλε φόρους στην Υψηλή Πύλη. Η ραγδαία ανάπτυξη της πόλης, στα τέλη του 19ου αιώνα, ξεκίνησε με την ανάπτυξη του σιδηροδρόμου και την σηροτροφία που γρήγορα έφερε και τη λειτουργία μεγάλων εργοστασίων επεξεργασίας μεταξιού. Ωστόσο μια σειρά από παράγοντες, με κυριότερη την ανακάλυψη της τεχνητής μεταξωτής ίνας, είχε ως αποτέλεσμα την διακοπή της ανοδικής πορεία της σηροτροφίας και της εμπορίας μεταξιού. Σήμερα στην πόλη, που αριθμεί 3.800 κατοίκους, δραστηριοποιούνται αρκετοί σηροτρόφοι, μικρές οικοτεχνίες και δύο μονάδες που συνεχίζουν την παράδοση, σε πείσμα των καιρών, καθώς και καταστήματα που πωλούν μεταξωτά είδη.
Το Σουφλί ξεχωρίζει για τον αρχιτεκτονικό του πλούτο που συνδέεται απόλυτα με το μετάξι. Τα δεκάδες Μπιζεκλίκια, γνωστά και ως «κουκουλόσπιτα» μέσα στα οποία γινόταν όλη η διαδικασία της σηροτροφίας, και τα πλούσια αρχοντικά, απόρροια του πλούτου και της ευημερίας των καλών εποχών, εντυπωσιάζουν διάσπαρτα στα λιθόστρωτα στενά που έχουν επιβιώσει στο διάβα των χρόνων. Το μοναδικό χρώμα της πόλης συμπληρώνουν τα πολλά μουσεία-αφιερωμένα κυρίως στο μετάξι-τα μικρά τσιπουράδικα, πραγματικά πολλά για το μέγεθος της πόλης, και οι γραφικές ταβέρνες που εξυμνούν την ντόπια γαστρονομία.
Πόλη από μετάξι: Στην πόλη του μεταξιού-σημείο αναφοράς, κομμάτι της ιστορίας του τόπου και βασική ασχολία των κατοίκων του για δεκαετίες ολόκληρες-είναι λογικό να αφιερώσουμε όσο χρόνο απαιτείται για να γνωρίσουμε περισσότερα για τον όμορφο και μαγικό κόσμο της σηροτροφίας. Όπως και να το δούμε είναι εντυπωσιακό πως από ένα μικρό αυγό, όσο η κεφαλή μιας καρφίτσας, βγαίνει μια μικρούλα κάμπια που στη συνέχεια καταναλώνει 500 κιλά φύλλα μουριάς, αυξάνει το βάρος του 10.000 φορές και πλέκει στο τέλος ένα κουκούλι μεταξιού μήκους 2.500 μ. Τα οργανωμένα μουσεία και οι συλλογές που λειτουργούν στην πόλη, δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει εύκολα και κατανοητά την εντυπωσιακή διαδικασία παραγωγής του μεταξιού, αλλά και της επεξεργασίας που ακολουθεί.
Να θυμάστε πως το μετάξι παράγεται από το έκκριμα των αδένων του μεταξοσκώληκα, αφού προηγουμένως έχει καταναλώσει χιλιάδες μουρόφυλλα, όταν αυτός βρίσκεται στη διαδικασία πλέξης του κουκουλιού, από το οποίο θα προκύψει στη συνέχεια η ίνα. Όλη αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται μέσα στα λεγόμενα «κουκουλόσπιτα», θα δείτε πολλά μέσα στο Σουφλί, και διαρκεί 40 μέρες. Κάθε χρόνο Μάιο με Ιούνιο που οι μουριές στην περιοχή είναι καταπράσινες
Πόλη των μουσείων: Ξεκινήσαμε τη γνωριμία μας με το μετάξι και τον κόσμο του, από το Μουσείο Τέχνης Μεταξιού, που στεγάζεται σε ένα ανακαινισμένο νεοκλασικό οίκημα στην κεντρική οδό Βασιλέως Γεωργίου, που διασχίζει την πόλη από άκρη σε άκρη. Στους χώρους του είχαμε την ευκαιρία μιας εντυπωσιακής βιωματικής ξενάγησης, στα στάδια παραγωγής του μεταξιού, μέσα από τα μηχανήματα-εκθέματα, από την αναπήνιση, την επεξεργασία του νήματος μέχρι και την ύφανση. Στον όροφο ξεχωρίζουν δημιουργίες από μετάξι, γνωστών Ελλήνων σχεδιαστών. Το μουσείο είναι αποτέλεσμα της αγάπης και του πάθους του κ. Γιώργου Τσιακίρη, ιδιοκτήτη του γνωστού ομώνυμου Οίκου μεταξιού, που λειτουργεί εδώ και 60 χρόνια.
