Κοντά στο χωριό Στείρι Βοιωτίας είναι ίσως το σπουδαιότερο αρχιτεκτονικό βυζαντινό μνημείο της Ελλάδας που ολοκληρώθηκε τον 11ο αιώνα. H Μονή του Οσίου Λουκά του Στειριώτη βρίσκεται σε γραφική πλαγιά στις δυτικές υπώρειες του Ελικώνα, κοντά όταν αρχαία Στείριδα, και είναι αφιερωμένη στον ομώνυμο θαυματουργό τοπικό Άγιο και Προφήτη. Η ζωή του μοναστηριού από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα ταυτίζεται με την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.
Τους δύο πρώτους αιώνες της ύπαρξής της η μοναστική κοινότητα αποτελούσε πηγή χριστιανικής πίστης και θείας ευλογίας. Παράλληλα, μέσω των αιώνων πέρασαν και πολλοί κατακτητές, από Καταλανούς και Οθωμανούς μέχρι Αλβανούς και Γερμανούς. Οι καταστροφικές πυρκαγιές του 2023 δεν άφησαν αλώβητο το μοναστήρι και το γύρω υπέροχο τοπίο-ευτυχώς, σώθηκαν τα πιο σημαντικά κτίρια και κειμήλια.
