Το Κουφονήσι (ή Λεύκη) είναι πιο χαμηλών τόνων προορισμός και δεν προσελκύει τόσους επισκέπτες. Έχει καστανόχρωμες αμμουδιές, λευκά βράχια και χαμηλή βλάστηση, ενώ παρουσιάζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς έχει βρεθεί εδώ ένα αρχαίο θέατρο του 2ου αι. μ.Χ. και τα απομεινάρια ενός οικισμού. Και τα δύο νησάκια ανήκουν στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 (Για ημερήσια κρουαζιέρα στη Χρυσή ή το Κουφονήσι, επικοινωνήστε με την Cretan Daily Cruises).
Οροπέδιο Λασιθίου: Το Οροπέδιο Λασιθίου, το οποίο οριοθετείται από τα επιβλητικά βουνά της Δίκτης, είναι το μεγαλύτερο σε έκταση οροπέδιο της Κρήτης και βρίσκεται στα δυτικά του νομού σε υψόμετρο 800-850 μ. Απέχει 28 χλμ. από τα Μάλια και 44 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο και η διαδρομή για να το προσεγγίσεις είναι αρκετά κουραστική, γεμάτη στροφές. Αξίζει όμως να το επισκεφθείτε γιατί εδώ θα δείτε μια διαφορετική πλευρά της Κρήτης: έναν εύφορο κάμπο γεμάτο μισογκρεμισμένους ανεμόμυλους που χρησιμοποιούνταν παλιά από τους κατοίκους για να αρδεύουν τα χωράφια τους και γύρω του χτισμένα κυκλικά μία σειρά από ημιορεινά χωριά (Τζερμιάδο, Αβρακόντες, Άγιος Γεώργιος, Ψυχρό, Λαγού, κ.ά.). Τα περισσότερα από αυτά μοιάζουν μεταξύ τους: έχουν μονόπατα και δίπατα σπίτια με ξύλινα ξεβαμμένα πορτοπαράθυρα, καταστήματα με παραδοσιακά υφαντά και καφενεία με παππούδες που κουβεντιάζουν πίνοντας ρακή.
Οι κάτοικοι του Οροπεδίου ζουν κατά βάση από την κτηνοτροφική και τη γεωργική παραγωγή, γι΄ αυτό μην σας κάνει εντύπωση αν περπατώντας σε κάποιο χωριό δείτε ξαφνικά τα μέλη μιας ολόκληρης οικογένειας καθισμένα σε πλαστικές καρέκλες στην άκρη του δρόμου να καθαρίζουν φασόλια. Το πιθανότερο είναι ότι ετοιμάζονται να τα στείλουν σε κάποια από τις λαϊκές αγορές της Κρήτης. Οι βουνίσιοι αυτοί άνθρωποι είναι γνήσια φιλόξενοι και σου προσφέρουν ό,τι έχουν απλόχερα, γιατί αυτό είναι απλά στο DNA τους.
Δικταίον Άντρον: Το πιο δημοφιλές αξιοθέατο του Οροπεδίου είναι το Δικταίον Άντρον (ή σπήλαιο του Ψυχρού) στο οποίο θα φτάσετε έπειτα από 15 με 20 λεπτά απαιτητικής σχετικά ανάβασης μέσω του πεζοπορικού μονοπατιού που ξεκινά από τον χώρο στάθμευσης κοντά στο χωριό Ψυχρό. Σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου, στο σπήλαιο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον Δία, τον οποίο ανέθρεψε με το γάλα της η τροφός-κατσίκα Αμάλθεια με βοήθεια από τους Κουρήτες (μυθικές μορφές που με τον χορό τους κάλυπταν το κλάμα του). Η περιηγητική διαδρομή του σπηλαίου είναι σχεδιασμένη κυκλικά και σε όλο το μήκος της θα μπορέσετε να θαυμάσετε εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ξεναγός δεν υπάρχει, θα βρείτε όμως έντυπο με αναλυτικές πληροφορίες στο ταμείο. (Είσοδος: 6 ευρώ).
