Μονοπάτια, λιθόστρωτα καλντερίμια, δασικοί δρόμοι και αναπάντεχες στάσεις, σε έναν νέο οδηγό, αφιερωμένο στις περιπατητικές διαδρομές του νησιού. O Στέφανος Ψημένος βρέθηκε για πρώτη φορά στη Σάμο το 1998, για να φτιάξει τον χάρτη του νησιού, «με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, μια και τότε δεν ήταν ακόμη εφικτή η χρήση των GPS, ήμασταν δηλαδή στην παλαιολιθική εποχή της χαρτογράφησης», όπως λέει γελώντας. Αν και επαγγελματίας ταξιδευτής, μαγεύτηκε. «Και όχι μόνο από τις ομορφιές της. Ναι, έχει ωραία δάση, αλλά και η Σαμοθράκη έχει. Ναι, έχει ενδιαφέρουσα κουζίνα, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τα Κύθηρα ή τη Νάξο. Η διαφορά ήταν ότι στη Σάμο ένιωσα ανεξήγητη οικειότητα, σαν να ανήκα εκεί», εξηγεί.
Μία δεκαετία μετά, όταν είχε πια ιδρύσει την Terrain-εταιρεία που ειδικεύεται σε εκδόσεις πεζοπορικών χαρτών και οδηγών, καθώς και σε τεχνικά έργα σηματοδότησης μονοπατιών-, επέστρεψε. «Αλλαγές ευτυχώς δεν είδα πολλές. Δεν ξέρω πώς, αλλά το νησί κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να γλιτώσει από την άναρχη τουριστική ανάπτυξη…» Ακολούθησαν πολλά ακόμα ταξίδια, του ίδιου και των συνεργατών του. Μέσα από αυτά προέκυψε ο Πεζοπορικός Οδηγός Σάμου, που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά πριν από λίγους μήνες, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (είχε προηγηθεί η αγγλική έκδοση). Περιλαμβάνει 32 πεζοπορικές διαδρομές συνολικού μήκους 240 χλμ., σε μονοπάτια, λιθόστρωτα καλντερίμια και δασικούς δρόμους, από τη μια άκρη του νησιού μέχρι την άλλη: σε δάση και βουνοπλαγιές, ερημικές παραλίες και αρχαιολογικούς χώρους, γραφικά χωριά, σπήλαια, καταρράκτες και αμπελώνες, βυζαντινά μοναστήρια και πανέμορφα ξωκλήσια.Για πρωτάρηδες και έμπειρους: Η φίλη μου Εμμανουέλα Μακρή, ταλαντούχα κεραμίστρια από το Καρλόβασι, με εργαστήριο στους Μανωλάτες, μόλις πέρυσι αποφάσισε να ακολουθήσει την παρέα της σε μια πεζοπορία προς τα Σεϊτάνια. Ξεκίνησαν από το λιμάνι του Καρλοβάσου. Ακολούθησαν τον παραλιακό δρόμο, προς τα δυτικά, πέρασαν το Ποτάμι και συνέχισαν σε έναν βατό χωματόδρομο. Μετά τη διασταύρωση προς Τσουρλαίους, λίγο πριν από το τέλος του χωματόδρομου, είδαν, στα δεξιά, τη σηματοδότηση του μονοπατιού προς το Μικρό Σεϊτάνι. Η πεζοπορία είχε ξεκινήσει. Οι φίλοι διέσχισαν τους παλιούς ελαιώνες που σχεδόν ακουμπούν στη θάλασσα και ανηφόρισαν στην πλαγιά.
Περπατώντας μέσα στο πυκνό δάσος με τα πεύκα και τα κυπαρίσσια, έπειτα από 1,2 χλμ. έφτασαν στο Μικρό Σεϊτάνι, με τα λευκά, ψιλά βότσαλά του. Μια βουτιά, ξεκούραση και ξανά στο μονοπάτι. Άλλα 3,8 χλμ. μέχρι το Μεγάλο Σεϊτάνι, «αυτή την υπέροχη, ανέγγιχτη, αμμουδερή παραλία, που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από τους διάσημους εξωτικούς προορισμούς του εξωτερικού», λέει η Εμμανουέλα. Στον Πεζοπορικό Οδηγό Σάμου οι επιλογές είναι πολλές, για έμπειρους αλλά και για πρωτάρηδες-όπως η φίλη μου. Η διαδρομή από το Ποτάμι Καρλοβάσου μέχρι τους Καταρράκτες είναι μια εύκολη βόλτα για όλη την οικογένεια, ακόμα και τις πιο ζεστές καλοκαιρινές ημέρες-χωρίς σακίδιο, χωρίς πεζοπορικό εξοπλισμό, χωρίς καν χάρτη (750 μ., βαθμός δυσκολίας 1).
