Αντικρίζοντας φέτος για πρώτη φορά από κοντά την περιοχή του Καϊάφα, αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν ένα τοπίο να συγκεντρώνει τόση ομορφιά. Η φαντασία μου κάλπασε, αφέθηκε σε ελεύθερους συνειρμούς και έπλασε την εικόνα της δημιουργίας του. Έφερα στο νου μου το έργο του Μιχαήλ Άγγελου που απεικονίζει το χέρι του Θεού την στιγμή που συναντά εκείνο του Ανθρώπου και μέσα από μια υπέροχη χειρονομία του δίνει ζωή. Κάπως έτσι φαντάστηκα το ίδιο θεϊκό χέρι να δίνει ζωή σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο της Ηλείας. Το τοπίο είναι καθηλωτικό, αδύνατον να το συλλάβει το ανθρώπινο μάτι με τη μία. Πρόκειται για μια παράκτια ζώνη που περιλαμβάνει μια απέραντη παρθένα παραλία με ανοιχτόχρωμη άμμο, παχιές θίνες κεντημένες με κρινάκια της θάλασσας, το αναγεννημένο πευκόδασος του Καϊάφα (ή αλλιώς της Στροφυλιάς) και-«κρυμμένες» στη σκιά του-δυο αρχέγονες θεραπευτικές πηγές και μια λίμνη με ιαματικά νερά που ενώνεται με τη θάλασσα μέσω ενός μικρού καταπράσινου πορθμού.
Όλα αυτά, κάπου ανάμεσα στον Κυπαρισσιακό κόλπο και στο μετρίου αναστήματος όρος Λαπίθα. Καθώς προσπαθούσα να συλλάβω αυτόν τον ιδιότυπο συνδυασμό γεωμορφολογικών στοιχείων, η πραγματικότητα ήρθε να εξοστρακίσει την εικόνα που έπλασε το μυαλό μου όσον αφορά τη δημιουργία του φυσικού ανάγλυφου της περιοχής και, πιο συγκεκριμένα, της λίμνης Καϊάφα. Η επικρατέστερη θεωρία την θέλει να δημιουργήθηκε κατά τον 6ο αι. μ.Χ. μετά από μεγάλο σεισμό. Σύμφωνα με τον Παυσανία, κατά την αρχαιότητα, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η λίμνη υπήρχε ο ποταμός Άνιγρος, ο οποίος πήγαζε από την πηγή των Ανιγρίδων νυμφών, η οποία βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο στους πρόποδες του όρους Λαπίθα.
Τα νερά της πηγής των Ανιγρίδων νυμφών, όπως και του Γερανίου Άντρου, ήταν γνωστά ήδη από τα αρχαία χρόνια για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, τις οποίες οι άνθρωποι απέδιδαν στις νύμφες Πηγαία, Ίασις και Καλλιάφεια που ήθελε ο μύθος να κατοικούν εκεί. Πέρα από το ξεχωριστό φυσικό κάλλος της περιοχής, άλλο ένα χαρακτηριστικό που σε ξαφνιάζει φτάνοντας στην λίμνη Καϊάφα είναι η έντονη δυσοσμία των ιαματικών νερών, η οποία κι αυτή με τη σειρά της προκάλεσε την γέννηση αρκετών μύθων και θρύλων στο παρελθόν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οφείλεται στην περιεκτικότητα των υδάτων σε υδρόθειο. Όμως κατά την αρχαιότητα οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι δυσώδεις αυτές οσμές είχαν άλλη αιτία.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κένταυρος Χείρων λαβωμένος από το-ποτισμένο με το δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας-βέλος του Ηρακλή, κατέφυγε στην πηγή των Ανιγρίδων για να πλύνει την πληγή. Έτσι πίστευαν ότι τα ύδατα απέκτησαν τέτοια δυσωδία. Στην ίδια περιοχή, θρύλοι θέλουν να γεννήθηκαν οι Ατλαντίδες και ο Δάρδανος, πατέρας του Πριάμου, βασιλιά της Τροίας. Επίσης, σύμφωνα με άλλο θρύλο, ο Ξενοφώντας, που έπασχε από δερματική νόσο, παρέμεινε για θεραπεία στις πηγές για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά τη διάρκεια του οποίου συνέγραψε και τα «Ελληνικά». Φαίνεται πως οι ιαματικές ιδιότητες των πηγών εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα και αργότερα από τους Ρωμαίους, οι οποίοι πρώτα έκαναν λασπόλουτρα και στη συνέχεια εισέρχονταν στο σπήλαιο της πηγής για εισπνοές και λούσεις.
