Χτισμένη στην κορυφή του υψώματος Κονιβός ή Καλλίστρατος, σε υψόμετρο 535 μέτρων, στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα, απέχει 57 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά και 52 από την Κοζάνη. Γνωστή και ως Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ήταν εξαρχής σταυροπηγιακή και ανήκε στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος μέχρι το 1767, οπότε υπήχθη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου παραμένει μέχρι σήμερα με τους όρους της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξης του 1928.
Από την αρχή της λειτουργίας της, δημιούργησε σχολείο για την εκπαίδευση των μοναχών, το οποίο ήταν ενεργό έως το 1912. Από τα μέσα του 17ου αιώνα, το μοναστήρι παρήκμασε οικονομικά ακολουθώντας τη μοίρα των περισσοτέρων ορεινών μονών. Το 1821 ο Νικόλαος Κασομούλης μύησε τον ηγούμενο της Ζάβορδας στη Φιλική Εταιρεία, ενώ, στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, οι επαναστάτες κατέλυαν στο μοναστήρι και έκρυβαν όπλα.
Μεγάλο πλήγμα στη μονή επέφερε ο σεισμός του 1995, από τον οποίο διασώθηκε το Καθολικό της. Ο ναός ακολουθεί τον αθωνικό αρχιτεκτονικό τύπο, είναι δηλαδή σταυροειδής εγγεγραμμένος με χορούς και περιμετρική στοά (χαγιάτι). Είναι κατάγραφος με θαυμάσιες τοιχογραφίες του 1592, οι οποίες πιθανώς αγιογραφήθηκαν από το γνωστό ζωγράφο του 16ου αιώνα Φράγκο Καστελάνο και έχουν διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση.
Τρεις σκηνές στην τοιχογράφηση (Ανάσταση Λαζάρου, Είσοδος στα Ιεροσόλυμα και Σταύρωση) έχουν ομοιότητες με τις αντίστοιχες της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων. Μεταγενέστερη είναι n αγιογράφηση του νάρθηκα, στην οποία ιστορούνται ο βίος και τα θαύματα του Οσίου Νικάνορος, καθώς και του τρούλου, που έγινε το 1869 από το ζωγράφο Μανουήλ. Αριστερά και δεξιά του Ιερού είναι δύο μικρά παρεκκλήσια: βόρεια του Αγίου Αθανασίου με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα και νότια του Τιμίου Προδρόμου.
Μπροστά από την Ωραία Πύλη βρίσκεται ο τάφος του Οσίου Νικάνορος και γύρω από το Καθολικό το ηγουμενείο, τα κελιά, η τράπεζα, το μαγειρείο, οι ξενώνες, οι στάβλοι, οι κρύπτες κ.λπ. Χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλος σκεπαστός εξώστης (λάντζα) με την εξαιρετική θέα στο ποτάμι. Το 1873 νότια του νάρθηκα οικοδομήθηκε το ύψους 20 μέτρων κωδωνοστάσιο. Στη βάση του βράχου, πάνω από τις όχθες του Αλιάκμονα, βρίσκεται το ασκητήριο του Αγίου Γεωργίου του Ζαμπουρτζά, στο οποίο μόνασε ο 'Οσιος Νικάνωρ προτού ιδρύσει την κυρίως μονή.
Αποτελείται από ένα εκκλησάκι και χώρους διαβίωσης σκαμμένους στο βράχο. Με το θάνατο τον τελευταίου ηγουμένου, αρχιμανδρίτη Αμφιλοχίου του Ιμβρίου, το 1984, η μονή ερήμωσε. H νέα αντρική αδελφότητα που εγκαταστάθηκε το 2015 αγωνίζεται να επαναφέρει την παλιά αίγλη της. Γιορτάζει στις 6 Αυγούστου τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και στις 7 Αυγούστου τη μνήμη του Οσίου Νικάνορος.
