Από το ταξίδι στο μεγαλύτερο κυκλαδονήσι (430 τ.χλμ.) δεν θα ξεχάσω τον τεράστιο ξαπλωμένο Κούρο του Φλεριού με το σώμα των 5,5 μέτρων και το γκριζωπό δέρμα, που κείτεται κάτω απ’ τα δέντρα αιωνίως κοιμώμενος (το άγαλμα χρονολογείται το 570 π.Χ. και θεωρείται παραγγελία ευγενούς της εποχής που έμεινε στο δάσος γιατί έσπασε κατά τη μεταφορά από το λατομείο στο εργαστήριο). Επίσης την Απείρανθο (αλλιώς τ’ Απεράθου), ένα φανταστικό αλλά περίεργο χωριό στους πρόποδες του όρους Φανάρι, που τη μία σου φαίνεται σκληρό και τραχύ, την άλλη προσιτό και λυρικό. Στην Απείρανθο επιβιώνει μέχρι σήμερα ένα γλωσσικό ιδίωμα που θεωρείται ότι διαθέτει αρχαιοελληνικά και βυζαντινά στοιχεία, ενώ έξω από τον οικισμό υπάρχει μια εκκλησία ονόματι Αγία Κυριακή, που είναι γνωστή για τις τοιχογραφίες της και κυρίως για την αναπαράσταση πτηνών με κορδέλες στο λαιμό, στην αψίδα του Ιερού.
Κατά τα άλλα, με μια βόλτα μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο έχουμε την ευκαιρία να δούμε μια σειρά από ειδώλια: όρθια και καθιστά, με φαρδείς ώμους και καμπυλωτούς μηρούς, τα οποία έχουν τα χέρια σφιγμένα πάνω στο στομάχι σαν να πονάνε. Η στάση του κεφαλιού τους έχει ανοδική κλίση, δεν έχουν μάτια, στο πρόσωπό τους ξεχωρίζει μόνο η μύτη και είναι σαν να κοιτάνε προς τα πάνω. Ακόμη κι αν δεν ξέρεις ιστορία τέχνης, βλέποντας τα Πρωτοκυκλαδικά ανθρώπινα ομοιώματα μέσα στις προθήκες του μουσείου, ψυχανεμίζεσαι αυτό που κάπου έχει πάρει το αυτί σου, ότι δηλαδή εδώ κρύβονται οι απαρχές του μινιμαλισμού: πώς αλλιώς, αν όχι μίνιμαλ, να χαρακτηρίσεις αυτές τις αρχαίες φιγούρες που συμπυκνώνουν την ουσία της γλυπτικής τέχνης στη μαρμάρινη ανασηκωμένη μύτη τους; Στις συλλογές του μουσείου ξεχωρίζουν, επίσης, τα αγγεία της Μυκηναϊκής και της Γεωμετρικής περιόδου, αλλά και το ίδιο το κτίριο, ογκώδες και επιβλητικό, σε χρώμα παραγινωμένου ροδάκινου, ένα ιστορικό πενταώροφο αρχοντικό του Κάστρου της Χώρας, η παλιά Εμπορική Σχολή, στην οποία φοίτησε για ένα χρόνο και ο Νίκος Καζαντζάκης.
Ακόμη ένα σημαντικότατο τοπόσημο της Νάξου είναι ο αρχαιολογικός χώρος Γύρουλα, κοντά στο χωριό Σαγκρί, με το ιερό στο οποίο λατρεύονταν θεότητες της ευφορίας, και κυρίως η θεά Δήμητρα. Το 530 π.Χ., περίοδο της τυραννίας του Λύγδαμι, στην περιοχή χτίστηκε δίκλιτος ιωνικός ναός, που-όπως διαβάζουμε-αποτελεί πρόδρομο της κλασικής αττικής αρχιτεκτονικής. Γύρω από το ναό υπήρχαν εγκαταστάσεις παραγωγής λαδιού, κρασιού και εργαστήρια κεραμικής. Ο αρχαϊκός ναός πέρασε από πολλά στάδια, αρχικά έγινε χριστιανικός, ενώ στα χρόνια του Ιουστινιανού τη θέση του πήρε μια τρίκλιτη βασιλική, στην οποία μάλιστα ενσωματώθηκαν αρχιτεκτονικά κομμάτια του.
Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος είναι πραγματικά εντυπωσιακός, γιατί ο τρόπος με τον οποίο έχει αναστηλωθεί ο ναός αναδεικνύει πλήρως το χαρακτήρα του: βλέπεις τα μάρμαρα, που ύστερα από αιώνες επανατοποθετήθηκαν σε σωστή θέση, βλέπεις και την κοιλάδα τριγύρω, ήρεμη, αγνή, παρθενική, και καταλαβαίνεις γιατί κάποτε εδώ λατρεύονταν θεότητες της γης και της παραγωγής. Είναι από τους λίγους αρχαιολογικούς χώρους που έχω επισκεφτεί και αισθάνθηκα ότι βρισκόμουν στον δικό του χωροχρόνο. 2014 μ.Χ. έχουμε, το ξέρω, αλλά στον Γύρουλα Σαγκρίου το 530 π.Χ. φαντάζει κοντά.
Πέραν αυτού, η πιο χαρακτηριστική εικόνα του αρχαίου αξιώτικου τοπίου που επιβιώνει μέχρι σήμερα είναι η Πορτάρα, το πρόπυλο του ναού του Απόλλωνα του 6ου αιώνα π.Χ., που βρίσκεται στο νησάκι Παλάτια, στην είσοδο του λιμανιού. Ο ναός του Απόλλωνα έμεινε ημιτελής, αλλά η Πορτάρα στέκει μέχρι σήμερα όρθια και έχει γίνει σήμα κατατεθέν της Νάξου, είναι πλέον μέρος της ταυτότητάς της.
Εκτός από τη Νάξο των ναών, όμως, υπάρχει και η Νάξος των αγροτικών σπιτιών και των φορτωμένων τραπεζιών. Κοντά στο Σαγκρί, είμαστε καλεσμένοι για μεσημεριανό σε ένα μικρό τυροκομείο. Στη μία άκρη του δωματίου ο τυροκόμος έχει στήσει τη μονάδα του και όλο τον υπόλοιπο χώρο καταλαμβάνει ένα τεράστιο τραπέζι με σαλάτες, κρέατα, πίτες, ελιές, τυρί (φυσικά), ενώ έξω, στην αυλή, σε μια αυτοσχέδια κουζίνα τηγανίζονται οι διάσημες πατάτες Νάξου, για να τις φάμε φρέσκες. Λίγο παραδίπλα από την κατσαρόλα με τις πατάτες και το λάδι που τσιτσιρίζει, τριγυρνάει ένα αρνάκι μια σταλιά, με πόδια σαν οδοντογλυφίδες και μια μουσούδα που εκλιπαρεί για χάδια. Σαν γνήσιο μωρό, στην αρχή κάνει νάζια, κρύβεται πίσω από τις γλάστρες, πλησιάζει, ξαναφεύγει, αλλά τελικά κάθεται να το ταΐσουμε με το μπιμπερό. Είναι από εκείνες τις σπάνιες φορές που μια χνουδωτή φυσιογνωμία με μισόκλειστα μάτια σού δίνει να καταλάβεις τι πάει να πει να νιώθεις ευτυχία.
