Από την καταβύθιση του κέντρου της Στργγύλης, μετά από μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, γύρω στα 1450 π. Χ. σχηματίστηκε η Καλντέρα (λεκάνη), στην οποία εισέρρευσε η θάλασσα και στο κέντρο της αναδύθηκαν μετά από αιώνες τα νησιά των Ηφαιστείων (Καμένες) ή Παλαιά Καμένη αρχικά και η Νέα Καμένη μετά από αιώνες. Η Σαντορίνη πολλές φορές έχει συνδεθεί με την Ατλαντίδα, τη θρυλική Ήπειρο που βούλιαξε. Το μυστήριο που αφορά την καταστροφή της μιας και την εξαφάνιση της άλλης έχει προβληματίσει γενιές επιστημόνων.
Πρωτεύουσα του νησιού είναι τα Φηρά με επίνειο τον Αθηνιό. Η δυτική ακτή της Σαντορίνης καταλήγει σε απόκρημνο γκρεμό και χάνεται μέσα στην καλντέρα, την κυκλική θαλάσσια επιφάνεια που έχει έκταση περίπου 32 τετρ. μίλια και βάθος 300-400μέτρα. Στα τοιχώματα της καλντέρας, έχουν σχηματιστεί οριζόντιες, παράλληλες ζώνες μαύρου, κόκκινου βράχου και άσπας, προερχόμενες από αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου και αποτελούν μοναδική τομή του εδάφους για όσους θέλουν να μελετήσουν το μακρινό παρελθόν του νησιού. Στην κορυφή και κατά μήκος του γκρεμού έχουν αναπτυχθεί οι πασίγνωστοι οικισμοί Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι, Οία, Μεσσαριά, Πύργος, Εμπορείο.
Στο Ακρωτήρι, σκεπασμένη από ηφαιστειακά υλικά, άρχισε να αποκαλύπτεται το 1967 από τον καθηγητή Σπύρο Μαρινάτο ολόκληρη παραθαλάσσια πόλη με δρόμους, πλατείες, πολυώροφα κτίρια, εργαστήρια, κ.ά. Τοιχογραφίες σπουδαίας τέχνης, με πρωτότυπα θέματα κοσμούσαν δωμάτια, σκεύη και εργαλεία από πέτρα, πηλό και μέταλλο έχουν βρεθεί κατά εκατοντάδες και μαρτυρούν τον πλούτο και την ακμή της πόλης. Το Ακρωτήρι ήταν το κέντρο του σπουδαιότατου πολιτισμού στο Αιγαίο στα Μέσα του 16ου αιώνα π.Χ. Αυτό το κέντρο, αν και είχε υποστεί σημαντικές επιρροές από την τότε ακμάζουσα Κρήτη, είχε κατορθώσει να διατηρήσει τα δικά του χαρακτηριστικά στοιχεία.
Ο πλούτος και η ποιότητα των σπιτιών, που έχουν μέχρι σήμερα αποκαλυφτεί, μαρτυρούν ότι το Ακρωτήρι ήταν μια πόλη που ευημερούσε. Η ζωή των κατοίκων ήταν άνετη και εκλεπτυσμένη, πράγμα που μας θυμίζει τους Κρήτες των Μινωικών χρόνων. Στην αρχιτεκτονική της πόλης παρατηρείται έντονο το Κυκλαδίτικο στοιχείο. Τα κτίρια ήταν διώροφα ή τριώροφα με πολλά δωμάτια. Τα πλουσιότερα από αυτά ήταν φτιαγμένα από πελεκητή πέτρα (γι’ αυτό έχουν ονομαστεί από τους αρχαιολόγους «ξεστές»), τα υπόλοιπα από λάσπη και άχυρο. Το ισόγειο επικοινωνούσε με τους επάνω ορόφους με εσωτερική ξύλινη ή πέτρινη σκάλα. Για την ενίσχυση των κτιρίων σε περίπτωση σεισμού, χρησιμοποιούσαν ξυλοδεσιές, όπως και στην Κρήτη.
Τα δάπεδα των σπιτιών ήταν συνήθως από πατημένο χώμα. Συχνά έστρωναν το χώμα με κανονικού σχήματος πλάκες από σχιστόλιθο. Σε άλλα δάπεδα, επάνω στο χώμα, έστρωναν μικρά κομμάτια από θαλασσινά κοχύλια ή κάλυπταν το χώμα με ένα είδος μωσαϊκού καμωμένου από βότσαλα. Οι στέγες πρέπει να ήταν οριζόντιες και για μόνωση είχαν στρωμένο χώμα, τεχνική που πριν λίγα χρόνια συναντούσαμε ακόμα στα νησιά των Κυκλάδων.
