Τα µιτάτα και οι κούµοι ως µικρά αρχιτεκτονικά θαύµατα. Η τυροκόµιση σαν µια µικρή τελετουργία. Και τα σπάνια, µοναδικά τυριά, µια κιβωτός παραδοσιακής γεύσης. Η κουρά των προβάτων, µια απόδειξη γερής συνεργασίας και ο ήχος από τη φλογέρα ενός βοσκού, κλασική µελωδία που ταξιδεύει ανάµεσα στους πρίνους, τα σφενδάµια και τα κυπαρίσσια. Ταΐστρες στα χειµαδιά, ξυλόδεµα από ασπαλάθους και αστοιβίδες, κοπάδια προβάτων δίπλα σε λατρευτικά σπήλαια και µεγαλειώδη φαράγγια. Περήφανες αίγες που αγναντεύουν το Αιγαίο και το Λυβικό πέλαγος και εµπνέουν µουσικούς και ζωγράφους. Λέξεις, εικόνες, τεχνικές, ένα σύµπαν ολόκληρο, που συνθέτει τον κόσµο της βοσκικής στην Κρήτη. Ένα γερό κόκκινο νήµα που µας συνδέει µε την εποχή του Μίνωα, µας ψιθυρίζει ιστορίες οικονοµίας και επιβίωσης από τα χρόνια του Οµήρου.
Περιγράφει ένα σύστηµα αξιών, µια οικονοµική και κοινωνική ζωή σε χρόνους ενετικούς ή οθωµανικούς και ψηλαφεί τον πολιτισµικό χαρακτήρα των ορεινών κοινοτήτων της Μεγαλονήσου. Ανεξάντλητη και πολυεπίπεδη η βοσκική, µε τον κόσµο των βοσκών του Ψηλορείτη να έχει µπει πλέον στον κατάλογο της άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισµού. Το σύνολο των παραδοσιακών τεχνικών και πολιτισµικών πρακτικών που συνδέονται άµεσα µε την καθηµερινότητα των βοσκών και την επιβίωσή τους είναι ένα από τα πιο αυθεντικά κοµµάτια της κρητικής κουλτούρας και της ελληνικότητας. Μιας κουλτούρας που χαράζει καινούρια µονοπάτια στο σώµα της Κρήτης και δείχνει τον δρόµο για ορεινές κτηνοτροφικές διαδροµές.
∆ρόµοι για να ανακαλύψει κανείς τοπία, ανθρώπους και όλα όσα συνθέτουν τη µοναδικότητα της Κρήτης. Επιλέξτε τη γλυκιά άνοιξη και το σπάνιο φθινόπωρο του νησιού και ανακαλύψτε τις κτηνοτροφικές διαδροµές που οδηγούν από τους πορτοκαλαιώνες των Χανιών στα Λευκά Όρη και το οροπέδιο του Οµαλού. Ξαποστάστε στη δροσιά ενός µιτάτου στον Τουµπωτό Πρίνο και ανακαλύψτε τις βυζαντινές εκκλησίες του Φουρφουρά. Χαθείτε στα αµπέλια των Αρχανών και στη γοητεία του Βαθύπετρου και απολαύστε τους ήχους µιας φλογέρας δίπλα στα σταφύλια που ωριµάζουν. Τρυπώστε στη µεσαιωνική γοητεία της Βόιλας και στον πύργο του Τζεν Αλή και ακούστε τα βελάσµατα µέσα από τις πολεµίστρες. Και αν είστε τυχεροί, τυροκοµίστε φρέσκο ανθότυρο σ’ ένα µιτάτο στην κορυφή του Ψηλορείτη.
Τρίψτε λίγο ξερό ανθότυρο σ’ ένα πιάτο µε σιουφιχτά µακαρόνια. Πιείτε λίγη ρακή µαζί µε παλαιωµένη γραβιέρα και γλεντήστε σ’ έναν γάµο, µε τη γεύση από το στακοβούτυρο που νοστιµεύει το γαµοπίλαφο και υπόσχεται µε τη νοστιµιά του βίον ανθόσπαρτο. Βρεθείτε σε περιοχές που διατηρούν ανέγγιχτη την παράδοση της βοσκικής, όπως είναι ο Μυλοπόταµος, τα Ανώγεια και τα Σελλιά. Μελετήστε την ευφυή αρχιτεκτονική ενός µιτάτου και ακούστε τις ιστορίες από τους ορτάκηδες, τον γκαλονόµο, τον µαντρατζή και τον στειρονόµο, που δουλεύουν µαζί σαν οµάδα και ζεσταίνονται από την ίδια εστία. Στα τυροκέλια ακούστε το τυρί να ωριµάζει και γευτείτε το αντικριστό υπό τους ήχους µιας λύρας. Ο πλούτος του πολιτισµού της βοσκικής, σήµερα, επιτρέπει τη διασύνδεση της κτηνοτροφίας του νησιού µε την εκπαίδευση και τον τουρισµό.