Από την Φραγκοκρατία όμως κι ύστερα η περιοχή έχασε τον γόητρό της. Η επίσημη λειτουργία των λουτρών Καϊάφα ξεκινά στα τέλη του 19ου αιώνα. Η ανάπτυξη έρχεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς και στις αρχές του 20ου αιώνα ο Καϊάφας μετατρέπεται σε σύγχρονη λουτρόπολη. Η φήμη της σύντομα ξεπερνά τα όρια της ελληνικής επικράτειας. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Πύργου-Κυπαρισσίας καθιστά το ταξίδι προς τη λουτρόπολη σημαντικά ευκολότερο και προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός λουόμενων, δημιουργούνται ξενοδοχειακές μονάδες στο νησάκι της Αγίας Αικατερίνης . Μέχρι το 1907 έχουν κατασκευασθεί στο νησάκι τρία ξενοδοχεία, το Γεράνιο, το Ολύμπια και το Αρήνη.
Η μετάβαση από τα ξενοδοχεία στο σπήλαιο των Ανιγρίδων νυμφών, γίνεται με πυκνά δρομολόγια μικρού σκάφους, την γνωστή βενζινάκατο. Με τον καιρό ο θερμαλισμός και οι θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών σε όλη την Ελλάδα και μαζί και η αίγλη που περιέβαλλε για αρκετές δεκαετίες την λίμνη Καϊάφα ξεθώριασε. Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70 επικράτησε η άποψη πως η λουτροθεραπεία απευθύνεται κατά κανόνα στους ηλικιωμένους. Με εξαίρεση την Αιδηψό, οι ελληνικές λουτροπόλεις εισέρχονται σε μια περίοδο μακροχρόνιας κρίσης. Από την δεκαετία του 1960 και μέχρι το 1999, τα λουτρά Καϊάφα ανήκουν στην κυριότητα του ΕΟΤ.
Με την νέα χιλιετία περιέρχονται στην Εταιρία Ακινήτων Δημοσίου, υπό τη διοίκηση της οποίας παραμένουν μέχρι και σήμερα. Στις εγκαταστάσεις των λουτρών σήμερα ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει πολλές δεκαετίες πριν. Τα άλλοτε υπέροχα ξενοδοχεία πάνω στο νησάκι της Αγίας Αικατερίνης και ό,τι άλλο λειτουργούσε και συνέβαλε στην εύρυθμη λειτουργία της λουτρόπολης αποπνέουν μακροχρόνια εγκατάλειψη και αδιαφορία. Η κατάσταση των λουτρών επιδεινώθηκε περαιτέρω μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν την περιοχή το καλοκαίρι του 2007 και οι οποίες προκάλεσαν τεράστιες ζημιές. Κάποιες εργασίες ανακαίνισης που πραγματοποιήθηκαν το 2008 δυστυχώς δεν αποκατέστησαν την λειτουργία των λουτρών, με αποτέλεσμα για πολύ καιρό να μην επιτρέπεται η χρήση της φυσικής δεξαμενής που σχηματίζεται έξω από το σπήλαιο των Ανιγρίδων νυμφών.
