Με αφετηρία την αρχαία Ολυμπία, περιηγούμαστε σε μια περιοχή της Πελοποννήσου που ψάχνει την ισορροπία ανάμεσα στον ποιοτικό και τον μαζικό τουρισμό. «Υποτίθεται ότι σήμερα θα είχαμε τέσσερα καράβια, δηλαδή οκτώ με δέκα χιλιάδες επισκέπτες. Πού ’ν’ τους;». Δεν έχω ιδέα και ούτε μπορώ να απαντήσω στον σερβιτόρο που περιμένει τους επιβάτες από τα κρουαζιερόπλοια του Κατακόλου να κατακλύσουν την Αρχαία Ολυμπία και κατ’ επέκταση το μαγαζί του. Aν και απογοητευμένος από την άδεια σάλα, δεν χάνει το κέφι του, μας παίρνει παραγγελία, μετά εξυπηρετεί ένα ζευγάρι Ιταλών και η ζωή συνεχίζεται. Χτισμένη κάτω από τον Κρόνιο λόφο, στην κοιλάδα του Αλφειού, η Αρχαία Ολυμπία είναι ένας μικρός οικισμός σε απόσταση αναπνοής από τον αρχαιολογικό χώρο.
Η τουριστική του στρατηγική είναι απλή, προσανατολισμένη 100% στο ελληνικό φολκλόρ: καρτ-ποστάλ, μαγνητάκια, αγαλματάκια, καπέλα, τσάντες, γυαλιά ηλίου. Αυτά είναι αντικείμενα που πωλούνται στα τουριστικά μαγαζιά, όπως ακριβώς στο Μοναστηράκι και στην Πλάκα. Και όμως, υπάρχουν εκπρόσωποι ενός πιο σύγχρονου και καινοτόμου τουρισμού, απλώς δεν είναι ορατοί διά γυμνού οφθαλμού. Η πρώτη πρόταση που εμφανίζει το ΤripΑdvisor στη λίστα με τις δραστηριότητες ολόκληρης της Ηλείας είναι η φάρμα της Κλειούς: το 97% των 194 κριτικών ταξιδιωτών τη βαθμολογεί με 5 στα 5. Εξαιρετικό σκορ, όπως εξαιρετική είναι και η ίδια η Κλειώ.
Μελισσοκόμος και οικοδέσποινα ενός επισκέψιμου αγροκτήματος λίγο έξω από την Ολυμπία, κερνάει τους τουρίστες γλυκό του κουταλιού κυδώνι, δίπλες και καφέ και μετά παραδίδει ένα μίνι σεμινάριο μελισσοκομίας. Ξεκινάει με απλές πληροφορίες και περνάει σε πιο εξειδικευμένες («η βασίλισσα μέλισσα γονιμοποιεί τα αυγά που θέλει να εξελιχθούν σε θηλυκά άτομα και αφήνει αγονιμοποίητα όσα θέλει να γίνουν αρσενικά»). Τι σημαίνει αυτό; «Ότι οι κηφήνες δεν έχουν πατέρα». Γελάει η οικογένεια που κάθεται δίπλα μας ακούγοντας την πληροφορία. Είναι δύο έφηβα αγόρια με τον πατέρα τους, που, αφού τελειώσει το «μάθημα», φορούν διχτυωτά καπέλα, παίρνουν μία κυψέλη στα χέρια και φωτογραφίζονται χαμογελαστοί ωσάν μελισσοκόμοι. Γι’ αυτόν τον λόγο έχει τέτοια επιτυχία η φάρμα. Οι επισκέπτες δεν βλέπουν απλώς ένα όμορφο κτήμα, αλλά μαθαίνουν και διασκεδάζουν.
Η σταρ Αρχαία Ολυμπία: Γεμάτος πεύκα, ελιές, πικροδάφνες και τζιτζίκια, ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας έχει από νωρίς το πρωί κόσμο. Γαλλάκια με φαρδιά καπέλα, σαν εξερευνητές αρχαιολόγοι, περιγράφουν δυνατά στους γονείς τους τη μερική αναστήλωση του Φιλιππείου, παίρνοντας πληροφορίες από τον ταξιδιωτικό οδηγό που έχουν φροντίσει να φέρουν μαζί τους. Στον αντίποδα, κάποιοι Ιταλοί λιγότερο προνοητικοί, χωρίς ταξιδιωτικούς οδηγούς και με λειψά αγγλικά, μετά βίας καταφέρνουν να διαβάσουν την επιγραφή στα βάθρα των Ζάνων (χάλκινα αγάλματα του Δία που κατασκευάστηκαν με χρηματικές ποινές αθλητών που παρέβαιναν τους κανόνες των Ολυμπιακών Αγώνων).
