Ο Μεχμέτ Αλή υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα, μας είναι δε πολύ γνώριμος λόγω του ρόλου που διαδραμάτισε στην Ελληνική Επανάσταση: όταν κλήθηκε να βοηθήσει στρατιωτικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έστειλε εδώ τον γιο του Ιμπραήμ πασά, ο οποίος αναδείχθηκε στον πιο επικίνδυνο εχθρό των αγωνιστών του 1821. Αλλά ο Μεχμέτ Αλή είχε και βαθύτερες διασυνδέσεις με την Ελλάδα, καθώς γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Καβάλα, όπου και πρωτοδιακρίθηκε, ξεκινώντας μια καριέρα που τον έφερε να γίνει βαλής της Αιγύπτου και τελικά ημιανεξάρτητος ηγεμόνας αυτής.
Έτσι, ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μπορείτε να δείτε αν επισκεφθείτε την πόλη της ανατολικής Μακεδονίας, είναι και το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε, γνωστό στις μέρες μας ως «Κονάκι του Μεχμέτ Αλή» ή «Οικία Μωχάμετ Άλι». Υπολογίζεται ότι έζησε εκεί μέχρι και τα 30 του χρόνια, μέχρι που του ανατέθηκε να πάει στην Αίγυπτο, ώστε να συμβάλλει στην άμυνα εναντίον των Γάλλων του Ναπολέοντα. Το σπίτι, που πλέον λειτουργεί ως μουσείο, χρονολογείται στον 18ο αιώνα (γύρω στο 1780) και βρίσκεται στον χώρο της παλιάς πόλης, πάνω στη χερσόνησο της Παναγιάς. Στις δικές μας μέρες έχει μεγάλη πολιτιστική αξία, καθώς θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα Οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Η δε θέση στην οποία χτίστηκε είναι ιδανική, καθώς προσφέρει πανοραμική θέα στην ευρύτερη περιοχή.
Είναι ωστόσο χαρακτηριστικό ότι δεν σώζεται καθόλου επίπλωση, καθώς ο Μεχμέτ Αλή φέρεται να τη μετέφερε όλη στην Αίγυπτο, όταν υποχρέωσε τον Σουλτάνο Σελίμ Γ΄ να τον αναγνωρίσει ως διοικητή της, ύστερα από το πραξικόπημα του 1805. Μπροστά του, επίσης, διαμορφώθηκε η πλατεία Μεχμέτ Αλή το διάστημα 1931-1934, όπου σήμερα στέκεται το άγαλμά του, φιλοτεχνημένο στο Παρίσι από τον διάσημο γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη κατά παραγγελία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο, που το δώρισε στη συνέχεια στον δήμο της Καβάλας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι και η τέως βασιλική οικογένεια της Αιγύπτου απέδιδε ιδιαίτερη πολιτισμική αξία στο Κονάκι του Μεχμέτ Αλή: όταν χρειάστηκαν επισκευές και ευρύτερες εργασίες αποκατάστασης τον 19ο αιώνα (κυρίως στον κήπο και στους περιβάλλοντες χώρους), έφτασε στην Καβάλα ειδική χρηματοδότηση από το αιγυπτιακό κράτος.
Έχοντας εμβαδόν 330 τετραγωνικών μέτρων, το κονάκι ήταν το μεγαλύτερο σπίτι της Καβάλας, σε μια εποχή που υπολογίζεται ότι διέμενε εκεί πληθυσμός περίπου 3.000-4.000 κατοίκων. Πρόκειται για διώροφο οικοδόμημα φτιαγμένο έτσι ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες σημαντικού αριθμού ενοίκων. Στον κάτω όροφο υπήρχε στάβλος και κουζίνα, ενώ στον πάνω όροφο βρίσκονταν τα δωμάτια που χρησιμοποιούσε η οικογένεια του Μεχμέτ Αλή, αλλά και το χαρέμι. Υπήρξε μάλιστα ειδική πρόνοια για χαμάμ, για διακριτούς χώρους ενδιαίτησης ανδρών (σελαμλίκ) και γυναικών (χαρεμλίκ), αλλά και για δυνατότητα θέρμανσης. Επιπλέον, το οίκημα διαθέτει κι έναν μεγάλο κήπο, όπου σώζεται μέχρι και σήμερα κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μεχμέτ Αλή, Ζεϊνέμπ χανούμ-η οποία έχει κι εκείνη τη δική της σχέση με την Καβάλα, καθώς ήταν είτε κόρη, είτε αδερφή του Οθωμανού τσορμπασί (κυβερνήτη) της. Ο σύγχρονος επισκέπτης μπορεί να φτάσει ως το Κονάκι με τα πόδια, συνδυάζοντας την περιήγηση με έναν καφέ στις αρκετές καφετέριες της περιοχής.
