Στα νεότερα χρόνια, τα αμπέλια παραμελήθηκαν ενώ, τις τελευταίες δύο, περίπου, δεκαετίες, η αναβίωση τους ξεκίνησε δυναμικά, με την σκληρή δουλειά και το πάθος μιας σειράς ποιοτικών οινοποιείων. «Οι καιρικές συνθήκες (στην Τήνο φυσάει 360 ημέρες το χρόνο!), το υψόμετρο και τα βασισμένα στην γρανιτική άμμο εδάφη, έχουν σαν αποτέλεσμα το νησί να προσφέρει κρασιά με νεύρο και φινέτσα. Σε μια συζήτηση για την «επόμενη ημέρα του ελληνικού κρασιού», η Τήνος είναι μία από τις πλέον υποσχόμενες περιοχές», μας λέει ο Γιάννης Καρακάσης, ένας από τους 419 Masters of Wine παγκοσμίως.
Σήμερα, τα αμπέλια της Τήνου ατενίζουν το απέραντο Αιγαίο και απλώνονται ανάμεσα στους βώλακες, τους τεράστιους ωοειδείς και ζωόμορφους γρανιτένιους βράχους που είναι το αποτέλεσμα έκρηξης ηφαιστείου, πρόσκρουσης μετεωρίτη, θαλάσσιας απόσυρσης ή απλά μιας αμείλικτης Τιτανομαχίας, όπως μας ενημερώνει η γοητευτική μας μυθολογία. Εμείς περιηγηθήκαμε στο πανέμορφο νησί και σας προτείνουμε 3 οινοποιεία που αξίζει να επισκεφθείτε-να περπατήσετε στους αμπελώνες τους και να βιώσετε τα έντονα συναισθήματα που γενούν αλλά και να δοκιμάσετε τα εξαίσια κρασιά τους.
Τηνιακοί Αμπελώνες (T-Oinos): Στον Άγιο Δημήτριο στο Φαλατάδο συναντάμε το πιο εμβληματικό οινοποιείο του νησιού, τους Τηνιακούς Αμπελώνες ή T-Oinos, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, των Αλέξανδρου Αβατάγγελου και Gérard Margeon. Με 140 ιδιόκτητα στρέμματα, αποτελεί το μεγαλύτερο αλλά και ένα από τα πιο ονομαστά οινοποιεία της Τήνου, που πρωτοστάτησε στην αναβίωση της αμπελοκαλλιέργειας στο νησί. Τα αμπέλια του αγκαλιάζουν τους βώλακες, προσφέροντας ανεπανάληπτης ομορφιάς εικόνες σε ένα τοπίο με μοναδική ενέργεια. Το T-Oinos ξεκίνησε τις φυτεύσεις του το 2002 ενώ η πρώτη του παραγωγή σε Ασύρτικο και Μαυροτράγανο, αυτόχθονες ποικιλίες στις οποίες δίνει ιδιαίτερη έμφαση, έλαβε χώρα το 2008. Το Ασύρτικο φυτεύεται σε γρανιτική άμμο, που του χαρίζει πολυπλοκότητα, ενώ το Μαυροτράγανο σε σχιστόλιθο, που του προσφέρει κομψότητα.
«Επιλέξαμε να κάνουμε πυκνή φύτευση της τάξης των 1000 φυτών ανά στρέμμα, δημιουργώντας έτσι ανταγωνισμό μεταξύ των φυτών ούτως ώστε να αναγκαστεί το κάθε φυτό να αναπτύξει βαθιά το ριζικό του σύστημα-κάτι που το κάνει πιο δυνατό», λέει η Ελένη Βαλιάντζα, οινολόγος του T-Oinos και προσθέτει «Το κάθε φυτό έχει λίγα τσαμπιά. Αυτό μας δίνει αποδόσεις κάτω από 500 κιλά ανά στρέμμα αλλά συνάμα προσφέρει υψηλή ποιότητα». Η κατεύθυνση των γραμμών των φυτών είναι βορινή, όπως και οι άνεμοι του νησιού, με στόχο να περνάει ο αέρας ανάμεσά τους χωρίς να τραυματίζει τους βλαστούς.