Ασιάτισσες που ταξιδεύουν μόνες παρατηρούν με δέος τη σχεδιαστική αναπαράσταση του μνημείου του Πτολεμαίου Β΄ και της Αρσινόης μπροστά στη Στοά της Ηχούς. Και χωρίς υπερβολή οι μισοί από τους επισκέπτες του Σταδίου, ανεξαρτήτως εθνικότητας, ποζάρουν για φωτογραφία σε θέση εκκίνησης. Πέρα από καθηλωτική ομορφιά και υπέρμετρη επιμορφωτική και ανθρωπιστική αξία, ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας έχει πολλή ζωντάνια. Τα παιδιά γίνονται μεγάλοι και οι μεγάλοι παιδιά. Οι πιτσιρικάδες μελετούν με προσήλωση τα λήμματα της wikipedia για το Βουλευτήριο (κτίριο συνεδρίασης της Ολυμπιακής Βουλής) και την έπαυλη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα, ενώ οι γονείς τους σκύβουν και πιάνουν τη μέση τους, παριστάνοντας ότι σηκώνουν έναν σπόνδυλο από αρχαίο κίονα. Το ίδιο κλίμα επικρατεί και στα μουσεία, το Αρχαιολογικό και το Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας (έχουν κοινό εισιτήριο με τον αρχαιολογικό χώρο, που κοστίζει 12 ευρώ).
Ο κόσμος κοιτάζει το τέλειο σώμα του Ερμή του Πραξιτέλη (340-330 π.Χ., βρέθηκε στον ναό της Ήρας το 1877) που κρατάει τον μικρό Διόνυσο με ένα μείγμα θαυμασμού και οικειότητας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την (απίστευτη) γλυπτική σύνθεση του δυτικού αετώματος του Ναού του Διός που απεικονίζει τη συμπλοκή μεταξύ Λαπιθών και Κενταύρων. Η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας έχει τέτοια απήχηση, έχει επηρεάσει τόσο καθοριστικά τον δυτικό (και όχι μόνο) πολιτισμό, που λειτουργεί σαν κοινή αναφορά για ανθρώπους με εντελώς διαφορετικές καταβολές. Γι’ αυτό, φεύγοντας από τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, νιώθεις μια απρόσμενη αισιοδοξία. Γιατί μοιράστηκες με εκατοντάδες αγνώστους μια εμπειρία σε μια κοινή γλώσσα, χωρίς καν να τους μιλήσεις.
Με θέα τα κρουαζιερόπλοια: Πέρα από μήτρα πολιτισμού και πηγή αισιοδοξίας, η Αρχαία Ολυμπία είναι και ο ένας από τους δύο βασικούς τουριστικούς πυλώνες της Ηλείας. Ο δεύτερος είναι το Κατάκολο, το πέμπτο σημαντικότερο λιμάνι κρουαζιέρας της χώρας, μετά τον Πειραιά, τη Μύκονο, την Κέρκυρα και τη Σαντορίνη. Το 2017 υποδέχτηκε 567.047 επιβάτες κρουαζιερόπλοιων (δηλαδή περισσότερους απ’ ό,τι η Ρόδος και το Ηράκλειο μαζί). Και όμως, βλέποντάς το από κοντά ξαφνιάζεσαι, γιατί δεν είναι παρά ένας μικρός οικισμός, απλός και γραφικός, με τις ψαρόβαρκες να έρχονται σε αστεία αντίθεση με το πελώριο σκαρί της Holland America Line που είναι αραγμένο απέναντί τους. Οι επαγγελματίες συνωστίζονται έξω από το λιμάνι κρατώντας πανό με αμερικανικές και βρετανικές σημαίες, προσπαθώντας να προσελκύσουν ξέμπαρκους τουρίστες για να τους δείξουν τα αξιοθέατα.