Εκτός από φρέσκα τυριά και χαδιάρικα αρνάκια, το ταξίδι στη Νάξο μάς επιφυλάσσει γνωριμία με το πασίγνωστο ντόπιο κίτρο. Στο Χαλκί βρίσκουμε την ποτοποιία Βαλληνδρά, που ξεκίνησε γύρω στο 1870 από τον Γρηγόριο Βαλληνδρά με την παραγωγή κιτρόρακου και εξελίχθηκε σε μονάδα παραγωγής ενός νέου αποστάγματος με οινόπνευμα και φύλλα κιτριάς (του γνωστού σήμερα κίτρου Νάξου) από τον γιο του, τον Μάρκο Βαλληνδρά, στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα, η πέμπτη γενιά Βαλληνδρά συνεχίζει την παραγωγή του ηδύποτου, το οποίο βγαίνει σε τρία χρώματα (λευκό στους 33 βαθμούς, πράσινο στους 30 βαθμούς, κίτρινο στους 36 βαθμούς) και εμφιαλώνεται σε όμορφες μακρόστενες μποτίλιες.
Κάνουμε μια βόλτα μέσα στο χώρο της ποτοποιίας, χαζεύουμε στους τοίχους παλιές συμβάσεις-αναθέσεις αντιπροσωπειών του κίτρου σε Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Αίγυπτο, παίρνουμε το άρωμα της εποχής μέσα από καταναλωτικές πληροφορίες τυπωμένες με μπλε μελάνι («Μ. Γ. Βαλληνδρά, Εν Νάξω, Κατασκευάζονται: Κονιάκ, Ρούμια, Μαστίχες») και φεύγουμε με τη θαλπωρή του οινοπνεύματος να γεμίζει το σώμα μας.
Αυτή ήταν η Νάξος της πρώτης φοράς, της πατάτας, της θεάς Δήμητρας, της Πορτάρας, των μινιμαλιστικών ειδωλίων, του τεράστιου ξαπλωμένου Κούρου και ενός μικρού ανυπεράσπιστου αρνιού. Την επόμενη φορά πάμε για Μάρκο Σανούδο, Δουκάτο του Αιγαίου, νάνους ελέφαντες, σπήλαιο του Ζα, φεουδαρχία και ενετικούς πύργους, πάμε για ξινομυζήθρα, αξιώτικη σαλάτα και, για επιδόρπιο, γλυκό «μελαχρινό» με παγωτό καϊμάκι.
Αξιώτικο καλοκαίρι με βουτιές και σπορ | Λευκά βότσαλα και θέα στα Κουφονήσια¨Σε επίπεδο παραλιών, το νησί έχει να δώσει. Το μέγεθος της Νάξου τη βοηθάει να προσφέρει πολλές και διαφορετικές προτάσεις στο, διψασμένο για θάλασσα, καλοκαιρινό κοινό. Ο Αγιος Προκόπιος φημίζεται για το μήκος, την πολυκοσμία και τις τιμητικές διακρίσεις που έχει λάβει, η Αγία
Άννα είναι από τις πλέον κοσμοπολίτικες παραλίες, οργανωμένη και με beach bars. Πολύ γνωστή είναι και η παραλία της Πλάκας, η οποία προσελκύει λάτρεις των θαλάσσιων σπορ. Η Μικρή Βίγλα συγκεντρώνει τους surfers, όπως και ο Άγιος Γεώργιος, που βρίσκεται πέριξ της Χώρας. Ιδιαίτερα όμορφη θεωρείται η Αγιασσός, με τα ρηχά νερά, αλλά και το Αλυκό. Στα υπόψη να έχετε, επίσης, τη Γλυφάδα και το Καστράκι, τον Απόλλωνα, τον Καλαντό, τον μικρό βοτσαλωτό όρμο Αμπραάμ, τον όρμο της Μουτσούνας, τον απάνεμο Πάνορμο (αν θέλετε να δείτε τα Κουφονήσια από μια εκπληκτική οπτική γωνία, πάρτε το μονοπάτι που ξεκινάει από την παραλία), την Ψιλή Άμμο μπροστά από το κεδρόδασος και τον ήσυχο Λιώνα (ή Λυώνα) για χαλάρωση και περισυλλογή πάνω σε λευκό βοτσαλάκι. Αυτά για αρχή.