Αντί αυτής, οι λουόμενοι μπορούν να χρησιμοποιούν την τεχνητή υαλόφρακτη πισίνα που τροφοδοτείται με νερό από τις πηγές. Δεκαπέντε χρόνια μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, με μεγάλη χαρά ανακάλυψα πως υπάρχει ελπίδα. Το παράκτιο δάσος του Καϊάφα δείχνει να έχει αναγεννηθεί, οι θίνες είναι γεμάτες λευκά κρινάκια και τα νεαρά πευκάκια προσφέρουν και πάλι τη σκιερή δροσιά και το θεσπέσιο άρωμά τους. Δεν πειράζει που δεν πέφτει η σκιά τους ακόμα βαριά. Θα ‘ρθει κι αυτό, σιγά σιγά. Ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός του Καϊάφα στέκει ακόμα στην άμμο κι έχει μετατραπεί σε ένα όμορφο μαγαζί που προσφέρει καφέ, σνάκς και λίγα άλλα πολύ νόστιμα πιάτα από το απόγευμα και μετά.
Η λίμνη αποτελεί το δεύτερο σπουδαιότερο υδροβιότοπο της περιοχής μετά το Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου-Στροφυλιάς και είναι ξανά γεμάτη ζωή. Μετά την εξυγίανσή της είναι και πάλι ένας ζωντανός υδροβιότοπος που φιλοξενεί ψάρια, χέλια, νερόφιδα, μεσογειακές και γραμμωτές νεροχελώνες, ενώ κατά την χειμερινή περίοδο ζουν εδώ και πολλά αποδημητικά πουλιά. Επιπλέον, η λίμνη παρουσιάζει γνωρίσματα φυσικού καταφυγίου άγριας ορνιθοπανίδας, οι πλούσιοι καλαμιώνες του οποίου είναι ιδανικοί για τις φωλιές των υδρόβιων πτηνών. Με ένα ζευγάρι κιάλια και αρκετή υπομονή μπορείτε να παρατηρήσετε τον μοναδικό κόσμο των πουλιών απολαμβάνοντας ταυτόχρονα το μοναδικό τοπίο.
Η λίμνη Καϊάφα δεν είναι απλώς ένας πανέμορφος προορισμός, αλλά ένα μέρος με μεγάλη περιβαλλοντική σημασία, ενταγμένη-όπως και όλη η περιοχή-στο δίκτυο NATURA 2000 εδώ και χρόνια, ενώ προστατεύεται και από τη Συνθήκη Ramsar, Corine-βιότοποι Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τις διαστάσεις της να ικανοποιούν τις ολυμπιακές προδιαγραφές και χωρίς να ζημιώνει το περιβάλλον, η λίμνη Καϊάφα αποτελεί ταυτόχρονα και σπουδαίο ναυταθλητικό κέντρο πολλών υγρών σπορ όπως θαλάσσιου σκι. Προστατευμένη από δυνατούς ανέμους και με ήπιες κλιματολογικές συνθήκες ακόμα και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η λίμνη Καϊάφα είναι ιδανική ως χώρος προπόνησης Ελλήνων και ξένων ναυταθλητών.
Μάλιστα, τον Ιούλιο του 2022 στη λίμνη πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη συνάντηση αθλητών θαλάσσιου σκι, το KAIAFAS BATTLE Lake Event, διοργάνωση αναγνωρισμένη από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Θαλασσίου Σκι. Ο Καϊάφας αποτελεί έναν τόπο εξαιρετικού ενδιαφέροντος, καθώς μπορεί να προσφέρει πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες στους επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η όποια τουριστική αξιοποίηση για την ανάδειξή του μπορεί να γίνει με μέτρο και απόλυτο σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον, ώστε αυτή η περιοχή με την τεράστια ιστορία και το υπέρμετρο φυσικό κάλλος να ξαναγίνει ένα όμορφο καταφύγιο και για τον άνθρωπο.
