Ψέριμος: Άγνωστα ιστορικά στοιχεία

Τις τελευταίες μέρες τα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ασχολούνται ιδιαίτερα με την Ψέριμο, το πανέμορφο νησί των Δωδεκανήσων. Μάλιστα το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Τουρκίας Anadolu κατασκόπευσε το νησί, δημοσιεύοντας φωτογραφίες με στρατιώτες πάνω στην Ψέριμο, στην οποία σύμφωνα με το Anadolu πάντα, υπάρχουν και βαρέα όπλα. Και φυσικά δεν παρέλειψε να επαναλάβει την καινοφανή τουρκική θεωρία ότι στο νησί υπάρχουν όπλα κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου ( το οποίο βέβαια η Άγκυρα εφαρμόζει αλά καρτ). Το μόνο θετικό απ’ όλα αυτά είναι ότι, πιστεύουμε πως, αρκετές Ελληνίδες και αρκετοί Έλληνες, έμαθαν (ή άκουσαν για πρώτη φορά) κάποια πράγματα για την Ψέριμο. Σκεφτήκαμε να παραθέσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία από αυτά που δημοσιεύθηκαν στα ελληνικά ΜΜΕ τις τελευταίες μέρες, για το πανέμορφο αυτό νησί μας.

Γεωγραφικά στοιχεία για την Ψέριμο: Η Ψέριμος είναι νησί των Δωδεκανήσων. Έχει έκταση 14,6 τ. χλμ., ενώ το μέγιστο υψόμετρό της είναι 268 μέτρα. Απέχει 2,5 ναυτικά μίλια από την Κάλυμνο και 2 ναυτικά μίλια από την Κω. Και με τα δύο αυτά νησιά η Ψέριμος έχει ακτοπλοϊκή σύνδεση. Στο νησί υπάρχουν πολλοί χαμηλοί λόφοι και μικρές κοιλάδες με πολλά ελαιόδεντρα. Διοικητικά υπάγεται στον Δήμο Καλυμνίων και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε 80 κατοίκους.

Πώς πήρε το όνομά της η Ψέριμος: Στην «Ιλιάδα» του Ομήρου (Ραψωδία Β’, 676-680) , αναφέρεται: «Οι δ’ άρα Νισύρου τ’ είχον Κράπαθον τε Κάσον τε και Κων Ευρυπύλοιο πόλιν νήσους τε Καλύδνας των αυ Φείδιππος τε και Άντιφος ηγησάσθην Θεσσαλού υίε δύω ΗρανλεΪδαο άνακτος», δηλαδή: «Σ’ αυτούς πάλι που είχαν τη Νίσυρο και την Κάρπαθο και την Κάσο και την Κω, την πόλη του Ευρύπυλου, και τα νησιά τις Καλύδνες, αρχηγοί ήταν ο Φείδιππος και ο Άντιφος οι δυο γιοι του βασιλιά Θεσσαλού του γιου του Ηρακλή». Οι «Καλύδνες νήσοι» του Ομήρου, θεωρείται ότι είναι η Κάλυμνος (που από τον Πλίνιο αναφέρεται ως Κάλυμνα ή Καλύδναι, ενώ σε επιγραφή του 2ου π.Χ. αιώνα αναφέρεται ως Κάλυδναι). Είναι αβέβαιο αν ο μεγάλος επικός ποιητής αναφέρεται και στα γύρω από την Κάλυμνο νησιά, άρα και στην Ψέριμο.

Η πρώτη ασφαλής αναφορά στην Ψέριμο γίνεται από τον Πλίνιο (V, 134), που την ονομάζει Pserima (Ψέριμα), ενώ σε χαμένη σήμερα επιγραφή που είδε το 1888 ο Βρετανός επιγραφολόγος και συγγραφέας William Roger Patton, το νησί απαντά ως Ψήριμος. Ο Στυλιανός Λυκούδης την καταγράφει ως Υψέρισμα, χωρίς να αναφέρει την πηγή. Ο Ludvig Ross (1806-1859) , Γερμανός ελληνιστής και πρώτος καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γράφει: «η Ψέρημος, πιθανώς είναι το Υψέρεισμα το οποίον επί χάρτου Kiepert και εις την «Ελλάδα» του Hofmann εύρον εις αυτήν την περιοχήν χωρίς να έχω πρόχειρον την αρχαία πηγήν εις ην το όνομα απόκειται. Η λαϊκή ευφυΐα και εις την περίπτωσιν αυτήν ενήργησε εξ ενστίκτου, όπου δηλαδή εις αρχαία ονόματα ακατανόητα υπέβαλε μίαν άλλην σημασίαν.