Απ’ τη σανίδα στο βυθό: Η καλοκαιρινή Νάξος, εκτός από βύθισμα στη ζεστή άμμο, έχει και πιο δραστήριες πλευρές, για όσους επιζητούν αδρεναλίνη -αποτελεί φιλόξενο τόπο για τους οπαδούς του kite surfing ή του πιο κλασικού wind surfing (καλή παραλία για εξάσκηση και των δύο είναι η Μικρή Βίγλα), ενώ κίνηση υπάρχει και στην παραλία του Αϊ-Γιώργη και στην Πλάκα, όπου μπορείτε να πάτε όσοι ενδιαφέρεστε για θαλάσσιο σκι και παιχνίδια με banana και tubes. Αν σας αρέσουν οι καταδύσεις, ψάξτε για καταδυτικά κέντρα για να γνωρίσετε τον πλούσιο αξιώτικο βυθό, τα λιβάδια Ποσειδωνίας και τα υποθαλάσσια σπήλαια, ενώ, αν σας αρέσουν οι ναυαγιοκαταδύσεις, ένας λόγος παραπάνω να πάτε έως τη Νάξο για να δείτε τι απέγινε το εμπορικό πλοίο «Μαριάννα» (βυθίστηκε το 1981) ή το μαχητικό αεροσκάφος «Beaufighter» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο νησί μπορείτε, επίσης, να κάνετε παραθαλάσσια ιππασία, βόλτα με σκάφος, περιήγηση στην ανεξερεύνητη Νάξο και πολλά ακόμη.
Μετάβαση: Στη Νάξο μπορείτε να ταξιδέψετε είτε με πλοίο είτε με αεροπλάνο. Σε αναζήτηση που κάνουμε για αρχές Ιουλίου βρίσκουμε πτήσεις για το αεροδρόμιο «Απόλλων» με Olympic Air/Aegean με διάρκεια 45 λεπτά και κόστος 178,64 ευρώ μετ’ επιστροφής. Από το λιμάνι της Ραφήνας φεύγουν πλοία των Hellenic Seaways (διάρκεια 3½ ώρες, κόστος 22-44 ευρώ), Sea Jets (3-3½ ώρες, 59 ευρώ), Blue Star (6 ώρες, 32 ευρώ). Από το λιμάνι του Πειραιά φεύγουν πλοία των Sea Jets (4 ώρες, 52-50 ευρώ), Hellenic Seaways (4 ώρες, 51 ευρώ), Blue Star (5-6 ώρες, 33,50 ευρώ), Aegean Speed Lines (4 ώρες, 52 ευρώ). Τα παραπάνω αποτελέσματα είναι ενδεικτικά-περισσότερες πληροφορίες και προσφορές θα βρείτε στις ίδιες τις εταιρείες ή σε ταξιδιωτικό πράκτορα.
Διαμονή: Η διαμονή στη Νάξο έχει τις ευκολίες και τις δυσκολίες της: απ’ τη μια υπάρχει πλήθος καταλυμάτων, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να έχει πάρα πολλές επιλογές, απ’ την άλλη υπάρχει και έντονη ζήτηση, γι’ αυτό αξιόλογα ξενοδοχεία είναι overbooked πολλούς μήνες νωρίτερα. Με λίγα λόγια, όσο νωρίτερα ψάξει κανείς, τόσο το καλύτερο! | Το Lagos Mare Hotel (Αγιος Προκόπιος) είναι ένα ξενοδοχείο που δίνει έμφαση στην πολυτέλεια και τη χαλάρωση, διαθέτει σάουνα, χαμάμ, αίθουσα μασάζ, δωμάτιο παιχνιδιών, βιβλιοθήκη, pool bar για light snacks και δροσερά ποτά, και ένα εστιατόριο που ονομάζεται «1924» (χρονιά που ο καπετάν Γιάννης Λαγός έφτασε με την οικογένειά του στη Νάξο από το Αϊβαλί), με ναξιώτικα πιάτα διά χειρός Δημήτρη Σκαρμούτσου. 150-180 ευρώ το απλό δίκλινο, με πρωινό. | To τετράστερο Iria Beach Art Hotel (Αγία Αννα) είναι ανακαινισμένο, έχει γυμναστήριο, spa και εστιατόριο με ελληνικές γεύσεις. Διαθέτει 25 δωμάτια και σουίτες διαφόρων ειδών (όπως superior, deluxe, sublime), τα κρεβάτια του είναι Coco-mat και τα χρώματά του ανοιχτά και φωτεινά. Από 145 ευρώ το απλό δίκλινο, με σπιτικό πρωινό.
