Κάθε χρόνο παραμονές των Χριστουγέννων σε πολλά χωριά της Μακεδονίας, μία αλλιώτικη παράδοση αναβιώνει και οι παγωμένες νύχτες των παραμονών της μεγάλης γιορτής των Χριστουγέννων «ζεσταίνουν» απότομα. Τα κέντρα των μικρών χωριών γεμίζουν με μεγάλες ζωηρές φλόγες που σηματοδοτούν την κορύφωση του χειμώνα και τον αργόσυρτο ερχομό της άνοιξης, ακριβώς λίγες ώρες πριν τον ερχομό του Μεσσία στον κόσμο. Σωροί ξύλων που έχουν επιδέξια τοποθετηθεί στα κέντρα των οικισμών παραδίνονται στις φλόγες γεμίζοντας τους δρόμους με φως, διασκέδαση και γλέντι κάτω από τον σκοτεινό ουρανό.
Το φαντασμαγορικό έθιμο που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας και, κυρίως, στη Δυτική Μακεδονία έχει τις ρίζες του στην προϊστορική εποχή και συμβολίζει τον εξαγνισμό, το τέλος μίας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Φαίνεται πως στα Βαλκάνια που κάθε τρεις και λίγο φλέγονται από την «καυτή» επικαιρότητα, η παράδοση είναι μία ζεστή φλόγα που ενώνει ανθρώπους και κοινότητες σβήνοντας διαφορές και διαφωνίες, μέχρι οι τελευταίες να αναζωπυρωθούν και πάλι.
Όπως ακριβώς και με άλλα παρόμοια έθιμα σε άλλες γωνιές των Βαλκανίων, έτσι κι εδώ οι μεγάλες ζωηρές φλόγες στο μέσο της παγωμένης νύχτας σηματοδοτούν την αποκορύφωση του χειμώνα που λίγο λίγο θα υποχωρεί δίνοντας τη θέση του στον ερχομό της φωτεινής και δροσερής άνοιξης. Το ευχάριστο και «καυτό» έθιμο, παρά τις παγανιστικές του ρίζες, φαίνεται πως επιβίωσε στο πέρασμα των αιώνων και ταυτίστηκε με τα Χριστούγεννα φτάνοντας να γίνει συνώνυμο της φωτιάς που άναψαν οι βοσκοί, όταν επισκέφθηκαν τον νεογέννητο Ιησού στην φάτνη.
Παρά το ελαφρύ θρησκευτικό πρόσημο, όμως, η βαλκανική γιορτή δέχθηκε σκληρό πόλεμο με αποτέλεσμα να φθάσει σε σημείο να συζητιέται και η ενδεχόμενη κατάργησή της που ευτυχώς αποσιωπήθηκε την τελευταία στιγμή σώζοντας την αρχαία βαλκανική παράδοση από βέβαιο θάνατο. Ωστόσο, με τα χρόνια, η λογική έδωσε τη θέση της στον παραλογισμό με αποτέλεσμα η κριτική να υποχωρήσει σημαντικά και το έθιμο να αρχίσει να αποκτά ευρύτερη φήμη. Φυσικά, αυτό οδήγησε στην καθιέρωση ενός vibrant βαλκανικού γλεντιού με χάλκινα, ασταμάτητους παραδοσιακούς χορούς και ζεστό κρασί στη μέση της παγερής νύχτας.
Σε αντίθεση με την κοινή άποψη που θεωρεί το έθιμο μια τοπική εκδήλωση, οι χριστουγεννιάτικες φωτιές είναι μία διαδεδομένη παράδοση σε πολλά χωριά της Μακεδονίας και τα τελευταία χρόνια μάλιστα, εξελίσσεται σε πόλο έλξης τουριστών από τα μεγάλα αστικά κέντρα που πλημμυρίζουν την περιοχή για να ανακαλύψουν την αλλιώτικη χριστουγεννιάτικη παράδοση.
Από τη Φλώρινα και τα ορεινά της Κοζάνης μέχρι το Κιλκίς και τις Σέρρες, η διαφορετική παράδοση που δεν συναντάται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και δεν θυμίζει σε τίποτα κλασικές προεόρτιες παραδόσεις των Χριστουγέννων συγκεντρώνει το ενδιαφέρον ξένων και ντόπιων προσφέροντας αξέχαστες στιγμές που δεν μοιάζουν με κανένα άλλο χριστουγεννιάτικο έθιμο. Στη Φλώρινα μόνο, οι φωτιές ξεπερνούν τις 30 με την μεγαλύτερη να είναι αυτή της πλατείας Ηρώων, ακριβώς δίπλα στον ποταμό Σακουλέβα που πηγάζει από τη Βόρεια Μακεδονία και κόβει την γραφική πόλη στα δύο.
Το ύψος της κεντρικής φωτιάς είναι μάλιστα τόσο μεγάλο που τα νερά του μικρού ποταμού «ματώνουν» μέσα στη μέση της νύχτας χαρίζοντας μια αλλιώτικη εικόνα πρωτόγνωρη για το ζεστό χουχουλιάρικο κλίμα των Χριστουγέννων.
Κείμενο
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΡΟΥΔΗΣ
