Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ανήκουν στη γενιά των baby boomers, μεγάλωσαν βλέποντας τον κόσμο να πηγαίνει προς το καλύτερο, δούλεψαν, ταξίδεψαν, απέκτησαν δύναμη και χρήματα. Και τώρα, στην τρίτη φάση της ζωής τους, την πιο ώριμη και ελεύθερη, που θα μπορούσαν να πάνε οπουδήποτε, επιλέγουν να αφήσουν τον τόπο, τους συγγενείς και τα παιδιά τους και να αγκυροβολήσουν σε ένα νησί του Αιγαίου όπου η πρόσβαση εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, το οδικό δίκτυο αποτελείται από έναν και μοναδικό βασικό δρόμο και οι μόνιμοι κάτοικοι δεν είναι περισσότεροι απ’ όσους χωράει η γειτονιά μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Βρετανοί, Γάλλοι και Σκανδιναβοί κατακλύζουν μαζικά τη Σύμη για να απολαύσουν μια καθημερινότητα που δεν τους προσφέρει ο τόπος τους, να ζήσουν μια ζωή με βοτσαλωτές παραλίες και δροσερές θάλασσες σε απόσταση βολής από το σπίτι τους, με κατσίκια που μασουλούν αλμυρίκια και χελώνες που διασχίζουν αργόσυρτα τους δρόμους.
Και όμως, παρότι φαινομενικά η Σύμη δεν έχει καμία σχέση με τον τόπο καταγωγής τους, υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος. Κι αυτός είναι η νεοκλασική αρχιτεκτονική. Τα νεοκλασικά σπίτια της Σύμης επηρεάστηκαν από τα ταξίδια που έκαναν οι Συμιακοί έμποροι σφουγγαριών τον 19ο αιώνα στην Ευρώπη. Πάνω από εκατό χρόνια αργότερα, τα σπίτια αυτά παραμένουν όρθια, ανακαινισμένα ή ερειπωμένα, ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια του εκάστοτε ιδιοκτήτη, να μας θυμίζουν πόσο εξωστρεφές και πρωτοπόρο έχει υπάρξει αυτό το νησί. Με μια βόλτα στον Γιαλό και στο Χωριό (τους δύο βασικούς οικισμούς που ενώνονται με την Καλή Στράτα, δηλαδή μια σκάλα με εκατοντάδες σκαλοπάτια) βλέπεις υπέροχα, πολύχρωμα νεοκλασικά, βαμμένα το ένα ώχρα-γαλάζιο, το άλλο μπορντό-μπλε, με το χαρακτηριστικό αέτωμα, που εκτός από ίδιον του νεοκλασικισμού αποτελεί και το απόλυτο φετίχ της συμιακής αρχιτεκτονικής.
Με εντυπωσιακή ευρηματικότητα, οι Συμιακοί έχουν προσθέσει αετώματα παντού, από καμπαναριά εκκλησιών μέχρι θύρες (φανταστείτε μια εξώπορτα με τριπλό αέτωμα, δηλαδή ένα κεντρικό και από κάτω δύο μικρά δίδυμα σκαλισμένα στην ξύλινη πόρτα). Κι όλος αυτός ο πλούτος του νεοκλασικισμού, ο πειραγμένος από το συμιακό ταπεραμέντο, συνυπάρχει με αμιγώς παραδοσιακά στοιχεία, όπως είναι τα βοτσαλωτά δάπεδα, οι πέτρινες καμάρες και οι ασπροβαμμένες πλατείες με τα τεράστια πλατάνια. Στο background, λαϊκή μουσική που ξεχύνεται στα στενά από τα ανοιχτά παράθυρα των νεοκλασικών και απίστευτα φιλόξενες Συμιακές γιαγιάδες, οι οποίες, μόλις σε δουν να περνάς, σε σταματούν για μια καλησπέρα και για ένα κέρασμα με αμμωνιακένα (βουτήματα με αμμωνία) και τζαχαρένα (κουλουράκια με ζάχαρη άχνη).