Και εδώ λοιπόν εις το Υψέρεισμα, υποκατέστησε το Υψέρημος, δηλαδή των τελείως έρημον νήσον». Ο Ross δηλαδή, χαρακτηρίζει ως λαογραφική τη σημερινή ονομασία της Ψερίμου. Τέλος, ο Χαράλαμπος Συμεωνίδης γράφει ότι το όνομα Ψέριμος προέρχεται ίσως από το αρχαίο Υψίρισμα, χωρίς όμως να αναφέρει περισσότερα. Σε χάρτες της Ελλάδας του 16ου αιώνα και του 17ου αιώνα, η Ψέριμος αναγράφεται ως Capra και Caprone, επειδή εκεί γινόταν εκτροφή γιδοπροβάτων. Σε ναυτικούς χάρτες του 1838, αναφέρεται ως Cappari Island, επειδή ήταν κατάφυτη από το ομώνυμο φυτό, την κάππαρη. Ακόμα και σήμερα η Ψέριμος είναι γνωστή και ως Κάππαρη (με δυο «πι» και όχι με ένα, όπως εσφαλμένα γράφουν πολλοί στο διαδίκτυο τη λέξη η οποία < αρχ. κάππαρις).

Στα μέσα του 18ου αιώνα, η Ψέριμος κατοικείται και φορολογείται. Σε φιρμάνι του 1755 του σουλτάνου Οσμάν Γ’ διαβάζουμε ότι πλήρωνε, μαζί με τα γύρω νησιά, στο Βακούφ 30.000 άσπρα (νομίσματα) , «λόγω φόρων», εσπενζέ, εδάφους, αιχμαλώτων, προϊόντων κλπ. για να είναι υφ’ όλους τας απόψεις ελεύθεραι». Το 1912 τα Δωδεκάνησα, ανάμεσά τους και η Ψέριμος, εκτός από το Καστελλόριζο, στο πλαίσιο του Ιταλοτουρκικού πολέμου, καταλήφθηκαν από τους Ιταλούς. Οι Ιταλοί φρόντισαν να καταγράψουν όλα τα νησιά, νησίδες κλπ. των Δωδεκανήσων που είχαν στην κυριαρχία τους, και φυσικά την Ψέριμο με τα γύρω νησιά (Arcipelago di Pserimo, Cappari).

Τα σχετικά στοιχεία μας είχε στείλει ο κύριος Νικολός Φαρμακίδης, τον οποίο ευχαριστούμε ξανά θερμά. Τα νησιά αυτά δόθηκαν στην Ελλάδα, ως διάδοχο, κράτος, με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947. Τώρα ξανά η Τουρκία εγείρει αβάσιμες και απαράδεκτες αξιώσεις. Επανερχόμαστε στην Ψέριμο, για να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τον Σκεύο Ζερβό το νησί το 1930 αριθμούσε «περί τας εκατόν οικογενείας γεωργών και αλιέων». Όταν τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα, η Ψέριμος είχε 264 κατοίκους.

Μικρότερα νησιά κοντά στην Ψέριμο: Κοντά στην Ψέριμο βρίσκονται τα εξής μικρότερα «νησαία εδάφη»: Βασιλική (5 στρέμματα), Κρεββάτι(α) ή Ερήνιες (4 στρέμ.), το Πλατύ ή (η) Πλατή (711 στρέμ, υψόμ. 50μ.) με αρχαιοελληνικά ερείπια κατά τον Ross, η Νεκροθήκη ή Νεκρό (16 στρέμ.), η ονομασία της οποίας οφείλεται σύμφωνα με την τοπική παράδοση σε φόνο βοσκών από πειρατές, οι οποίοι στη συνέχεια τους έθαψαν στη νησίδα και τέλος η νησίδα του Σαρρή (32 στρέμ.). Πάντως οι Ιταλοί αναφέρουν και άλλα μικρά νησιά, δείγμα της εξαιρετικής καταγραφής που έγινε από αυτούς.

ΥΓ: Αν Έλληνες δημοσιογράφοι ή άλλοι, φωτογραφήσουν τις τουρκικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε Ίμβρο και Τένεδο, τις οποίες ερμηνεύοντας κατά το δοκούν τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936) έχει εξοπλίσει η Τουρκία, τι τύχη θα έχουν; Και ένα ρητορικό ερώτημα: έχει επισκεφθεί ποτέ Έλληνας πρωθυπουργός, εν ενεργεία, την Ίμβρο ή την Τένεδο;