Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της βοήθησε τη Σύμη να μείνει αλώβητη στα χρόνια της οικιστικής λαίλαπας που συμβάδισε με την τουριστική ανάπτυξη των νησιών του Αιγαίου: για πολύ καιρό παρέμεινε μάλλον άγνωστη, όντας προορισμός για πιο ψαγμένους επισκέπτες-είτε από χώρες της Ευρώπης, είτε Έλληνες, οι οποίοι έφταναν ως προσκυνητές στο μοναστήρι του Πανορμίτη. Τελευταία, όμως, την έχει ανακαλύψει ένα διεθνές, σοφιστικέ κοινό.
Στον Γιαλό και στο Χωριό: Το λιμάνι του νησιού, ο Γιαλός-όπως και η Χώρα (ή Χωριό, όπως τη λένε)-είναι κουρνιασμένο σε έναν κλειστό, απάνεμο κόλπο. Και απλώνεται σε δύο «αγκαλιές», με τα μπλε, ροζ και πράσινα νεοκλασικά να βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο, χτισμένα σε αμφιθεατρική διάταξη. Όλα είναι κεραμόσκεπα, με αετώματα μα και με φινιστρίνια (ναυτικός λαός γαρ οι Συμιώτες), δημιουργώντας ένα μοναδικό παιχνίδι χρωμάτων. Από την Αθήνα χρειάζεσαι 40 λεπτά με το αεροπλάνο για να φτάσεις στη Ρόδο κι έπειτα άλλη 1 ώρα με το ταχύπλοο για να προσεγγίσεις τη μαγεία της Σύμης. Σε 2,5 ώρες το πολύ, δηλαδή, μπορείς να ξεκινήσεις από την πρωτεύουσα και να βρεθείς να απολαμβάνεις τον καφέ σου στον Γιαλό. Ο οποίος τα καλοκαίρια προσελκύει πλέον και πολλά ιδιωτικά σκάφη και κότερα (αρκετά από τα απέναντι τουρκικά παράλια), πράγμα που του δίνει μια κοσμοπολίτικη νότα.
Σήμα κατατεθέν του Γιαλού είναι το Ρολόι του 1881 και το κτήριο της αστυνομίας, αμφότερα δείγματα της Ιταλοκρατίας στο νησί, η οποία κράτησε ως το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από το λιμάνι ανεβαίνεις στη Χώρα μέσω της λιθόστρωτης Καλής Στράτας, με τα 500 σκαλοπάτια και τα πολλά σημεία με εξαιρετική θέα. Έτσι κι αλλιώς, βέβαια, όπου κι αν κοιτάξεις η Σύμη μοιάζει με ζωγραφιά. Στη Χώρα, τώρα, θα σταθείτε σίγουρα στα αρχοντικά Χατζηαγαπητού-Χατζηιωάννου και Φαρμακίδη, όπου στεγάζεται και το Αρχαιολογικό-Λαογραφικό Μουσείο. Η Σύμη δεν διαθέτει ιδιαίτερο οδικό δίκτυο, έχει όμως πολύ καλές παραλίες, στις οποίες θα φτάσετε είτε με καΐκι, είτε με αυτοκίνητο, είτε με τα πόδια. Αξίζει λοιπόν να πάρετε κάποιο καραβάκι και να κάνετε τον γύρο του νησιού, όπως αξίζει και μια επίσκεψη στο εντυπωσιακό μοναστήρι του Πανορμίτη. Εδώ, σημειωτέον, έρχονται να προσκυνήσουν και πολλοί Τούρκοι.
Παραλίες: Από τις ομορφότερες και τις πιο κοντινές στο λιμάνι είναι ο Άγιος Νικόλαος, με κρυστάλλινα νερά και βοτσαλάκι. Βατός δρόμος μέχρι την παραλία Πέδι κι από εκεί καραβάκι ή μονοπάτι για να φτάσετε. Θα βρείτε αλμυρίκια, ομπρέλες, το γραφικό ξωκλήσι του αγίου κι ένα όμορφο ταβερνάκι. Η ωραιότερη παραλία της Σύμης είναι αυτή του Άη-Γιώργη του Δυσάλωνα, με καταγάλανα νερά κι έναν εντυπωσιακό βράχο να την προστατεύει, δημιουργώντας ωραία σκιά μετά το μεσημέρι. Προσβάσιμη μόνο δια θαλάσσης, άρα θέλει να έχετε όλα τα χρειαζούμενα.
