H «Σάντα Μαρίνα», το πιο ονομαστό βλαχοχώρι της Πίνδου, κατέχει την πρωτιά του ψηλότερα χτισμένου οικισμού της Ελλάδας που κατοικείται μόνιμα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.450 στον Σμόλικα, που τα Γρεβενά τον «μοιράζονται» με τον Νομό Ιωαννίνων, αλλά θεωρούν δικό τουs! H βλάχικη φυλή, ένα καθαρόαιμο βαλκανικό φύλο, χαρακτηρίζεται από τη συνεχή μετακίνηση που την επιβάλλουν η βόσκηση των κοπαδιών και. οι εμπορικές συναλλαγές.
Αυτό το χαρακτηριστικό θα το δείτε ακόμη και σήμερα στη Σαμαρίνα που το καλοκαίρι σφύζει από ζωή, ενώ το χειμώνα ερημώνει καθώς η συντριπτική πλειονότητα όσων κατάγονται από εκεί κατεβαίνει σε νοτιότερες περιοχές με πιο ήπιο κλίμα-κυρίως στον κάμπο της Θεσσαλίας-μαζί με τα κοπάδια. Τον χειμώνα λιγοστοί είναι οι μόνιμοι κάτοικοι δέκα άτομα που δουλεύουν στο εργοστάσιο εμφιάλωσηs νερού και κάποιοι ακόμη που διαθέτουν ξενώνες ή ταβέρνες, αν και από αυτούς οι περισσότεροι ανεβαίνουν στο χωριό μόνο τα Σαββατοκύριακα οπότε υπάρχει τουριστική κίνηση.
Τυπικό βλαχοχώρι, η Σαμαρίνα αποτελείται από σπίτια κατασκευασμένα με βαριά υλικά για να αντέχουν στις ακραίες συνθήκες του καιρού, με σοβατισμένους τοίχους και βαμμένες κόκκινες τσίγκινες σκεπές. Εδώ γεννήθηκαν αρματολοί και μακεδονομάχοι, χάρη στους οποίους το χωριό έγινε ευρύτερα γνωστό-υπάρχει και το σχετικό δημοτικό τραγούδι. Παρ' ότι η Σαμαρίνα είναι κατ' εξοχήν ορεινό χωριό, στις αρχές του 19ου αι. άκμασε χάρη στην κτηνοτροφία, την υλοτομία και το εμπόριο, ενώ την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν οι φημισμένοι μέχρι την Πελοπόννησο Σαμαρινιώτες αγιογράφοι.
Δείγμα τηs τέχνης τους μπορείτε να δείτε στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία που χτίστηκε το 1795. Εκκλησία που αξίζει να επισκεφθείτε είναι και η Μεγάλη Παναγιά, όπωs λένε αλλιώs οι ντόπιοι τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στη στέγη της οποίας έχει φυτρώσει ένα δένδρο. Στιs παρυφές του χωριού βρίσκονται τα παλιά μαντάνια και οι ντριστέλεs, πολλές από τις οποίες έχουν ανακαινιστεί και όταν ο καιρός είναι καλόs θα δείτε ακόμη και σήμερα γυναίκες να κουβαλάνε εκεί τις φλοκάτες τους για για να τις πλύνουν.
Επτά χιλιόμετρα νοτιότερα, ασφαλτοστρωμένος δρόμος οδηγεί στη Μονή της Αγίας Παρασκευής που χτίστηκε το 1713. Η μονή είναι βυζαντινού ρυθμού με αγιογραφίες ντόπιων αγιογράφων, ενώ δίπλα βρίσκεται και o ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Συνήθως οι τουρίστες και οι επισκέπτες συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία, καθώs για πολλούς η εξόρμηση στη φύση ισοδυναμεί με... έφοδο στις ψησταριές. Τριγύρω από το χωριό, ωστόσο, υπάρχουν πανέμορφες τοποθεσίες που αξίζει να ανακαλύψετε.
Από κάτω κυλάει το ρέμα της Βάλια Κίρνα και από το χωριό ξεκινούν ή καταλήγουν πολλές διαδρομές εκτός δρόμου. Πάνω από τη Σαμαρίνα απλώνεται πυκνό δάσοs και μεγάλο τμήμα της ευρύτερης ορεινής περιοχής καλύπτεται από οξιές, μαυρόπευκα, αρκεύθους, κρανιές, σφένδαμους, ακόμη και ρόμπολα.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ
Οι πρώτοι Βλάχικοι καταυλισμοί δημιουργήθηκαν στην περιοχή τον 16ο -17ο αι. και η θέση επελέγη χάρη στο φυσικό πλάτωμά της και τις πηγές που αφθονούν τριγύρω. Σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία του 19ου αι. του Σαμαριναίου επισκόπου Χρύσανθου, η αρχική τοποθεσία του χωριού ήταν δίπλα στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. Η ύπαρξη όμωs πολλών φιδιών στην περιοχή, που ήταν μάλιστα οχιές, σε συνδυασμό με την έλλειψη χώρου, ανάγκασαν όλους τους κατοίκους να μετακινηθούν ψηλότερα, στη θέση όπου είναι σήμερα.