Γαστρονομία και φύση: Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι αναπάντεχες συναντήσεις στις αυλές με τις Συμιακές μαγείρισσες είναι επιμορφωτικές. Πιάνοντας στα πεταχτά την κουβέντα μαζί τους, παίρνεις διάφορες πληροφορίες για την τοπική γαστρονομία, οι οποίες ξεφεύγουν από το συμιακό γαριδάκι (που έχει καθιερωθεί να λέγεται «συμιακό», παρότι ψαρεύεται σε διάφορα νησιά της Δωδεκανήσου). Αν κάποιος θέλει πραγματικά να εντρυφήσει στη γαστρονομία της Σύμης, αξίζει να αναζητήσει το βιβλίο «Εκύλησε το τέτζερι κ’ ήβρε το καππάκι». Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον πόνημα δύο Συμιακών, του Εμμανουήλ Κ. Μοράρη και της Δικαίας Μαραβέλια, οι οποίοι παρουσιάζουν παραδοσιακές συνταγές μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα. Ξεφυλλίζοντάς το, έρχεσαι σε επαφή με μια σειρά από τοπικά πιάτα, από παλαμιδόσουπα, αχταπομακαρουνάδα και φάβα ξεροτηάνιση μέχρι κρομμυδένα γιαπράκια και κατσικάκι του Παερμιώτη.
Κάτω από κάθε συνταγή υπάρχει η «συμβουλή της γιαγιάς» και στο τέλος ένας πίνακας με τη διατροφική αξία του κάθε φαγητού. Έτσι, για παράδειγμα, για να επιστρέψουμε στη συμιακή γαρίδα, οι δημιουργοί του βιβλίου προτείνουν να την τηγανίσουμε μέχρι το χρώμα της να γίνει βαθύ πορτοκαλί και να τη σβήσουμε με φρεσκοστυμμένο λεμόνι. Η συμβουλή της γιαγιάς είναι να προσθέσουμε σκόρδο και πράσινη πιπεριά για εντονότερη γεύση. Κερασάκι στην τούρτα αυτής της τόσο χρήσιμης έκδοσης, που μεταφέρει στο σήμερα τον γαστρονομικό πλούτο της Σύμης, είναι ένα γλωσσικό ευρετήριο με συμιακές μαγειρικές λέξεις: «λείβγουμε» σημαίνει αλείφουμε, «γδι» είναι το γουδί, «πατελίνες» οι πεταλίδες και «αργανιά» η ρίγανη.
Πόσο ενδιαφέροντα είναι όλα τα παραπάνω, αν και άγνωστα στον μέσο τουρίστα που έρχεται για διακοπές στο νησί. Όπως άγνωστο είναι και ένα άλλο στοιχείο της Σύμης, που δεν σχετίζεται με την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά με το τοπίο της. Περπατώντας στον Γιαλό, ξεγελιέσαι και νομίζεις ότι η Σύμη είναι ένας ξερόβραχος με νεοκλασικά και ανάμεσά τους διάσπαρτα λίγα δέντρα. Αυτή, όμως, είναι μόνο η μισή αλήθεια, αφού στην ενδοχώρα υπάρχει ένα μεγάλο κυπαρισσόδασος με αυτοφυή κυπαρίσσια. Μια βόλτα μέχρι εκεί σου δίνει την ευκαιρία να κάνεις μακροβούτι στο πράσινο, να δεις μια γήινη Σύμη, της φύσης, του καθαρού αέρα και της σιωπής, που διακόπτεται μόνο από βελάσματα και κουδούνια.