Εύκολα προσβάσιμη, αντιθέτως, είναι η Μαραθούντα στην άλλη πλευρά του νησιού. Με χοντρό βοτσαλάκι, άρα καλό είναι να έχετε παπούτσια θαλάσσης. Θα βρείτε κι εδώ ταβερνάκι και ομπρέλες. Αξιόλογες παραλίες με καθαρά νερά έχουν και τα νησάκια Σεσκλιά και Νύμος, στα οποία θα φθάσετε μετά από ένα χαλαρό ταξιδάκι με καΐκι. Αν αποζητάτε ησυχία και απομόνωση θα κατευθυνθείτε προς το Τολί. Υπάρχει δρόμος 8 χιλιομέτρων από το λιμάνι, σχετικά καλός, εκτός από το τελευταίο κομμάτι του, που έχει λίγο χωματόδρομο. Βότσαλο, γαλαζοπράσινα νερά και μια ταβέρνα με ομπρέλες. Πολλούς φίλους έχει τέλος και η Νανού, στην οποία η πρόσβαση είναι εφικτή μονάχα με καραβάκι. Κι εδώ θα βρείτε χοντρό βότσαλο, ταβερνάκι και ομπρέλες, αλλά και υπέροχα νερά, τα οποία βαθαίνουν απότομα.
Τι να κάνετε αν βρεθείτε στη Σύμη: Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, αξίζει να επισκεφθείτε το ιστορικό μοναστήρι του Πανορμίτη. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα του 15ου αιώνα, χτισμένο στην άκρη ενός όρμου, μέσα σε μεγάλη έκταση με κυπαρίσσια και πεύκα. Είναι αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, διαθέτει δε και δύο μουσεία, ένα εκκλησιαστικής τέχνης κι ένα λαογραφικό, καθώς και βιβλιοθήκη, αλλά και κελιά για τη φιλοξενία των προσκυνητών που έρχονται εδώ.
Σίγουρα βέβαια θα περάσετε και από το Κάστρο στο Χωριό, απ’ όπου θα απολαύσετε και εντυπωσιακή θέα. Εκεί, πέρα από τα ερείπια του οχυρού των Ιωαννιτών ιπποτών της Ρόδου, θα δείτε και την Παναγιά του Κάστρου με την εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας που φιλοτέχνησε ο διακεκριμένος μεταβυζαντινός αγιογράφος Γεώργιος Κλόντζας, αλλά και το δημοτικό ιατρείο, όπου φυλάσσονται τα αντικείμενα του παλιού φαρμακείου.
Το Αρχαιολογικό-Λαογραφικό Μουσείο στεγάζεται, όπως είπαμε, σε μια νεοκλασική οικία της Χώρας. Ξεχωρίζει η αναπαράσταση παλιού συμιακού σπιτιού, οι τοπικές φορεσιές, αλλά και η αρχαιολογική συλλογή με τα ευρήματα των ανασκαφών στο νησί. Σε ένα άλλο νεοκλασικό σπίτι στη Σκάλα, όπου παλιότερα ήταν ο ταρσανάς του νησιού, βρίσκεται σήμερα το Ναυτικό Μουσείο, με ειδικό τμήμα εκθεμάτων αφιερωμένο στους σφουγγαράδες. Στην τοποθεσία Μύλοι θα δείτε το λεγόμενο «Ποντικόκαστρο»-έναν προϊστορικό τύμβο-καθώς και ανεμόμυλους, όπου κάποτε άλεθαν σιτηρά. Σήμερα ορισμένοι από αυτούς χρησιμοποιούνται ως κατοικίες. Αξιοθέατο, βέβαια, είναι και τα πολύχρωμα σοκάκια τα οποία θα συναντήσετε παίρνοντας την Καλή Στράτα, με το μάτι να χάνεται σε έντονες αποχρώσεις του λουλακί, της ώχρας και του κεραμιδί.