Λίμνη Βουλισμένη: Το ωραιότερο αξιοθέατο του «Αγίου» (όπως αποκαλούν χαϊδευτικά τον Άγιο Νικόλαο οι ντόπιοι) είναι η Βουλισμένη, μία μικρή λίμνη που συνδέεται με τη θάλασσα μέσω ενός στενού καναλιού. Η Βουλισμένη δεν είναι απλώς ένα φυσικό μνημείο, αλλά το μέρος όπου μπορείς να αφουγκραστείς τον σφυγμό της πόλης: χωρίς πολύ κόσμο τον χειμώνα, γεμάτη ζωντάνια το καλοκαίρι. Πριν από την πανδημία μάλιστα, στις αρχές του καλοκαιριού, διοργανωνόταν εδώ το Cliff Diving Show με θεαματικές βουτιές, από 20 μέτρα ύψος, αθλητών από όλο τον κόσμο. Τρία μαγαζιά που προσφέρουν χορταστική θέα στη Βουλισμένη είναι το café-piano restaurant Migomis (Ν. Πλαστήρα 20 & 24), το καφέ-μπαρ Περίπου (28ης Οκτωβρίου 25) και το Zygos Urban Garden Coffee & Food (Εθνικής Αντιστάσεως 1), αγαπημένο των ντόπιων, όπου θα πάτε για καφέ «τρίτου κύματος» και επιλεγμένα πιάτα μεσογειακής κουζίνας.
Παναγία Κερά: Σε σχετικά κοντινή απόσταση (8,5 χλμ.) από τον Άγιο Νικόλαο και λίγο έξω από το χωριό της Κριτσάς βρίσκεται ο βυζαντινός ναός του 13ου-14ου αιώνα Παναγία Κερά (Δευτέρα, Τετάρτη-Κυριακή, είσοδος: 3 ευρώ), που αξίζει να επισκεφθείτε. Το πρώτο που θα σας εντυπωσιάσει είναι η πρόσοψή της που σχηματίζει τρία τρίγωνα, όμως εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό. Έχουν φιλοτεχνηθεί σε διαφορετικές εποχές και απεικονίζουν το Συμπόσιο του Ηρώδη, τη Βρεφοκτονία, τον Μυστικό Δείπνο, την Ψυχοστασία και άλλες σκηνές της εκκλησιαστικής παράδοσης. Μετά την Κερά περάστε μια βόλτα από την Κριτσά και τον κοντινό Κρούστα, δύο από τα γνωστότερα χωριά της περιοχής. Εναλλακτικά, επισκεφθείτε το Οροπέδιο Καθαρού, εύκολα προσβάσιμο από εδώ, έναν βοσκότοπο με τεράστιους πρίνους και λιγοστά ταβέρνακια, κάθε άλλο παρά τουριστικό, που έχει δροσιά ακόμα και το καλοκαίρι και είναι ιδανικός για πεζοπορία ή ποδηλασία. Στην περιοχή έχουν βρεθεί απολιθώματα νάνων ιπποπόταμων ηλικίας 550.000 χρόνων, γεγονός που καθιστά το Καθαρό σημαντική πηγή πληροφοριών για την παλαιολιθική Κρήτη.
Σπιναλόγκα: «Ο βράχος της Σπιναλόγκας δεν είναι πια ένα στρατιωτικό φρούριο, όπως υπήρξε στην ένδοξη εποχή του, ούτε ένα ταπεινό τουρκικό χωριό. Η Κρητική Κυβέρνηση, για την αμφιλεγόμενη εξυπηρέτηση υγειονομικών σκοπών και με αδιαφορία για την ιστορική μνήμη, τη μετέτρεψε σε λεπροκομείο», έγραφε ο Ιταλός αρχαιολόγος Giuseppe Gerola το 1906. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα η ιστορία του τόπου απομόνωσης των χανσενικών έγινε πηγή έμπνευσης για την πολυβραβευμένη Βρετανίδα συγγραφέα Βικτόρια Χίσλοπ η οποία έγραψε «Το νησί», βιβλίο που μεταφράστηκε σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες και έγινε best seller διεθνώς. Σήμερα αποτελεί το πρώτο σε επισκεψιμότητα αξιοθέατο της Κρήτης μετά την Κνωσό. (Εισιτήριο αρχαιολογικού χώρου 8 ευρώ. Ακτοπλοϊκά εισιτήρια: 10 ευρώ από Πλάκα, 12 ευρώ από Ελούντα).
