11.7.24

Ημαθία: Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Βέροιας

Η Ιερά Πατριαρχική σταυροπηγιακή μονή (γνωστή ως Σκήτη Βέροιας) βρίσκεται στους πρόποδες των Πιερίων, δίπλα στον ποταμό Αλιάκμονα, περίπου 11 χιλιόμετρα από τη Βέροια. Συνδέεται με τον 'Οσιο Αντώνιο τον Βεροιώτη, ο οποίος είχε επιλέξει ως τόπο άσκησής του ένα βουνό κοντά στη Βέροια. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι ο Αντώνιος ήταν ένας μοναχός που έζησε ασκητικά μέσα σε σπήλαιο αφού έλαβε την ευλογία του ηγούμενου μιας μονής που υπήρχε σε εκείνο τον τόπο. Εικάζεται ότι μετά την κοίμηση του οσίου ο χώρος της άσκησής του αποτέλεσε πόλο έλξης για άλλους μοναχούς.

Στις αρχές του 14ου αιώνα, αναφέρεται για πρώτη φορά ότι η Σκήτη της Βέροιας ήταν οργανωμένη και ότι ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, που είχε εγκαταλείψει το 1326 τη Λαύρα του Αγίου 'Ορους, την επέλεξε ως χώρο ησυχίας και φρόντισε για την ίδρυση φροντιστηρίου (μονής). Λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα, ήρθε στη Σκήτη ο Όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, πριν από την ίδρυση του Μεγάλου Μετεώρου, ενώ το 1523 μια άλλη λαμπρή προσωπικότητα της μακεδονικής γης, ο 'Οσιος Διονύσιος, μετέπειτα κτήτορας της Μονής της Αγίας Τριάδος στον 'Ολυμπο, εμφανίστηκε στη Σκήτη μεριμνώντας για την ανακαίνιση του κεντρικού ναού της, αφιερωμένου στον Τίμιο Πρόδρομο, και μετατρέποντας τον ασκητικό έως τότε βίο σε κοινοβιακό.

Προς τα τέλη του 16ου αιώνα, με τη μονή συνδέεται ο 'Οσιος Θεοφάνης ο Νέος, πολιούχος της Νάουσας. Έγγραφα του 17ου και του 18ου αιώνα χαρακτηρίζουν πλέον τη μονή ως πατριαρχική και σταυροπηγιακή, αλλά στα τέλη του 18ου αιώνα άρχισε η παρακμή. Το 1819 οι Τούρκοι εκποίησαν τα περιουσιακά στοιχεία του μοναστηριού και το 1822, με την επανάσταση της Μακεδονίας, καταστράφηκε πλήρως από τον Λουμπούτ Πασά. H βιβλιοθήκη του διασκορπίστηκε και μερικά βιβλία διασώθηκαν από μοναχούς σε χωριά των Πιερίων.

Σήμερα, εκτός από το παρεκκλήσι της Μεταμορφώσεως, που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, τίποτα δεν δηλώνει την παλαιότητα και την ιστορία της. H μορφή που έχει το μοναστήρι είναι εκείνη του 1835. Οι εικόνες του τέμπλου έχουν παραστάσεις όλων των αγίων που έζησαν εδώ, για να θυμίζουν την πνευματικό λαμπρότητα του χώρου. Μόνο η θέα της μονής προς τα βράχια της απέναντι όχθης του Αλιάκμονα παραμένει όμοια με την εποχή των μεγάλων ασκητών.