Ή από το Βαθύ, στα ανατολικά, προς το Άνω Βαθύ, έναν οικισμό που διατηρεί αναλλοίωτη την αρχιτεκτονική του ταυτότητα και την αύρα του παρελθόντος (2,9 χλμ., βαθμός δυσκολίας 1). Ή από το χωριό Καλλιθέα, στο δυτικό άκρο του νησιού, προς την Παναγιά τη Μακρινή, στο όρος Κέρκη (500 μ., βαθμός δυσκολίας 1). Μέτριας δυσκολίας (βαθμός 2) είναι η ανάβαση προς το Σπήλαιο Πυθαγόρα (200 μ.), όπου, σύμφωνα με τον θρύλο, κρύφτηκε ο φημισμένος Σάμιος μαθηματικός και φιλόσοφος όταν έπεσε στη δυσμένεια του τυράννου Πολυκράτη, πριν εγκαταλείψει το νησί. Δεν θα δυσκολευτούν και όσοι αποφασίσουν να πεζοπορήσουν από το Πυθαγόρειο (αφετηρία στο ξενοδοχείο Doryssa Bay), αναζητώντας τα ίχνη της αρχαίας Σάμου: το ρωμαϊκό υδραγωγείο, τα αρχαία λατομεία και τείχη, το Ευπαλίνειο Όρυγμα (8 χλμ., βαθμός δυσκολίας 2).
Σχετικά εύκολη είναι και η διαδρομή από τον Λιμνιώνα, στα νοτιοδυτικά, προς τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα και το Παλαιοχώρι (7,9 χλμ., βαθμός δυσκολίας 2). «Περνάει δίπλα από παραλίες οι οποίες ανήκουν στην κατηγορία Ροβινσώνα: εκεί θα ήθελες να ναυαγήσεις», διευκρινίζει ο Στέφανος Ψημένος. «Η ανάπτυξη της πεζοπορίας είναι συνυφασμένη με το μέλλον της τοπικής κοινωνίας και της οικονομίας της. Οι πεζοπόροι δεν είναι απλοί φυσιολάτρες, δεν χαζεύουν απλώς ωραία τοπία. Τους ενδιαφέρει και η ταυτότητα ενός τόπου, ο χαρακτήρας του. Στα χωριά της Σάμου θα συναντήσεις κάποια γιαγιά που θα σε κεράσει σούμα, θα δοκιμάσεις το τυράκι ενός μικρού τυροκομείου, θα φας σαλάτα με λαχανικά από το μποστάνι του μαγαζάτορα. Όλα αυτά, που συμβαίνουν ακόμη στη Σάμο, συνιστούν για τον ξένο την απόλυτη ταξιδιωτική εμπειρία.
Κάποιοι ντόπιοι δεν δείχνουν να το λαμβάνουν υπόψη τους. Σκέφτονται πώς θα λύσουν τα δικά τους προβλήματα, πώς δηλαδή θα εξασφαλίσουν εύκολη πρόσβαση στο κτήμα τους, στον ελαιώνα ή στο αμπέλι τους-και τίποτε άλλο. Όμως, τα προϊόντα τους, το λάδι και το κρασί τους, στους επισκέπτες του νησιού δεν θέλουν να τα πουλήσουν; Αν ανοιχτεί δρόμος από τους Δρακαίους μέχρι το Καρλόβασι, όπως συζητείται, θα καταστραφεί μία από τις ομορφότερες περιοχές της Σάμου, από την οποία περνούν χιλιάδες πεζοπόροι κάθε χρόνο. Καλό είναι να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα», συνεχίζει ο συνομιλητής μου. Έχει δίκιο. Το φυσικό περιβάλλον είναι η βάση, αλλά δεν αρκεί. Πάνω σε αυτήν υψώνεται ένα ολόκληρο οικοδόμημα: με τα τοπικά προϊόντα, τη γαστρονομία και, κυρίως, το ιστορικό βάθος.
«Εντυπωσιάζεται ο πεζοπόρος όταν το μονοπάτι που ακολουθεί περνάει δίπλα από έναν αρχαίο ναό ή από επιτεύγματα της τεχνολογίας της αρχαιότητας, όπως το Ευπαλίνειο Όρυγμα. Αυτά δεν μπορεί να τα ζήσει στην Ίμπιζα ή στο Τιρόλο. Και όμως, το Τιρόλο, μια περιοχή περίκλειστη, μικρότερη από την Πελοπόννησο, χωρίς θάλασσα, χωρίς μνημεία, προσελκύει ετησίως σχεδόν 37 εκατ. πεζοπόρους-περισσότερους από τον τουρισμό όλης της Ελλάδας. Ας το σκεφτούμε καλύτερα λοιπόν. Οι πεζοπορικές διαδρομές είναι σημαντικό κεφάλαιο για την τουριστική ανάπτυξη πολλών περιοχών της χώρας μας, σε μια αειφόρο ανάπτυξη».
Tip Δεν είναι μυστικό πως η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι οι καλύτερες εποχές για πεζοπορία. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν μπορείτε να την απολαύσετε-ειδικά στην καταπράσινη Σάμο-και το καλοκαίρι. Οργανώστε τον χρόνο σας ώστε να ξεκινάτε νωρίς το πρωί, να βρίσκεστε στη σκιά ή να κάνετε το μπάνιο σας στη θάλασσα τις ζεστές ώρες του μεσημεριού, και να ολοκληρώνετε την πεζοπορία σας το απόγευμα, όταν πέφτει ο ήλιος.