Μετατρέπει τις κτηνοτροφικές µονάδες σε διδακτικές φάρµες και γίνεται µέσο µεταφοράς και διάδοσης της κτηνοτροφικής παράδοσης, του τοπικού πολιτισµού, της έννοιας της αρµονικής συνύπαρξης του ανθρώπου µε τη φύση. Η γνωριµία µε όλο αυτό το σύµπαν αυξάνει την προστιθέµενη αξία των κτηνοτροφικών προϊόντων, δηµιουργεί έναν ακόµη ξεχωριστό πολιτιστικό πόρο και συµβάλλει ώστε τα ορεινά της Κρήτης να παραµείνουν τόπος ελκυστικός για τη διαβίωση και την εργασία των κατοίκων. Η γιορτή Βοσκού και Τυριού, που πραγµατοποιείται σε ετήσια βάση στα Ζωνιανά, αποτελεί την ιδανική ευκαιρία για να έρθει ο επισκέπτης κοντά στην παραγωγή και τον τρόπο παρασκευής του τυριού.
∆ρόµοι για να ανακαλύψει κανείς τοπία, ανθρώπους και όλα όσα συνθέτουν τη µοναδικότητα της Κρήτης. Επιλέξτε τη γλυκιά άνοιξη και το σπάνιο φθινόπωρο του νησιού και ανακαλύψτε τις κτηνοτροφικές διαδροµές που οδηγούν από τους πορτοκαλαιώνες των Χανιών στα Λευκά Όρη και το οροπέδιο του Οµαλού. Ξαποστάστε στη δροσιά ενός µιτάτου στον Τουµπωτό Πρίνο και ανακαλύψτε τις βυζαντινές εκκλησίες του Φουρφουρά. Χαθείτε στα αµπέλια των Αρχανών και στη γοητεία του Βαθύπετρου και απολαύστε τους ήχους µιας φλογέρας δίπλα στα σταφύλια που ωριµάζουν. Τρυπώστε στη µεσαιωνική γοητεία της Βόιλας και στον πύργο του Τζεν Αλή και ακούστε τα βελάσµατα µέσα από τις πολεµίστρες. Και αν είστε τυχεροί, τυροκοµίστε φρέσκο ανθότυρο σ’ ένα µιτάτο στην κορυφή του Ψηλορείτη.
Τρίψτε λίγο ξερό ανθότυρο σ’ ένα πιάτο µε σιουφιχτά µακαρόνια. Πιείτε λίγη ρακή µαζί µε παλαιωµένη γραβιέρα και γλεντήστε σ’ έναν γάµο, µε τη γεύση από το στακοβούτυρο που νοστιµεύει το γαµοπίλαφο και υπόσχεται µε τη νοστιµιά του βίον ανθόσπαρτο. Βρεθείτε σε περιοχές που διατηρούν ανέγγιχτη την παράδοση της βοσκικής, όπως είναι ο Μυλοπόταµος, τα Ανώγεια και τα Σελλιά. Μελετήστε την ευφυή αρχιτεκτονική ενός µιτάτου και ακούστε τις ιστορίες από τους ορτάκηδες, τον γκαλονόµο, τον µαντρατζή και τον στειρονόµο, που δουλεύουν µαζί σαν οµάδα και ζεσταίνονται από την ίδια εστία. Στα τυροκέλια ακούστε το τυρί να ωριµάζει και γευτείτε το αντικριστό υπό τους ήχους µιας λύρας. Ο πλούτος του πολιτισµού της βοσκικής, σήµερα, επιτρέπει τη διασύνδεση της κτηνοτροφίας του νησιού µε την εκπαίδευση και τον τουρισµό.
Μετατρέπει τις κτηνοτροφικές µονάδες σε διδακτικές φάρµες και γίνεται µέσο µεταφοράς και διάδοσης της κτηνοτροφικής παράδοσης, του τοπικού πολιτισµού, της έννοιας της αρµονικής συνύπαρξης του ανθρώπου µε τη φύση. Η γνωριµία µε όλο αυτό το σύµπαν αυξάνει την προστιθέµενη αξία των κτηνοτροφικών προϊόντων, δηµιουργεί έναν ακόµη ξεχωριστό πολιτιστικό πόρο και συµβάλλει ώστε τα ορεινά της Κρήτης να παραµείνουν τόπος ελκυστικός για τη διαβίωση και την εργασία των κατοίκων. Η γιορτή Βοσκού και Τυριού, που πραγµατοποιείται σε ετήσια βάση στα Ζωνιανά, αποτελεί την ιδανική ευκαιρία για να έρθει ο επισκέπτης κοντά στην παραγωγή και τον τρόπο παρασκευής του τυριού.
