H Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, n πρώτη από τις είκοσι μονές του Αγίου 'Ορους, κατέχει κομβική θέση στην ιστορία της χερσονήσου. Ιδρύθηκε το 963 μ.Χ. από τον Αθανάσιο τον Αθωνίτη και σηματοδότησε τη γένεση του κοινοβιακού μοναχισμού στην περιοχή. Η Μεγίστη Λαύρα εξελίχθηκε σε μια τεράστια κοινότητα που φιλοξενούσε περίπου 700 μοναχούς μέχρι τον 11ο αιώνα.
Το Καθολικό της μονής, με σπάνιες τοιχογραφίες από τον Κρητικό αγιογράφο Θεοφάνη από το 1535, αποτελεί το αρχικό οικοδόμημα στο Άγιον 'Ορος, που λειτούργησε ως πρότυπο για τα επόμενα Καθολικά σε άλλα μοναστήρια. Αρχικά αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό τις Θεοτόκου, σήμερα τιμά τη μνήμη του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη, στις 5 Ιουλίου. Το πολύ εντυπωσιακό σύμπλεγμα κτιρίων είναι γνωστό και για την ιδιαίτερα πλούσια και πολύτιμη βιβλιοθήκη της μονής, με χιλιάδες ιερά κείμενα.
