Αλλά, φευ, το θαλασσινό αεράκι έσβησε την αδύναμη φλογίτσα και μαζί τις ελπίδες της όμορφης κόρης. Τύχη αγαθή που την συμπόνησε σμίλεψε τη μορφή της στο ψηλό-για τα δεδομένα της Τελένδου-βουνό του νησιού, την Ράχη. Από ύψος 450 μέτρων, η άτυχη βασιλοπούλα παρατηρεί με το πετρωμένο βλέμμα της το βασίλειο του καλού της, στην αντικρινή στεριά της Καλύμνου. Εξίσου παραμυθένια είναι η ομορφιά της μικρής Τελένδου, που βρίσκεται στα δυτικά της Καλύμνου και έχει έκταση μόλις 5 τ.χλμ. Οι περίπου 60 μόνιμοι κάτοικοι του νησιού, ζουν στον πανέμορφο παραθαλάσσιο οικισμό, που βλέπει προς το κανάλι, το οποίο χωρίζει τα δυο νησιά.
Τα εκδρομικά σκάφη που συνδέουν την Κάλυμνο με την Τέλενδο, δεν χρειάζονται περισσότερο από 10 λεπτά για να διασχίσουν την, πλάτους 700 μ., θαλάσσια λωρίδα. Άλλωστε, τα δυο νησιά ήταν ενωμένα έως και το 535 μ.Χ, σαν σιαμαίες αδελφές που αποκόπηκαν βίαια η μια από την άλλη, εξαιτίας του ισχυρότατου σεισμού που έκοψε το κομμάτι αυτό της Καλύμνου και παρέσυρε στο βυθό την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, την Ποθαία, ερείπια της οποίας κρύβονται ως σήμερα στο βυθό μεταξύ των δυο νησιών. Παλιοί Καλύμνιοι σφουγγαράδες βεβαιώνουν ότι έβλεπαν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στον βυθό, καλυμμένα πια σήμερα από την άμμο και την λήθη. Η Τέλενδος αργότερα αποτέλεσε και ξεχωριστό βασίλειο, όπως μας μεταφέρει και ο προαναφερθείς μύθος.
Κέλερις ονόμαζαν οι Αρχαίοι Έλληνες την Τέλενδο, που περιλαμβανόταν στις «νήσους τε Καλύδνας», οι οποίες μνημονεύονται στον ομηρικό «Νεών κατάλογο» μαζί με τις υπόλοιπες γειτονικές της Καλύμνου. Άφθονα λείψανα υστερορωμαϊκής περιόδου, εντοπίζονται κυρίως στην ανατολική ακτή του νησιού, ανάμεσα στις μεγάλες παλαιοχριστιανικές βασιλικές, πλησίον του σημερινού οικισμού. Εντούτοις, στο νησί δεν υπάρχουν εκκλησίες από τη Μέση και την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο, πράγμα που πιθανότατα σημαίνει ότι μετά τον καταστροφικό σεισμό του 6ου αιώνα η Τέλενδος ουσιαστικά ερήμωσε, αν και δεν έμεινε ποτέ εντελώς ακατοίκητη.
Δυτικά της θέσης «Θολάρια», όπως ονομάζουν οι ντόπιοι τους 9 εναπομείναντες θολωτούς οικογενειακούς τάφους-κατάλοιπα ίσως παλαιοχριστιανικής νεκρόπολης- τοποθετείται η θέση ενός πολύ μεγάλου αρχαίου θεάτρου, από το οποίο δεν απομένει πια παρά η κοίλη διαμόρφωσή του, καθώς όλο το οικοδομικό υλικό έχει αφαιρεθεί. Το μέγεθος του θεάτρου αυτού αποτελεί ένα ακόμα αποδεικτικό στοιχείο της ύπαρξης εδώ της αρχαίας καλυμνιακής πρωτεύουσας Ποθαίας. Το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου, του 6ου αιώνα, σε υψόμετρο 250 μέτρων στις πλαγιές της Ράχης, απολαμβάνει μια εκπληκτική θέα, καθώς στέκεται εδώ αιώνιος και ακοίμητος φρουρός των εναπομεινάντων λειψάνων του οχυρωμένου βυζαντινού οικισμού-τμήματα του τείχους, οικίες και «στέρνες» νερού-, του περίφημου κάστρου της άτυχης βασιλοπούλας μας.
Το κάστρο πιστεύεται ότι κτίστηκε κατά το δεύτερο μισό του 7ου αιώνα για προστασία του οικισμού από τις αραβικές επιδρομές της εποχής και πιθανώς εγκαταλείφθηκε, μετά το σεισμό του 535. Αν έχετε φθάσει ως εδώ και αντέχετε να σκαρφαλώσετε ως τη κορυφή της Ράχης θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε μια πραγματικά μαγευτική και ανεπανάληπτη θέα. Κατά τον 15ο αι. την Τέλενδο επισκέφθηκε ο Φλωρεντινός μοναχός και γεωγράφος Cristoforo Buondelmonti (1386-περ. 1430), ο οποίος φιλοξενήθηκε από τους Ιωαννίτες Ιππότες και κατέγραψε τα χριστιανικά της μνημεία, μαζί με των υπολοίπων Δωδεκανήσων.