Μια Σύμη που σε ηρεμεί και σε χαλαρώνει, γιατί όσο όμορφα είναι τα νεοκλασικά, τα έντονα χρώματά τους ενίοτε κουράζουν, ειδικά το καλοκαίρι που έχει παράλληλα πολλή ζέστη, πολλούς τουρίστες, πολλή ηχορύπανση από αυτοκίνητα και μηχανάκια. Σε αυτό το μεγάλο δάσος κατευθυνόμαστε ένα απόγευμα Παρασκευής. Οδηγούμε προς την Παναγιά Χαμές και όχι στην πρώτη, αλλά στη δεύτερη πινακίδα, με το βελάκι να δείχνει «προς Ιερά Μονή Σωτήρος Μικρού», παρκάρουμε το αυτοκίνητο σε ένα πλάτωμα και παίρνουμε το μονοπάτι. Είκοσι λεπτά διαρκεί η διαδρομή.
Είναι βατή, εύκολη προς μέτριας δυσκολίας και το τοπίο εντελώς συμιακό, γεμάτο δέντρα που έχουν φυτρώσει ανάμεσα στα βράχια. Τελικά τον βράχο στη Σύμη δεν τον γλιτώνεις, συνυπάρχει ακόμα και με το πυκνό δάσος. Πολύ αρμονικά, όμως, η πέτρα συμπληρώνει το κυπαρίσσι και το κυπαρίσσι την πέτρα. Η Μονή του Μικρού Σωτήρη μάς υποδέχεται βουκολικά: με έναν χωμάτινο δίαυλο σαν λαβύρινθο, που οριοθετείται από δύο πέτρινους τοίχους δεξιά κι αριστερά, είναι γεμάτος κιτρινωπά ξερόχορτα και πάνω του κάθονται δύο γαλόπουλα. Πέραν αυτών, δεν υπάρχει ψυχή. Στο λιμάνι του Γιαλού βαβούρα και αμάξια, στον Μικρό Σωτήρη έχεις το δάσος ολόδικό σου.
Φινάλε στις αγριελιές: Πολλά έχουμε δει σε αυτό το ταξίδι, πολύχρωμα νεοκλασικά, καταπράσινα κυπαρίσσια φυτρωμένα μέσα σε πέτρινα χωράφια, άγνωστα συμιακά πιάτα. Αυτό που δεν έχουμε δει είναι οι παραλίες. Και ιδανικός για να αναλάβει να μας κάνει μια τέτοια ξενάγηση είναι-ποιος άλλος;-ο «Ποσειδώνας», το ξύλινο 17μετρο παραδοσιακό σκάφος του Γιάννη Γιαννίκου, που το δουλεύει επί 27 ολόκληρα χρόνια. Ο «Ποσειδώνας» κάνει καθημερινά τον γύρο του νησιού, με στάσεις σε πολλές παραλίες: Άγιο Αιμιλιανό, Άγιο Βασίλειο, Φωκοσπηλιά, νησί Σεσκλί, Άη Γιώργη Δυσάλωνα. Είμαστε άτυχοι, γιατί λόγω κακοκαιρίας, με 5-6 μποφόρ ΒΔ άνεμο, δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε τις δυτικές παραλίες, παρά μόνο το ανατολικό και το νότιο κομμάτι του νησιού.
Πρώτη στάση ο Άη Γιώργης Δυσάλωνας, η-κατά κοινή ομολογία-ωραιότερη παραλία της Σύμης, με τον χαρακτηριστικό κάθετο βράχο. Δεν πιάνουμε στεριά, κόβουμε λίγο πριν από την παραλία και ο ένας μετά τον άλλο πέφτουν στη θάλασσα Σκανδιναβοί, Γάλλοι, Βρετανοί τουρίστες. Και οι Έλληνες. Βουτάμε κι εμείς στα παγωμένα νερά και κάνουμε το πρώτο μπάνιο αυτής της τόσο περίεργης χρονιάς. Επόμενη στάση η νήσος Σεσκλί. Πάλι η θάλασσα γεμίζει με καπελάκια τουριστών, που απολαμβάνουν ένα υψηλών προδιαγραφών μπάνιο, προτού βγουν στη στεριά για ένα τσιμπούσι δίπλα στις αγριελιές, με χωριάτικη, πατατοσαλάτα φοβερή, φασολάκια, παντζάρια, ρύζι με κάρι, μακαρόνια και γίγαντες με τυρί ρεγκάτο.
