Χτισμένο στους πρόποδες του λόφου Περάνθη σε μια περιοχή-ησυχαστήριο λίγο πιο έξω από την Άρτα, το γυναικείο μοναστήρι τnς Κάτω Παναγιάς πίσω από τον ψηλό μαντρότοιχο κρύβει μυρωδάτους κήπους και κρατά κάτι από τη μυσταγωγική ατμόσφαιρα του δεσποτάτου. Χτισμένη τον 13ο αιώνα (1250-1260) από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ B' Κομνηνό-Δούκα, παίρνει το όνομα Κάτω Παναγιά για να ξεχωρίζει από την Παρηγορήτισσα που είναι χτισμένη σε λόφο.
Στο καθολικό τnς μονής τιμάται η Γέννηση της Θεοτόκου. Είναι ναός σταυρεπίστεγος με περίτεχνο κεραμικό διάκοσμο, ενώ στο εξωτερικό του αυτό που εντυπωσιάζει είναι οι τοιχογραφίες της δυτικής πλευράς. Πρόκειται για απομεινάρι ενόs νάρθηκα που προστέθηκε στο αρχικό κτίσμα τον 18ο αιώνα, ανακατασκευάστηκε στα μέσα του 19ου και γκρεμίστηκε το 1954. Οι εξωτερικές αυτές τοιχογραφίες σε συνδυασμό με τις αρχιτεκτονικές ιδιορρυθμίες είναι κατά κάποιον τρόπο και το σήμα κατατεθέν της μονής.
Στο εσωτερικό του ο ναός διακοσμείται με κιονόκρανα και βάσεις κιόνων, η προέλευση των οποίων θα πρέπει να αναζητηθεί στην αρχαία Αμβρακία. Επίσης, υπάρχουν τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται σε διαφορετικές περιόδους με τις παλαιότερες να ανάγονται στον 13ο αιώνα. Στις καινοτομίες του καθολικού θα πρέπει να προστεθεί και ο γραπτός διάκοσμος του τρούλου, καθώς εδώ δεν εικονίζεται, όπωs συνήθως ο Παντοκράτορας, αλλά η Ανάληψη.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ
Στη Μονή Κάτω Παναγιάς ξεχωριστή θρησκευτική εμπειρία για τον επισκέπτη είναι να παρακολουθήσει τη λειτουργία που τελούν οι μοναχές, H μονή είναι επισκέψιμη τον χειμώνα 08.00-13.00 και 15.00-18.00, ενώ το καλοκαίρι είναι ανοιχτά 07.00-13.00 και 15.00-19.30.