Τα πολύχρωμα κτίσματα της παραλίας κάνουν το Κατάκολο να παραπέμπει περισσότερο στα γειτονικά Επτάνησα παρά στην Πελοπόννησο. Παρότι μικρό, το Κατάκολο έχει αξιόλογα σημεία ενδιαφέροντος, όπως το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας που παρουσιάζει εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων: την κούπα του Πυθαγόρα, το μηχανικό παράδοξο του Αρχιμήδη (που σε κάνει να νομίζεις ότι ένα σώμα κινείται ανωφερικά) και την ευφυή οινοχόη του Φίλωνος του Βυζαντίου (από την οποία έρεε κρασί, νερό ή νερόκρασο ανάλογα με το τι ήθελε ο οινοχόος). Ξεχωριστό είναι και το Kukuvaya, ένα κατάστημα αφιερωμένο στο σύγχρονο ελληνικό σουβενίρ, με αντικείμενα Ελλήνων δημιουργών που αντλούν τη θεματολογία τους από την ιστορία, τη γαστρονομία ή την καθημερινότητα (ένα μπουκάλι ούζο που μοιάζει με τσολιαδάκι, κούπες με ρητά του Αριστοτέλη και του Σωκράτη, κ.λπ.).
Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο φάρος που κατασκευάστηκε το 1865 και έχει κηρυχθεί νεότερο ιστορικό μνημείο της περιοχής, ενώ στο γειτονικό Κορακοχώρι λειτουργεί το-επισκέψιμο-Κτήμα Μερκούρη, που μετράει 140 χρόνια ζωής και είναι ταυτισμένο με την οινική ζωή της Ηλείας. «Είστε μια οικογένεια ποιητών», αναγράφεται στο βιβλίο των επισκεπτών, ανάμεσα σε πολλές ακόμα ένθερμες σημειώσεις ταξιδιωτών, κι εκεί καταλαβαίνεις ότι το κτήμα του Κορακοχωρίου αγαπιέται από τους οινόφιλους.
Λουτρά και σκι στον Καϊάφα: Νότια του Κατακόλου, στο μέσον του Κυπαρισσιακού κόλπου, βρίσκεται ο διάσημος Καϊάφας. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματός του. Η πιο διαδεδομένη είναι ότι ο αρχιερέας των Εβραίων που καταδίκασε τον Ιησού, ταξιδεύοντας προς τη Ρώμη, έπεσε σε τρικυμία και άραξε με το πλοίο του σε ακτή της Δυτικής Πελοποννήσου. Πήγε να πλυθεί στην ιαματική πηγή, αλλά ήταν τόσο μιαρός ως άνθρωπος που τα νερά βρώμισαν, έγιναν δύσοσμα. Συνήθως οι λαϊκές παραδόσεις χρησιμοποιούν το νερό ως μέσο κάθαρσης, αλλά ο συγκεκριμένος μύθος σπάει τον κανόνα, αποδεικνύοντας πόσο μεγάλο ήταν το κρίμα του Καϊάφα στη συλλογική συνείδηση, που όχι μόνο δεν κατάφερε να εξαγνιστεί, αλλά αντιθέτως δηλητηρίασε το νερό.
Πράγματι τα νερά του υδροθεραπευτηρίου έχουν βαριά μυρωδιά, όπως τα περισσότερα λουτρά με θειάφι. «Κάνουν καλό, όμως, στα μυοσκελετικά προβλήματα, σε αρθριτικά, ρευματισμούς, δισκοπάθειες, ισχιαλγίες, αυχενικό. Και σε δερματολογικές περιπτώσεις, επίσης», μας λέει η λουτρονόμος. Και γίνονται όλο και πιο δημοφιλή. Η πισίνα τη μέρα που την επισκεπτόμαστε εμείς δεν έχει μόνο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους που έρχονται για θεραπευτικούς λόγους, αλλά και νεαρούς που βουτούν για απόλαυση. Τα νερά έχουν θερμοκρασία 33° C-34° C και η ενδεδειγμένη διάρκεια μιας βουτιάς είναι 20-30 λεπτά (όσοι έχουν θέματα υγείας, πριν μπουν, πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους).
Μπροστά στο υδροθεραπευτήριο βρίσκεται η λίμνη Καϊάφα με το νησάκι της Αγίας Αικατερίνης, όπου καταλύουν οι λάτρεις του σκι για προπόνηση. Στο νησί λειτουργεί το ανακαινισμένο ξενοδοχείο Ολυμπία, η γενικότερη όμως εικόνα δεν είναι καλή. Οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις του ΕΟΤ είναι εντελώς παρατημένες, μια σειρά από ερειπωμένα καταλύματα με ραγισμένα τζάμια και μισάνοιχτες πόρτες. Σαν να έγινε ένας τεράστιος καβγάς και οι αντιμαχόμενες πλευρές εξαφανίστηκαν χωρίς να μαζέψουν τα σπασμένα. Αυτό νιώθεις περπατώντας κατά μήκος της Αγίας Αικατερίνης.