Στο ισόγειο βρίσκονταν πάντα οι αποθήκες, τα εργαστήρια και οι μύλοι. Οι χώροι των πάνω ορόφων χρησίμευαν ως κατοικία. Πολλοί τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με ωραιότατες τοιχογραφίες. Οι δρόμοι της πόλης ήταν στενοί και λιθόστρωτοι. Το αποχετευτικό δίκτυο αποτελούσαν χτιστοί υπόνομοι κάτω από την επιφάνεια του λιθόστρωτου. Τα ακάθαρτα νερά έφταναν στους υπονόμους μέσα από πήλινους σωλήνες, που ήταν ενσωματωμένοι στους τοίχους των σπιτιών.
Περιοχές | Φηρά: Πρωτεύουσα της Σαντορίνης, είναι προσκολλημένα στην άκρη ενός απότομου γκρεμού, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι το χείλος του κρατήρα. Είναι χτισμένα στην άκρη της καλντέρας προσφέροντας εκπληκτική θέα προς το ηφαίστειο. Ο οικισμός δημιουργήθηκε το 1810, όταν οι κάτοικοι του Σκάρου άρχισαν να εγκαταλείπουν το κάστρο για να εγκατασταθούν χαμηλότερα, σε σημείο περισσότερο επίπεδο και με πρόσβαση στη θάλασσα. Είναι μια μακρόστενη πόλη με στενά, όλο σκαλιά και ανηφορικά καλντερίμια. Στα Φηρά μπορεί κανείς να φτάσει με αυτοκίνητο από τον Αθηνιό, το μόνο λιμάνι του νησιού ή από το Μέσα Γιαλό, όπου «πιάνουν» συνήθως τα κρουαζιερόπλοια. Από εκεί μπορεί κανείς να πάει στα Φηρά ή με τελεφερίκ, ή ανεβαίνοντας με τα πόδια ή με γαϊδουράκι τα 566 σκαλοπάτια του καλντεριμιού.
Εκτός από τα αξιοθέατα που έχουν να προσφέρουν, τα Φηρά είναι το κέντρο της ζωής της Σαντορίνης. Πολλά ξενοδοχεία, διαμερίσματα, εστιατόρια, μπαρ καφετέριες και night clubs έχουν στη διάθεσή τους οι επισκέπτες όπως και μαγαζιά που πωλούν είδη λαϊκής τέχνης καθώς και ακριβά, χρυσά κοσμήματα. Επισκεφτείτε τις εκκλησιές του Αγίου Μηνά και του Χριστού, αριστουργήματα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, η πρώτη με το χαρακτηριστικό Σαντορινιό τρούλο, η δεύτερη με το ξυλόγλυπτο τέμπλο και τον επισκοπικό θρόνο. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Φηρών βρίσκεται στα όρια της Καθολικής με την Ορθόδοξη συνοικία και στεγάζει ευρήματα από τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι και στο Μέσα Βουνό.
Φηροστεφάνι: Είναι ένας μακρόστενος οικισμός χτισμένος και αυτός κατά μήκος του γκρεμού της καλντέρας ενωμένος με τα Φηρά με θαυμάσια θέα προς το ηφαίστειο. Επισκεφτείτε την εκκλησία του Αγίου Γερασίμου, μοναδική στο νησί με κυπαρίσσια, τον Άγιο Χαράλαμπο και την Καθολική Παναγία των Αγίων Θεοδώρων που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Ανάμεσα στο Φηροστεφάνι και το Ημεροβίγλι, που είναι ο αμέσως επόμενος οικισμός, είναι το παλιό ορθόδοξο Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου.
Ημεροβίγλι: Το όνομα του χωριού προέρχεται από την εποχή των πειρατών: «βίγλα» σημαίνει παρατηρητήριο άρα παρατηρητήριο της ημέρας. Πράγματι η θέση του στο κέντρο και στο ψηλότερο σημείο της καλντέρας του επέτρεπε την εποπτεία όλου του χώρου για την έγκαιρη ειδοποίηση των κατοίκων σε περίπτωση εμφάνισης πειρατών. Το κάστρο της Σκάρου, το οποίο δεν νικήθηκε ποτέ κατά τη διάρκεια των 600 χρόνων, σίγουρα αξίζει μια επίσκεψη. Από τη Σκάρο μπορείτε να ακολουθήσετε το μονοπάτι προς την εκκλησία Θεοσκέπαστη, που είναι χτισμένη πάνω στο βράχο προσφέροντας εντυπωσιακή θέα.