Λίγο παρακάτω, στην αρχή της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, λειτουργεί το «Λαογραφικό Μουσείου Σουφλίου-Τα Γνάφαλα» της οικογένειας Μπουρουλίτη. «Γνάφαλα» είναι τα πρώτα νήματα που απλώνει ο μεταξοσκώληκας για να πλέξει το κουκούλι. Το μουσείο στεγάζεται στο πατάρι της Οικοτεχνίας Μπουρουλίτη, όπου εκτός από τα εκθέματα είδαμε επί τόπου τον τρόπο παραγωγής χειροποίητων υφαντών και κεντημάτων από μετάξι κ.α. Εκτός από την πλούσια λαογραφική συλλογή, που αντικατοπτρίζει την κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική εξέλιξη της πόλης, το μουσείο προβάλλει και την ιστορία του μεταξιού με ζωντανή εκτροφή μεταξοσκώληκα τους μήνες Μάιο-Ιούλιο.
Aνηφορίζοντας την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου, με τα πολλά «κουκουλόσπιτα» και τα παλιά αρχοντικά στις δύο πλευρές του δρόμου, φτάσαμε στο Μουσείο Μετάξης του δικτύου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Το μουσείο στεγάζεται στο εντυπωσιακό Αρχοντικό Κουρτίδη, χρονολογείται από το 1883, και παρουσιάζει όλες τις φάσεις και τα στάδια της προβιομηχανικής σηροτροφίας και της μεταξουργίας. Στον όροφο, που δεσπόζει η «κρεβάτα» της σηροτροφίας, ενημερωθήκαμε για τον παραδοσιακό τρόπο ανάπτυξης του μεταξοσκώληκα και πως από τον μεταξόσπορο και την κάμπια, φτάνουμε στο κουκούλι και στο μετάξι.
Συνεχίζοντας ανατολικά ο δρόμος μας έβγαλε στο επιβλητικό τριώροφο Αρχοντικό Μπρίκα, σημείο αναφοράς στην αρχιτεκτονική ιστορία της πόλης. Κατασκευάστηκε το 1890 για να στεγάσει την εύπορη οικογένεια αλλά και τους μεταξοσκώληκες ενώ διέθετε και χώρους για την αποθήκευση των κουκουλιών. Το 1991 το οίκημα δωρήθηκε στον δήμο Σουφλίου, που τα τελευταία χρόνια στεγάζει σε αυτό, το Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο, την Δημοτική Πινακοθήκη και την συλλογή αντικειμένων και εργαλείων του Συλλόγου Φίλων της Μετάξης «Η Χρυσαλίδα», που έχουν σχέση με τη σηροτροφεία και το μετάξι. Λίγο παραπάνω, ακολουθώντας την οδό «Αγίου Αθανασίου», φτάσαμε στην «Καρκατσιλιά», πάνω συνοικία δηλαδή, με τον ομώνυμη εκκλησία που κτίστηκε το 1848. Από τα μικρά παράθυρα του ναού εισέρχεται στο εσωτερικό λιγοστό φως, δημιουργώντας κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ εντυπωσιακό είναι το ξύλινο τέμπλο του.
Έξω από την εκκλησία, σε ένα παραδοσιακό οίκημα με ξύλινο εξώστη, λειτουργούσε επι τουρκοκρατίας το Γαλλικό Προξενείο. Συνεχίζουμε την περιήγησή μας στους στενούς λιθόστρωτους δρόμους με τα πανέμορφα «κουκουλόσπιτα», πολλά δυστυχώς εγκαταλελειμμένα, τα όμορφα αρχοντικά και τα δημόσια κτίρια, όπως το πάλαι ποτέ «Παρθεναγωγείο» (1882) που σήμερα στεγάζει τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Ανέμη». Λίγο παραπάνω, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου της πόλης, με το εξαιρετικής αισθητικής και ανυπολόγιστης αξίας ξύλινο τέμπλο του, που χρονολογείται το 1861. Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Παλιό Γυμνάσιο του Σουφλίου. Ένα νεοκλασικό κτήριο χτισμένο το 1870-1880, που αρχικά στέγαζε το Γαλλικό Τελωνείο, στη συνέχεια το Γυμνάσιο της πόλης και σήμερα την Δημοτική Βιβλιοθήκη.