Όλα τα αμπέλια είναι βιολογικά ενώ το οινοποιείο εφαρμόζει και στοιχεία βιοδυναμικής καλλιέργειας, όπως η χλωρή λίπανση-φυτεύουν μεταξύ των γραμμών κριθάρι και βίκο το φθινόπωρο και, μετά τις πρώτες ζέστες, τα ανακατεύουν στο έδαφος, εμπλουτίζοντάς το φυσικά σε άζωτο. Το T-Oinos προσφέρει πέντε ετικέτες εξαίσιων κρασιών με στιβαρό χαρακτήρα και ξεκάθαρη ταυτότητα. Εκτός από το Mavrose, ένα ροζέ κρασί με απαλά αρώματα κόκκινων φρούτων φτιαγμένο από ποικιλίες Αυγουστιάτη και Μαυροτράγανου από το αμπέλι του Αγίου Δημητρίου, οι υπόλοιπες 4 ετικέτες είναι μονοποικιλιακές και συμπεριλαμβάνουν το Clos Stegasta Asyrtiko, το Clos Stegasta Mavrotragano και τις αντίστοιχες Rare εκφράσεις τους.
Η ονομασία Clos Stegasta προέρχεται από το περιτοιχισμένο αμπέλι (Clos) και τα Στεγαστά, την περιοχή όπου βρίσκονται τα αμπέλια. Το Clos Stegasta Asyrtiko Rare είναι ένα κρασί με γεμάτο σώμα και αρώματα από ροδάκινο, ανανά και άργιλο. Προέρχεται από συγκεκριμένο αμπελοτόπι στα Στεγαστά, του οποίου το έδαφος έχει περισσότερο πηλό. Η, δε, παλαίωση του γίνεται σε δεξαμενή και κιούπια, ο συνδυασμός των οποίων προσφέρει στο κρασί πολυπλοκότητα και καθαρότητα φρούτου. Το Clos Stegasta Mavrotragano Rare, προέρχεται από αμπελοτόπια του Ράσωνα. Παλαιώνει για έναν περίπου χρόνο σε γαλλικά δρύινα βαρέλια και είναι ένα κρασί σύνθετο αλλά συνάμα απόλυτα ισορροπημένο.
Κυριαρχούν τα μαύρα φρούτα, όπως βύσσινο και μύρτιλα, σε συνδυασμό με νότες σοκολάτας και βανίλιας. Στο στόμα είναι ιδιαιτέρως πλούσιο με έντονες αλλά ραφινάτες τανίνες, γεγονός που το κάνει να πίνεται εξαίσια τώρα καθώς και ύστερα από παλαίωση. Από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβρη, το οινοποιείο προσφέρει ξενάγηση στους αμπελώνες του και δυνατότητα δοκιμής των εκπληκτικών κρασιών του. Το T-Oinos έχει, απόλυτα άξια, γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Συνεχίζει να αναπτύσσεται, στοχεύοντας να φτάσει τα 170 στρέμματα μέχρι το 2025, και σχεδιάζει να μεταφερθεί σύντομα σε έναν ολοκαίνουργιο χώρο έξω από τον Φαλατάδο.
Vaptistis Winery: Στο ορεινό χωριουδάκι της Στενής συναντάμε το Vaptistis Winery του Γιάννη Βαπτιστή Μωραΐτη. Ο αμπελώνας της οικογένειας απέκτησε και πάλι πνοή το 2013, με την πρώτη φύτευση. Αγναντεύει το βραχώδες τοπίο του νησιού ενώ στο κέντρο του δεσπόζει ένας γραφικός, παραδοσιακός περιστερώνας. Το Vaptistis καλλιεργεί ποικιλίες από το Αιγαίο όπως το Ασύρτικο, τη Μονεμβασιά, το Μαυροτράγανο και το Μαυροθήρικο. Πραγματοποίησε τον πρώτο του τρύγο το 2016 και χρησιμοποίησε το οινοποιείο Vassaltis της Σαντορίνης για την εμφιάλωση των δύο κρασιών που έφερε αρχικά στην αγορά, το Vaptistis Λευκό και το Vaptistis Ερυθρό.