Άλλη μια εκκλησία στο Ημεροβίγλι είναι η Παναγία η Μαλτέζα, η οποία πήρε το όνομά της από την εικόνα που βρέθηκε στη θάλασσα κοντά στη Μάλτα και ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο με εικόνες από την Παλαιά Διαθήκη. Λόγω του ότι είναι πολύ κοντά στα Φηρά, συνδέεται με ένα δημόσιο δρόμο ή με ένα παλιό μονοπάτι, που προσφέρει εντυπωσιακή θέα μιας και περνάει κατά μήκος της άκρης του γκρεμού. Είναι ένας περίπατος μόνο 20 λεπτών που σίγουρα πρέπει να τον πραγματοποιήσετε. Ταβέρνες, εστιατόρια, μπαρ, ξενοδοχεία και διαμερίσματα προς ενοικίαση υπάρχουν σε πληθώρα στο Ημεροβίγλι.
Οία: Βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλιόμετρα από τα Φηρά. Αποτελείται από 6 συνοικίες: την Οία, τον Περίβολα, τη Φοινικιά, τον Θόλο και στη βάση της Καλντέρας το Αμμούδι και το Αρμένι. Βρίσκεται πολύ πιο χαμηλά από τα Φηρά, πιο κοντά στη θάλασσα, με την οποία συνδέεται με δυο καλντερίμια με σκαλοπάτια. Το ένα οδηγεί στο Αμμούδι με 214 σκαλιά, το άλλο με 286 στο Αρμένι, όπου βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την ακτή, το εκκλησάκι του Αϊ Νικόλα, προστάτη των Ναυτικών. Στην Οία λειτουργεί Ναυτικό Μουσείο, Πολιτιστικό κέντρο, κεντρική γκαλερί τέχνης και πολλές δημοφιλείς γκαλερί τέχνης.
Πολλά καταστήματα πωλούν χειροτεχνήματα, σουβενίρ, κοσμήματα και άλλα αναμνηστικά. Η Οία είναι το τέλειο σημείο για ήρεμες διακοπές, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Σαντορίνης, και είναι γνωστή για το μαγευτικό της ηλιοβασίλεμα. Στην Οία με τους λιθόστρωτους δρόμους και την Κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική θα απολαύσετε πανοραμική θέα στο νησί Θηρασία, στο ηφαίστειο και το υπόλοιπο νησί.
Μεσσαριά: Βρίσκεται νοτιοανατολικά των Φηρών, σε απόσταση 3,5 χιλιόμετρα και στο εσωτερικό τμήμα του νησιού και περιβάλλεται από κήπους και αμπελώνες. Οι εκκλησίες Μεταμόρφωση του Σωτήρος και Αγία Ειρήνη, χτισμένες ανάμεσα στα 1680 και 1700, αξίζουν την επίσκεψή σας, όπως και η Μητρόπολη. Η Μεσσαριά έχει την τυπική Κυκλαδίτικη γοητεία με τα γραφικά, ολόλευκα σπίτια και τα μικροσκοπικά δρομάκια. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα του χωριού είναι το Αρχοντικό Αργυρού, χτισμένο το 1888 από τον παραγωγό κρασιού Γιώργο Αργυρό, το οποίο ανακαινίστηκε πρόσφατα. Είναι ένα τυπικό Σαντορινιό σπίτι του προηγούμενου αιώνα με εξέχουσα αρχιτεκτονική. Εδώ παράγεται ένα μεγάλο μέρος του Σαντορινιού κρασιού.
Πύργος: Είναι χτισμένος στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία, κοντά στις παραλίες Περίσσα και Καμάρι. Είναι ένα υπόδειγμα οχυρού-οικισμού που διατηρεί έντονα Μεσαιωνικά στοιχεία. Η εξωτερική πλευρά των σπιτιών αποτελούσε μέρος της οχύρωσης του οικισμού. Όταν δεν υπήρχαν πια κίνδυνοι από εχθρικές επιδρομές, οι κάτοικοι άρχισαν να χτίζουν και έξω από τα τείχη και έτσι ο οικισμός πήρε τη σημερινή του μορφή. Υπάρχουν πολλές εκκλησίες που αξίζει να επισκεφτείτε όπως το Θεοτοκάκι, η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, η Αγία Θεοδοσία, τα Εισόδεια της Θεοτόκου και άλλες. Κοντά στον πύργο, στην κορυφή του Προφήτη Ηλία, θα συναντήσετε μια Μονή αφιερωμένη στον ομώνυμο Προφήτη η οποία διαθέτει μια αξιόλογη συλλογή με σημαντικά ιερά κειμήλια, χειρόγραφα και πολλά παλιά και νεότερα βιβλία.