Ολοκληρώσαμε την γνωριμία μας με το Σουφλί και το μετάξι, με επίσκεψή μας στο επιβλητικό συγκρότημα του μεταξουργείου Τζιβρέ, στην είσοδο της πόλης. Κτίστηκε το 1910 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ceriano και αποτελούσε το βασικότερο βιομηχανικό συγκρότημα της περιοχής για δεκαετίες ολόκληρες. Αποτελείται από 13 κτίσματα, από τα οποία εντυπωσιάζουν η τριώροφη αποθήκη κουκουλιών-με ξύλινα κρεβάτια σ’ όλο το ύψος της-αναπηνιστήριο, ξηραντήριο, υφαντήριο κ.α. Ο δήμος Σουφλίου φιλοδοξεί να το λειτουργήσει ως Τεχνολογικό Μουσείο και Πολύκεντρο. Στο κέντρο της πόλης βρήκαμε-και εννοείται πως αγοράσαμε-καταστήματα με προϊόντα από μετάξι (κεντήματα, υφαντά, ρούχα, αξεσουάρ κ.α.).
Πραγματικά οι Σουφλιώτες δημιουργούν έργα τέχνης από μετάξι. Η πόλη φημίζεται επίσης για το κρασί της, το τσίπουρο και τα παραδοσιακά αλλαντικά της, κυρίως λουκάνικα, καβουρμά και μπάμπω που θεωρείται το κορυφαίο θρακιώτικο παραδοσιακό έδεσμα. Βρήκαμε επίσης ντόπια μελισσοκομικά και γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και ξηρούς καρπούς που ξεχωρίζουν.
Παραδοσιακά προϊόντα που ξεχωρίζουν: «Το Σουφλί δεν είναι η «πινέζα» του ελληνικού χαρτί, κάτι που λέγονταν μέχρι πρότινος αποδίδοντας την αρνητική χροιά της απομόνωσης. Η περιοχή μας πλέον τοποθετείται στον παγκόσμιο χάρτη του τουριστικού ενδιαφέροντος με τη σημαντική διάκριση που απέσπασε στον διαγωνισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ) «Βest Tourism Villages». Αυτό το κατάφερε εξαιτίας ακριβώς της μοναδικότητάς του τόπου μας. Ο συνδυασμός της γενναιόδωρης φύσης, το δάσος της Δαδιάς με τα αρπακτικά πουλιά, το μετάξι και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της πόλης που το συνοδεύει, τα θρησκευτικά μνημεία, μουσουλμανικά και χριστιανικά, οι γεύσεις και η ζεστασιά των ανθρώπων» λέει ο δήμαρχος Σουφλίου κ. Παναγιώτης Καλακίκος.
Στην πόλη του μεταξιού δεν θα μπορούσαμε να μην επιλέξουμε για τη διαμονή μας, ένα κουκουλόσπιτο του 19ου αιώνα που μετατράπηκε σε ένα όμορφο και ζεστό ξενοδοχείο. Στους χώρους τους, που κάποτε απλώνονταν οι «κρεβάτες» με τους μεταξοσκώληκες, θαρρείς πως ταξιδεύεις πίσω στο χρόνο. Όμορφοι και προσεγμένοι χώροι, που προσφέρουν άνεση και χαλάρωση στον επισκέπτη. Η φιλοξενία και η οικεία ατμόσφαιρα των ιδιοκτητών του, μας έκανε να αισθανόμαστε σαν στο σπίτι μας. Αν βρεθείτε στο Σουφλί, το «Κουκούλι» αποτελεί ιδανικό ορμητήριο για να γνωρίσετε τις ομορφιές και τα αξιοθέατα της περιοχής.
Διαμονή και φαγητό: Γευτήκαμε τοπικούς μεζέδες (τουρσί λάχανο, ξηρό λουκάνικο, ντόπια φέτα, καβουρμά κ.α) μετά μουσικής στο γραφικό μεζεδοπωλείο «Το Όνειρο» ενώ «εντρυφήσαμε» στη σουφλιώτικη κουζίνα με τα μοναδικά πιάτα της ταβέρνας «Μπερεκέτ» από ντόπια εκλεκτά κρέατα και αλλαντικά (δοκιμάστε σίγουρα καβουρμά σαγανάκι και γλώσσα). Η γαστρονομία του Σουφλίου αποτελεί από μόνη της ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, που θα ασχοληθούμε σύντομα αποκλειστικά. Το Σουφλί απέχει 856 χλμ. (8 ώρες και 52 λεπτά) από την Αθήνα και (856 χλμ.) 359 χλμ. (3 ώρες και 42 λεπτά) από την Θεσσαλονίκη. Πλησιέστερο αεροδρόμιο είναι το «Δημόκριτος» της Αλεξανδρούπολης (58,8 χλμ./44 λεπτά).