Το Hotel Grotta (Χώρα Νάξου) έχει θέα στη θάλασσα, βρίσκεται κοντά στο κέντρο της Χώρας αλλά και στο Ενετικό Κάστρο. Φημίζεται για την καλή φιλοξενία του και είναι κατάλληλο για όσους θέλουν ησυχία αλλά και εύκολη πρόσβαση σε ταβερνάκια και νυχτερινή ζωή. Από 90 ευρώ το δίκλινο, με πρωινό. | To Camara Hotel (Αγιος Προκόπιος) βρίσκεται ένα πεντάλεπτο με τα πόδια από τη διάσημη παραλία του νησιού και 5 χλμ. από την πόλη της Νάξου. Οι ιδιοκτήτες διαθέτουν βιολογικό κτήμα σε χωριό της ορεινής Νάξου, από το οποίο προέρχονται τα φρέσκα φρούτα και οι μαρμελάδες του πρωινού μπουφέ. 60-80 ευρώ το απλό δίκλινο, με πρωινό. | To συγκρότημα Φάρος (Αλυκό) βρίσκεται κοντά στην παραλία του Αλυκού και στο κεδρόδασος, διαθέτει δωμάτια, στούντιο, διαμερίσματα, εστιατόριο, πισίνα-μπαρ, είναι κατάλληλο για οικογένειες και έχει θέα στη θάλασσα ή στο βουνό του Ζα. 75-90 ευρώ το απλό δίκλινο, με πρωινό. | Camping: Σε ένα μεγάλο νησί όπως είναι η Νάξος δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα οργανωμένα κάμπινγκ, όπως είναι το Maragas κοντά στην Αγία Άννα (7-9 ευρώ).
Φαγητό: H Νάξος είναι ένα μέρος που μπορεί να παινεύεται ότι έχει πρωτογενή παραγωγή, γεωργία και κτηνοτροφία. Το νησί βγάζει πεντανόστιμες πατάτες, διάφορα τυριά, εκ των οποίων γνωστότερη είναι η γραβιέρα (ΠΟΠ), και, βέβαια, φημίζεται για το κίτρο του (και αυτό ΠΟΠ). Στη Νάξο, λίγο να το ψάξετε, θα δοκιμάσετε πολύ ωραία πιάτα – η δική μας εμπειρία μάς άφησε μνήμες μιας χορταστικής και γενναιόδωρης κουζίνας. Για κριθαρότο με γαρίδες, καλαμάρι ψητό, ναξιώτικη σαλάτα με ξινομυζήθρα ημέρας και ομελέτα με δύο αυγά από κότες αλανιάρες περάστε από το Scirocco (Χώρα Νάξου), ενώ για τηγανητή φέτα με μέλι και μαυροκούκι, κυκλαδίτικη σαλάτα με φωλιά γραβιέρας Νάξου, χειροποίητη σοκολατόπιτα και πορτοκαλόπιτα επισκεφτείτε τη Ροτόντα (Αγιος Ιωάννης, Απείρανθος). Στην Ψιλή Άμμο (Πυργάκι) σερβίρεται καλόγερος (μελιτζάνα με μοσχάρι κοκκινιστό, ξινομυζήθρα και γραβιέρα) και φέτα σε φύλλο με πιπεριά, μέλι και φασκόμηλο, ενώ στην ταβέρνα Vassilis (Χώρα Νάξου) μπορείτε να δοκιμάσετε αξιώτικο λουκάνικο και τηγανητές πατάτες με τυρί, αγκινάρες αυγολέμονο και κεφτέδες «του Βασίλη».