Εμπορείο: Είναι το μεγαλύτερο χωριό της νότιας Σαντορίνης. Λίγο πριν την είσοδο στο χωριό υπάρχει μια μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο Μαρμαρίτη, ακουμπισμένη πάνω στο αρχαίο ιερό, χτισμένο τον 3 ο αιώνα π.Χ., το όνομά της το πήρε από τα γκρίζα πελεκητά μάρμαρα με τα οποία ήταν χτισμένο το ιερό.
Παραλίες: Η όμορφη μαύρη αμμώδης παραλία στο Καμάρι έχει μήκος 8 χλμ. Και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού. Δεν θα χρειαστεί να ψάξετε πολύ για παραθαλάσσιες ταβέρνες, ξενοδοχεία, τουριστικά καταστήματα και χώρους διασκέδασης. Μπορείτε να κάνετε θαλάσσια σπορ όπως σκι, windsurfing και θαλάσσιο ποδήλατο. Ο κοντινός Άβις είναι άλλη μια ήσυχη παραλία με μαύρη άμμο που προσφέρει θαλάσσια σπορ. Κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, βρίσκεται η Κόκκινη παραλία. Δεν θα μπορούσατε να βρείτε πιο συναρπαστικό μέρος για το μπάνιο σας. Οι κόκκινοι βράχοι βυθίζονται μέσα στην αμμώδη παραλία και στην πεντακάθαρη θάλασσα συνθέτοντας ένα μαγευτικό τοπίο. Μπορείτε να μεταφερθείτε σε άλλες παραλίες της νοτιοδυτικής ακτής με βάρκες.
Μια πληθώρα θαλασσίων σπορ σας προσφέρεται στην Περίσσα , μια διάσημη παραλία της Σαντορίνης. Η μοναδική μαύρη άμμος και η πεντακάθαρη, βαθιά θάλασσα είναι από τα πιο εντυπωσιακά της στοιχεία. Η παραλία της Περίσσας βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού. Βόρεια από το Καμάρι στην ανατολική ακτή του νησιού βρίσκεται η παραλία του Μονόλιθου. Η πιο ήσυχη παραλία της Σαντορίνης αλλά που συγχρόνως προσφέρει όλες τις ανέσεις των άλλων παραλιών με ταβέρνες και καφετέριες.
Τοπικές γεύσεις και προϊόντα: Το ονομαστό από την αρχαιότητα κρασί, τυποποιημένο σήμερα, εμφιαλώνεται από 8 οινοποιεία. Το Νυκτέρι (ξηρό, λευκό) και το Βινσάντο (γλυκό, λευκό) είναι οι πιο φημισμένοι τύποι Σαντορινιού κρασιού. Πριν το 1960 η τομάτα ήταν από τα κύρια προϊόντα του νησιού. Με τον παραδοσιακό τρόπο καλλιεργείται η φημισμένη φάβα της Σαντορίνης. Πρώιμα κηπευτικά (μπιζέλι, κουκιά, κ.ά.) καλλιεργούνται τα τελευταία χρόνια στο νησί, ιδιαίτερα στην περιοχή Εξωμύτη.
Πώς θα πάτε | Με φεριμπόουτ: Καθημερινά ξεκινούν από τον Πειραιά φέρρυ μπόουτ με προορισμό τη Σαντορίνη (απόσταση 130 ναυτικά μίλια). | Με αεροπλάνο: H Σαντορίνη συνδέεται με την Αθήνα με καθημερινές πτήσεις. Η Σαντορίνη επίσης συνδέεται με direct flights με τη Μύκονο, το Ηράκλειο και τη Ρόδο. Επίσης η Σαντορίνη συνδέεται με πτήσεις τσάρτερ με διάφορες Ευρωπαϊκές πόλεις. Το αεροδρόμιο του νησιού απέχει 7 χλμ. από τα Φηρά. | Με πλοίο η Σαντορίνη συνδέεται τακτικά με τα εξής νησιά: Ίο, Νάξο, Πάρο, Σύρο, Σίκινο, Φολέγανδρο, Σίφνο, Σέριφο, Κίμωλο, Μήλο, Μύκονο και Ηράκλειο Κρήτης. | Με αεροπλάνο μπορείτε να πάτε από τη Σαντορίνη στη Ρόδο, στη Μύκονο και στο Ηράκλειο Κρήτης.