Για να γνωρίσει κανείς το νησί με τα πόδια η καλύτερη πεζοπορική διαδρομή είναι από τη Χώρα στον Πανορμίτη. Θα συναντήσετε αρκετά σημεία με πράσινο για ξεκούραση, πολλές εκκλησιές, αλλά και το μοναστήρι του Μεγάλου Σωτήρη. Από εκεί αξίζει να κάνετε μια παράκαμψη, η οποία θα σας οδηγήσει στην περιοχή Κουρκουνιώτη, μέσα από ένα ειδυλλιακό δάσος με κυπαρίσσια. Σε αυτήν θα δείτε αναστηλωμένα 11 παραδοσιακά, πέτρινα πατητήρια. Απαραίτητος κρίνεται πάντως και ο γύρος του νησιού με καΐκι, καθώς υπάρχουν μέρη που δεν θα μπορέσετε να τα δείτε διαφορετικά. Όλο το παιχνίδι της νυχτερινής ζωής της Σύμης, τέλος, παίζεται στον Γιαλό, δίπλα στη θάλασσα. Είναι εκεί μα και στην Άνω Χώρα όπου θα βρείτε τα καλύτερα μπαρ.
Φαγητό: Θα φάτε καλά στον «Θόλο», στη δεξιά άκρη του λιμανιού, έχοντας τις ψαρόβαρκες να λικνίζονται στα πόδια σας καθώς θα φθάνουν τα πιάτα με το περίφημο συμιακό γαριδάκι, αλλά και οι λαχανοντολμάδες, το κατσικάκι και η ρεβιθάδα. Καλή ψαροταβέρνα είναι και ο «Μάνος», γι’ αυτό και θα δείτε πολύ κόσμο που έχει φτάσει στη Σύμη με σκάφος να την τιμά κάθε βράδυ. Μάλιστα, μπορεί να βρεθείτε και σε απρόοπτο επιτραπέζιο γλέντι. Το ταβερνάκι «Μαραθούντα» βρίσκεται πάνω στα βότσαλα της ομώνυμης παραλίας. Διακρίνεται φυσικά για το φρέσκο ψάρι του, δεν λείπουν όμως και τα κατσικάκια-από το δικό τους μαντρί, σημειωτέον-όπως και η ποικιλία Συμιακών μεζέδων.
Διαμονή Αλίκη: Νεοκλασικό της οικογένειας Γεννηματά στην παραλιακή άκρη του Γιαλού-από τα καλύτερα αρχοντόσπιτα της Σύμης. Φινετσάτα έπιπλα, ευρύχωρα δωμάτια με παλιά σιδερένια κρεβάτια και μπουαζερί. Τόσο δίπλα στη θάλασσα, ώστε βουτάς βγαίνοντας. | Iapetos Village: Κοντά στην πλατεία και πολύ κοντά στο λιμάνι. Χαρακτηριστικές χρωματιστές κατοικίες νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με πλακόστρωτη αυλή, μπαρ και πέτρινες καμάρες, οι οποίες οδηγούν σε μια σκεπαστή πισίνα. | Odyssia Apartments: Στον παραλιακό δρόμο προς Εμπορειό με εστιατόριο και φοβερή θέα σε ολόκληρη τη Σύμη. Τα δωμάτια διαθέτουν και κουζινάκι. | Opera House Hotel: Δωμάτια και σουίτες στο κέντρο του οικισμού, γύρω από έναν κήπο γεμάτο με ελιές και λουλούδια. | Ταξιάρχης: Συγκρότημα διαμερισμάτων σε καινούριο κτήριο. Μεγάλες εσωτερικές αυλές και δωμάτια με κουζίνα, βεράντες με θέα τόσο προς τη θάλασσα, όσο και προς το χωριό. Διατίθεται και πρωινό, αλλά κατόπιν συμφωνίας.