«Αποφάσισα να δώσω ζωή σε ένα παλιό αμπέλι του παππού μου», λέει ο Γιάννης Μωραΐτης και προσθέτει «Ο αμπελώνας μας είναι κοντά στα 30 στρέμματα. Αγοράζουμε επίσης σταφύλια από ντόπιους καθώς και από την Πάρο, τη Σίφνο και, γενικότερα, τις Κυκλάδες. Το 2023 σκοπεύουμε να φυτέψουμε 40 ακόμη στρέμματα, ούτως ώστε σε 7 χρόνια το 70-80% της παραγωγής μας να βασίζεται σε αμπέλια από το νησί». Το οινοποιείο κάνει συμβατικές, βιολογικές αλλά και φυσικές οινοποιήσεις ενώ ωριμάζει τα λευκά κρασιά του σε δεξαμενή και τα κόκκινα σε βαρέλι γαλλικής δρυός. Ανάμεσα στις εξαιρετικές του ετικέτες βρίσκεται και το Potamisi, που δίνει βάση στις γηγενείς ποικιλίες του νησιού.
Πρόκειται για ένα ελαφρώς τανικό και πικρό λευκό κρασί με βοτανικά στοιχεία και αρώματα τροπικών φρούτων, στην ωρίμανση του οποίου, πέρα από δεξαμενή, χρησιμοποιείται και αμφορέας, που του προσφέρει χαρακτηριστικά αλλά όχι αρώματα βαρελιού. Αξιόλογο και το ροζέ κρασί Altana που παράγεται από επεξεργασία του κόκκινου σταφυλιού Μαυροθήρικο ή Μαυροθήλυκο, όπως αλλιώς λέγεται. Η πλούσια αρωματική μύτη φρούτων και λουλουδιών και η πικάντικη, ελαφρώς λιπαρή γεύση του δημιουργούν μια όμορφη αντίθεση. Εξαίσιο, επίσης, και το γλυκό κρασί Mastroyianni από λευκό Ροδίτη.
«Είναι μια ετικέτα αφιερωμένη στον πεθερό μου που δούλευε οικοδομή και τον φώναζα Μαστρογιάννη. Όταν ανοίξαμε το οινοποιείο ήρθε εδώ και δούλεψε περισσότερο από όλους» λέει χαμογελώντας ο Γιάννης. Ένα κρασί που έχει λάβει χρυσό μετάλλιο από το Decanter για τρία συνεχόμενα έτη. Η υψηλή του οξύτητα και η έλλειψη υπολειμματικών σακχάρων αφήνει μια απόλυτα ντελικάτη και ήπια γλυκιά επίγευση, κάνοντας το κρασί ευχάριστα καταναλώσιμο, χωρίς να δημιουργεί αίσθημα κορεσμού. Ο ιδιαίτερα κομψός και πλήρως εναρμονισμένος με το γύρω περιβάλλον χώρος του οινοποιείου, όπου παρασκευάζονται τα κρασιά, άνοιξε το 2018 στη Στενή της Τήνου.
Είναι επισκέψιμος και χαρίζει πανοραμική θέα στα κρυστάλλινα νερά του Αιγαίου, τον περίφημο Τσικνιά, το ψηλότερο βουνό του νησιού, το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και το Εξώμβουργο, την παλιά Πόλη της Τήνου. Εκεί οι καλεσμένοι του Vaptistis έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τις αξιόλογες ετικέτες του και να μάθουν λεπτομέρειες για την ωρίμανση και την εμφιάλωσή τους αλλά και για την ιστορία και την καλλιέργεια του αμπελώνα του. Φέτος, δε, σέρβιραν, για πρώτη φορά, κρύα πιάτα με λούζα, κοπανιστή και χοιρομέρι ενώ εξετάζουν το ενδεχόμενα να εμπλουτίσουν την κουζίνα τους στο προσεχές μέλλον.
Volacus Wine: Στην περιοχή Γάρδαρη, κοντά στον Φαλατάδο, βρίσκουμε τους πανέμορφους αμπελώνες του Volacus Wine, του Μιχάλη Κοντιζά και της συζύγου του Ειρήνης Δελατόλα. Το οινοποιείο έχει πάρει το όνομα του από τους περίφημους βώλακες, τους τεράστιους γρανιτένιους βράχους που στολίζουν τα αμπέλια του, τα οποία και χαρίζουν συγκλονιστική θέα στο ορεινό τοπίο της Τήνου και τα καταγάλανα νερά του μοναδικού Αιγαίου. Το πανέμορφο στεγαστό πατητήρι, που βρίσκεται μέσα σε έναν από τους αμπελώνες, ηλικίας τουλάχιστον 200 ετών, μαρτυρά την παράδοση του νησιού στην αμπελοκαλλιέργεια και αποτελεί ένα ιδιαίτερα όμορφο και ενδιαφέρον τμήμα της ξενάγησης στο Volacus.