Μετά το ηλιοβασίλεμα: Δεν είναι η μοναδική φορά, πάντως, που θα αντικρίσουμε εικόνες παρακμής στην Ηλεία. Ο Κυπαρισσιακός κόλπος, αυτή η τεράστια αμμουδιά μήκους 46 χλμ. που αποτελεί σήμα κατατεθέν του νομού, είναι γεμάτος παράνομους οικισμούς. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Σπιάντζας: τα αυθαίρετα με τις τσίγκινες σκεπές και τις απλωμένες μπουγάδες «φλερτάρουν» με το κύμα. Eίναι αμέτρητες οι κατασκευές που καταπατούν τον Κυπαρισσιακό κόλπο και επιβαρύνουν το ευαίσθητο οικοσύστημά του. Ανάμεσά τους, υπάρχουν ευτυχώς πολλές «ελεύθερες ζώνες» που ανήκουν στους λουομένους και στις Caretta caretta. Εκεί μπορείς να ευχαριστηθείς τη θάλασσα, την άμμο και το ηλιοβασίλεμα, όπου ο κιτρινωπός ήλιος απομακρύνεται από τα σύννεφα, σιγά σιγά γίνεται πορτοκαλής, βουτάει στη θάλασσα κόκκινος και αφήνει πίσω του έναν ορίζοντα μοβ. Σαν το ηλιοβασίλεμα της Ηλείας δεν έχει, είναι πραγματικά ανεπανάληπτο.
Τελευταία στάση του ταξιδιού μας είναι ο Σταφιδόκαμπος, ένα μικρό χωριό κοντά στην Ανδραβίδα. Εδώ βρίσκεται το Σινέ Ρόδον, ένας θερινός δημοτικός κινηματογράφος τόσο προσεγμένος, που νιώθεις ότι βρίσκεσαι στην Αμερική των ’50s, τότε που η έξοδος για το σινεμά ήταν κάτι που οι άνθρωποι περίμεναν όλη την εβδομάδα. Έχει γκαζόν, κόκκινες καρέκλες σκηνοθέτη και μια τεράστια οθόνη, «12 μέτρα ύψος και 18 μέτρα πλάτος», όπως μας λέει ο Γιώργος Αλεβιζόπουλος. Είναι ο πρόεδρος του Πνευματικού-Καλλιτεχνικού Κέντρου Σταφιδοκάμπου και η ψυχή του Σινέ Ρόδον, ο άνθρωπος που φαίνεται να σέβονται και να αγαπούν όλα τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, για τις γνώσεις και την προσπάθεια που έχει καταθέσει στο εγχείρημα. Το Σινέ Ρόδον έχει απήχηση σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Δυτικής Πελοποννήσου. Μάλιστα, το 2010 φιλοξένησε «την πρώτη 3D προβολή σε θερινό κινηματογράφο της χώρας». Μπράβο στον Σταφιδόκαμπο.
Μετάβαση: Η απόσταση Αθήνα-Αρχαία Ολυμπία είναι περίπου 290 χλμ. (κόστος διοδίων-καυσίμων γύρω στα 45 ευρώ η απλή μετάβαση).
Διαμονή: Όμορφο και σύγχρονο ξενοδοχείο είναι το Orizontes View Hotel στο Κατάκολο, στο οποίο λειτουργεί και καφέ που προσφέρει πανοραμική θέα στο λιμάνι με τα αραγμένα κρουαζιερόπλοια. 88 ευρώ το δίκλινο. | Μια διαφορετική επιλογή από τα συνηθισμένα είναι το ξενοδοχείο Ολυμπία στο νησάκι της Αγίας Αικατερίνης, στη λίμνη Καϊάφα. Είναι ανακαινισμένο, έχει φιλόξενο προσωπικό και βρίσκεται σε μία από τις πλέον προνομιακές τοποθεσίες. 55 ευρώ το δίκλινο.
Φαγητό: Στην ταβέρνα Συμπόσιο της Αρχαίας Ολυμπίας σερβίρονται κλασικές ελληνικές γεύσεις, όπως μουσακάς και γεμιστά. Στα ΑντίΠεινα στο χωριό Σχίνοι δοκιμάστε κολοκυθάκια βραστά με σκόρδο και λάδι και καγιανά με παστό χοιρινό. Στο Κάτι Ψένεται στον Κακόβατο θα ευχαριστηθείτε θαλασσινά και ντόπια κρεατικά στη σχάρα. Για δροσερά κοκτέιλ αναζητήστε το beach bar Casablanca στη Ζαχάρω.