«Επειδή πολύς κόσμος είναι vegetarian, αποφεύγουμε το πολύ κρέας», λέει ο καπετάνιος, ενώ καθόμαστε κάτω από τη σκιά των δέντρων σε τραπέζια με πάγκους, λες κι είμαστε σε κατασκήνωση. Γύρω γύρω βλέπουμε χαρούμενα πρόσωπα, είτε είναι ξένοι τουρίστες που γοητεύτηκαν και γραπώθηκαν από την ομορφιά της Σύμης είτε Έλληνες του πληρώματος, που θα μπορούσαν να κάνουν καριέρα στη γειτονική, τουριστική Ρόδο κι όμως επέλεξαν να μείνουν εδώ. Γιατί; Γιατί αγαπούν τη Σύμη. Όλοι όσοι βρίσκονται σε αυτό το τραπέζι, είτε Συμιακοί εξ αίματος είτε από επιλογή, αγαπούν, παραμένουν και επιστρέφουν πάντα στη Σύμη.
Νέα ζωή για ένα ιστορικό νεοκλασικό: Το όνομα του Φώτη Μαστορίδη δεν θα ξεχαστεί ποτέ στη Σύμη, αφού ήταν ο άνθρωπος που τη δεκαετία του 1860 έφερε το σκάφανδρο στο νησί κι έτσι απογειώθηκε η σπογγαλιεία και κατ’ επέκταση η οικονομία. Ο Μαστορίδης ήταν που έχτισε κι ένα μοναδικό νεοκλασικό στον Γιαλό, στα τέλη του 19ου αιώνα, το οποίο φέτος τον Ιούνιο ξεκινάει ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή του ως 1900 Hotel. Πίσω από το εγχείρημα βρίσκονται ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ζωγράφος και ο πολιτικός μηχανικός Κώστας Ριζόπουλος, που ανέλαβαν να παρέμβουν, να συντηρήσουν και να ξαναζωντανέψουν την αίγλη του διώροφου αρχοντικού.
Έξυσαν τοίχους για να καταλάβουν ποια ήταν η αρχική παλέτα του κτιρίου, βρήκαν ότι περιλάμβανε σκούρα χρώματα (βαθιά ώχρα, σκούρο πράσινο, σκούρο γκρι) και ακολούθησαν ένα παρεμφερές μοτίβο, «κατεβάζοντας» τις σκούρες αποχρώσεις κάθε ταβανιού στον τοίχο. Με περίτεχνες οροφογραφίες (στο κεντρικό σαλόνι το θέμα είναι τέσσερις άγγελοι-έρωτες, στην τραπεζαρία μια γαβάθα με φρούτα), το αρχοντικό Μαστορίδη είχε αρκετά δωμάτια, τα οποία για τις ανάγκες της νέας του χρήσης μειώνονται κατά το ήμισυ (τα οκτώ δωμάτια γίνονται τέσσερα στο 1900 Hotel). Παρ’ όλα αυτά, το νέο ξενοδοχείο λειτουργεί με τη λογική του σπιτιού, αφού δεν υπάρχει ρεσεψιόν ούτε κλειδιά, αλλά κωδικοί πρόσβασης, και τα μπαρ δεν είναι συμβατικά, αλλά honesty bars, όπου κάθε επισκέπτης μπορεί να σερβιριστεί ό,τι θέλει (τσάι, καφέ, ποτό) και κατόπιν να δηλώσει ο ίδιος τι κατανάλωσε και να χρεωθεί αναλόγως, χωρίς να τον ελέγξει κανείς. Με την εμπιστοσύνη, δηλαδή, που υπάρχει σε ένα σπίτι.