Άνω και Κάτω Ζάκρος: Στην άγρια ανατολική Κρήτη, ανάμεσα σε φαράγγια, η Ζάκρος είναι το χωριό που χαίρει της δροσιάς των πηγών. Μπορεί να αποτελέσει ορμητήριό σας για την πεζοπορία στο Φαράγγι των Νεκρών, που είναι τμήμα του ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4. Από εδώ θα φτάσετε στην Κάτω Ζάκρο, η οποία πλέον είναι ένα μικρό ψαροχώρι, αλλά στην αρχαιότητα αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό λιμάνι των Μινωιτών και ένα από τα τέσσερα κύρια διοικητικά κέντρα τους μαζί με την Κνωσσό, τα Μάλια και την Φαιστό. Στον αρχαιολογικό χώρο της Κάτω Ζάκρου (είσοδος: 6 ευρώ) θα δείτε τα ερείπια του Μινωικού Ανάκτορου που χτίστηκε γύρω στο 1600 π.Χ. Από την Άνω έως την Κάτω Ζάκρο, η πεζοπορία διαρκεί περίπου δύο ώρες και έχει καλή σήμανση. Μια δροσερή βουτιά στην παραλία της στο τέλος της διαδρομής θα σας αναζωογονήσει.
Φοινικόδασος του Βάι: Το Βάι αποτέλεσε καταφύγιο για τα «παιδιά των λουλουδιών» μέχρι τη δεκαετία του 1980. Σήμερα η φυσιογνωμία της περιοχής έχει αλλάξει. Το Βάι είναι ένα από τα πιο τουριστικά μέρη της Ανατολικής Κρήτης. Εδώ βρίσκεται το μεγαλύτερο φυσικό φοινικόδασος της Ευρώπης (έχει κηρυχτεί προστατευόμενη περιοχή) με τους λεγόμενους φοίνικες του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti) ή αλλιώς κρητικές χουρμαδιές. Πρόκειται για ένα σπάνιο ενδημικό είδος του Αιγαίου που ευδοκιμεί σε υγρό αμμώδες έδαφος, φτάνει τα 15 μ. ύψος και κάποιες φορές διαθέτει περισσότερους από έναν κορμούς. Μπροστά από το φοινικόδασος απλώνεται μια μεγάλη οργανωμένη παραλία με ξανθή άμμο. Εδώ θα βρείτε και το Vai Restaurant. Πιστοποιημένο από την Αγροδιατροφική Σύμπραξη της Περιφέρειας Κρήτης με το σήμα «Κρητική Κουζίνα», σερβίρει ψάρια και θαλασσινά, ντόπια ρακή και βιολογικά κρασιά της Μονής Τοπλού, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση από εδώ.
Μονή Τοπλού: Η φρουριακής αρχιτεκτονικής Μονή Τοπλού είναι ένα από τα πλουσιότερα και σημαντικότερα από ιστορική άποψη μοναστήρια της Ελλάδας. Από τον 15ο αιώνα και έπειτα υπήρξε προπύργιο της κρητικής αντίστασης, πρώτα ενάντια στους πειρατές, στη συνέχεια ενάντια στου Οθωμανούς Τούρκους και ξανά μετά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Στη Μονή Τοπλού φυλάσσονται πολύ σπουδαίες φορητές εικόνες και λειτουργεί μουσείο Χαλκογραφιών και Ελληνικών Λαϊκών Χαρακτικών με έργα από τους μοναχούς του Αγίου Όρους του 18ου-19ου αιώνα. Επίσης εκτίθενται αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης όπως Ευαγγέλια, σταυροί, σφραγίδες, επαναστατικά λάβαρα, αρχιερατικά άμφια και άλλα. Τέλος, αν είστε φίλοι της τσικουδιάς, σας συστήνουμε αυτή που παράγεται και πωλείται στη Μονή (ελεύθερη είσοδος για τους Έλληνες).
Η Ελιά του Αζοριά: Βορειοανατολικά της Ιεράπετρας, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του Αζοριά, θα συναντήσετε το Μνημειακό Ελαιόδεντρο του Αζοριά, που θεωρείται πως είναι το αρχαιότερο του κόσμου. Υπολογίζεται ότι το δέντρο φυτεύτηκε κάπου μεταξύ 1350 και 1100 π.Χ. και ο κορμός του έχει πλέον περίμετρο πάνω από 22 μέτρα στη βάση του. Στους Ολυμπιακούς του 2004, μετά από πρόταση των κατοίκων της περιοχής και του Δήμου Ιεράπετρας, η νικήτρια του Μαραθωνίου Γυναικών, Naoko Takahashi, στεφανώθηκε με κλαδί από το ελαιόδεντρο αυτό που κόπηκε με ειδική τελετή.