Φθάνοντας στο λιλιπούτειο λιμανάκι του κουκλίστικου νησιού, το πρώτο που έχετε να κάνετε είναι να εξερευνήσετε τον μικρό και μοναδικό οικισμό-ακριβώς απέναντι από τις Μυρτιές της Καλύμνου-περπατώντας στα γραφικά δρομάκια του. Στη συνέχεια, αν δεν δείξετε την προτίμησή σας στα ταβερνάκια με τους πεντανόστιμους μεζέδες και τα ολόφρεσκα ψάρια, σίγουρα θα προτιμήσετε μια βουτιά στα κρυστάλλινα νερά των δυο μικρών παραλιών του Χοχλακά (Ν.Δ) με την εκπληκτική θέα στο ανοιχτό πέλαγος ή θα κατευθυνθείτε βόρεια προς την Πλάκα, την Πόθα και το Παραντάϊζ ή Παράδεισο (15 λεπτά με τα πόδια), επίσης πανέμορφες παραλίες, προστατευμένες από τον άνεμο σε αντίθεση με τον Χοχλακά, που είναι εκτεθειμένος στις βουλές του θεού Αιόλου.
Ιδανική για κολύμπι είναι και η δίπλα στο λιμάνι αμμουδερή παραλία, με φυσική σκιά από αρμυρίκια και ρηχά νερά. Τέλος, μία από τις ομορφότερες του νησιού είναι η αμμώδης παραλία του Πνι(γ)μένου, απόμερη και-ευτυχώς ή δυστυχώς-μη οργανωμένη. Η ιδανική λύση θα ήταν να διανυκτερεύσετε στο νησί, ώστε να έχετε την ευκαιρία να δείτε με άνεση τα σημαντικά αξιοθέατα, να γνωρίσετε καλύτερα τους ευγενέστατους και φιλόξενους κατοίκους του και συγχρόνως να έχετε την εμπειρία ολιγοήμερων, έστω, διακοπών απόλυτα ήρεμων και γαλήνιων. Μεταξύ άλλων το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, η βασιλική της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (τέλη 5ου-αρχές 6ου αι. ), καθώς και ο ερειπωμένος βυζαντινός ναός του Αγίου Βασιλείου (1ο μισό του 6ου αι.), αξίζουν του χρόνου και της προσοχής σας.
Ιδιαίτερα για τον Άη Γιώργη, που είναι κτισμένος σε βραχώδη τοποθεσία, στη δυτική πλευρά του νησιού, υπάρχει ο θρύλος ότι ο ίδιος ο Άγιος επέλεξε την συγκεκριμένη θέση (εκεί βρέθηκε η εικόνα του), προκειμένου να μπορεί να βλέπει προς την Αμοργό και την Παναγία τη Χοζοβιώτισσα, που λέγεται πως ήταν μητέρα του. Εξάλλου, η Τέλενδος ως τόπος με εξαιρετικά περιορισμένο οδικό δίκτυο, αποτελεί τον παράδεισο της πεζοπορίας, σημειώστε δε ότι ανήκει στο Δίκτυο NATURA 2000 και αποτελεί βιότοπο σπάνιων ειδών, όπως ο μαυροπετρίτης, ο πετρίτης και ο αιγαιόγλαρος. Στην Τέλενδο θα δοκιμάστε οπωσδήποτε τα «φύλλα», δηλαδή τους ντολμάδες, την κακαβιά και το «μουούρι», το κατεξοχήν πασχαλινό έδεσμα, που είναι αρνάκι ή κατσικάκι γεμιστό, το οποίο τοποθετείται σε ερμητικά κλειστή, πήλινη γάστρα και ψήνεται σε παραδοσιακό ξυλόφουρνο μια ολόκληρη νύχτα.
Επίσης ζητείστε ντόπια τυριά, όπως την μαλακιά κοπανιστή και το ξινούτσικο τουλουμοτύρι, που παίρνει τ’ όνομά του από το δέρμα κατσικιού (τουλούμι), μέσα στο οποίο τοποθετείται. Τέλος, από τα γλυκά του κουταλιού φημισμένα είναι το ντοματάκι και το σταφύλι. Εννοείται, βέβαια, πως η κουζίνα της Τελένδου, έχει ελάχιστες διαφορές απ’ αυτήν της γειτονικής της Καλύμνου. Η βασική ενασχόληση των κατοίκων της είναι η αλιεία και εκτός από τα φρέσκα ψάρια και τα θαλασσινά, στο νησί θα βρείτε γνήσιο θυμαρίσιο μέλι τοπικής παραγωγής, βότανα και μυρωδικά.