Σε όλο το νησί τα πατητήρια βρισκόταν στο κατώγι των σπιτιών. Στον Φαλατάδο, όμως, βρισκόταν μέσα στα κτήματα, μιας και η παραγωγή ήταν μεγάλη και το δύσβατο τοπίο καθιστούσε επώδυνη την μεταφορά των σταφυλιών. Χτισμένα με στέγη, για να προφυλάσσονται οι άνθρωποι από τις έντονες καιρικές συνθήκες που μαστίζουν το νησί και ιδιαίτερα τα βουνά του, τα στεγαστά πατητήρια ήταν αυτά που χάρισαν στην περιοχή των Στεγαστών το όνομά της. Το Volacus διαθέτει 4 μονοποικιλιακές ετικέτες, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο, Ροζακί και Μαυροτράγανο. Πραγματοποίησε την αρχική του φύτευση το 2010 με την ποικιλία Μαλαγουζιά, ενώ το 2015 ακολούθησε το Ασύρτικο και το 2016 το Μαυροτράγανο. Την ίδια χρονιά, γνωρίσαμε για πρώτη φορά και τα κρασιά του, όταν κυκλοφόρησαν στην αγορά μόλις 700 φιάλες. Σήμερα παράγει περίπου 12.000 φιάλες ετησίως.
«Στόχος μας, σε πρώτη φάση, είναι να αυξήσουμε τις ποσότητές μας στις ήδη υπάρχουσες ετικέτες. Μετέπειτα σκοπεύουμε να ασχοληθούμε περαιτέρω με τις γηγενείς ποικιλίες, όπως το λευκό και το κόκκινο Ποταμίσι και το Κουμαριανό. Για τους λόγους αυτούς, έχουμε αγοράσει άλλα 120 στρέμματα από τα οποία σύντομα θα φυτέψουμε τα 40», λέει ο Μιχάλης. Από τις 4 ετικέτες ξεχωρίζει η Μαλαγουζιά, η πρώτη ποικιλία που εμφιάλωσε το οινοποιείο. Ένα κρασί που συνδυάζει έντεχνα το αρωματικό προφίλ της ποικιλίας και την έντονη ορυκτότητα που χαρακτηρίζει τα κυκλαδίτικα κρασιά. Στη μύτη προσφέρει πανέμορφα αρώματα, με αυτά του βερίκοκου, του γκρέιπφρουτ και της πράσινης πιπεριάς να κυριαρχούν, ενώ στο στόμα χαρίζει μια τραγανή μεταλλικότητα.
Ιδιαίτερα γευστικό και το Ροζακί, μια αυτόριζη τοπική ποικιλία που προσφέρει ένα απαλού χρώματος ροζέ κρασί, με μέτριο σώμα και ελαφριά αρώματα από ροδάκινο και άσπρα άνθη. Στις τελευταίες προσθήκες του οινοποιείου, αφού κυκλοφόρησε φέτος για πρώτη χρονιά, το Μαυροτράγανο σοδειάς 2019 είναι ένα κρασί με έντονα αρώματα μαύρων φρούτων και μπαχαρικών αλλά και διακριτικά καπνιστά στοιχεία. Ωριμάζει για δύο χρόνια μέσα σε γαλλικά δρύινα βαρέλια δεύτερης χρήσης, γεγονός που συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία του ξεκάθαρα πλούσιου χαρακτήρα του. Πρόκειται για ένα κρασί που θα περιμένουμε να δούμε την εξέλιξη του στο χρόνο, μετά από παλαίωση στη φιάλη. Από το Μάιο μέχρι τις αρχές Σεπτέμβρη, το Volacus καλεί τους φίλους του κρασιού να περιηγηθούν στους αμπελώνες του, να δούνε το παλιό πατητήρι, το αλώνι και την αγροικία και να δοκιμάσουν τα κρασιά του μέσα σε ένα πραγματικά ειδυλλιακό τοπίο.