Μετάβαση: Στη Σύμη θα μεταβείτε με πλοίο από τον Πειραιά (14-16 ώρες, 46 ευρώ η απλή μετάβαση με Βlue Star Ferries, ή αεροπορικώς μέσω Ρόδου (από 24 ευρώ η απλή μετάβαση) με Olympic Air, Sky Express ή Volotea και από εκεί με καραβάκι (1½ ώρα, από 10 ευρώ) με ΑΝΕΣ Ferries, Dodekanisos Seaways, Sea Dreams, κ.ά.
Διαμονή: Επιλέξτε ανάμεσα στο Pedi Beach Hotel (Παραλία Πέδι, από 100 ευρώ), στο πετρόχτιστο μπουτίκ ξενοδοχείο The Old Markets (Καλή Στράτα, από 200 ευρώ), στις Νηρηίδες (Εμπορειός, από 115 ευρώ), με την ωραία θέα, και στον Ιαπετό (Γιαλός, από 120 ευρώ) με τον κήπο-όαση. Αν ενδιαφέρεστε για το βιβλίο μαγειρικής «Εκύλησε το τέτζερι κ’ ήβρε το καππάκι», ζητήστε το στις Νηρηίδες ή στον Ιαπετό. Εναλλακτική πρόταση, τα διαμερίσματα και τα νεοκλασικά αρχοντικά που νοικιάζονται μέσω Airbnb.
Φαγητό: Επισκεφτήκαμε τη Σύμη στα τέλη Μαΐου, όταν το νησί μόλις έβγαινε από τον λήθαργο του χειμώνα και έμπαινε σε ρυθμούς καλοκαιριού, με πολλές επιχειρήσεις εστίασης να μην έχουν ανοίξει ακόμα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε δύο κλασικές αξίες της συμιακής εστιατορικής σκηνής, τον Θόλο και τον Παντελή, που κρατάνε ψηλά τον πήχη τόσο σε ποιότητα φαγητού όσο και στο σέρβις. Ιδιαίτερος χώρος είναι και το The Secret Garden για μεζεδάκια.
Βόλτες: Δύο ωραίες και διαφορετικές μεταξύ τους βόλτες είναι στο Χωριό (με τα πόδια) και στη Μονή του Πανορμίτη (οδικώς). Συνήθως οι επισκέπτες ανεβαίνουν στο Χωριό μέσω της Καλής Στράτας, όμως η διαδρομή είναι αρκετά κουραστική. Πιο πρακτικό είναι να πάρει κανείς ταξί προς την Παναγία Πειραιώτισσα και να διασχίσει το Χωριό κατηφορίζοντας, να δει τα παρατημένα προνεοκλασικά και τα ημιτελή ή ανακαινισμένα νεοκλασικά, ώσπου να φτάσει στον Γιαλό. Στη Μονή του Πανορμίτη-την πιο γνωστή της Σύμης-βολεύει το αυτοκίνητο (20 χλμ., μισή ώρα). Πρόκειται για μια μικρή πολιτεία σε έναν κατάφυτο κλειστό κόλπο της νότιας πλευράς. Αξίζει να πάτε το απόγευμα και να καθίσετε σε ένα παγκάκι για να δείτε τον ήλιο να δύει.
Στην οθόνη: Φωτογενές νησί καθώς είναι, η Σύμη έχει την τιμητική της στο Instagram. Για να βάλετε την ομορφιά της στην ψηφιακή σας καθημερινότητα, αναζητήστε στο Instagram τους λογαριασμούς seeme_in_symi και symimages. Επίσης, αξίζει να παρακολουθήσετε στο youtube το πολυβραβευμένο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ «Symi-The Mamaland» του Σταμάτη Λιόντου.
