Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 97% των κατοίκων της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Ισπανίας έχει πρόσβαση σε χώρους πρασίνου που απέχουν λιγότερο από 300 μέτρα από το σπίτι τους. Η στατιστική πληροφορία ήταν ανάμεσα στους λόγους που η Επιτροπή ανακήρυξε τη Βαλένθια «Πράσινη Πρωτεύουσα της Ευρώπης» για το 2024.O τίτλος απονέμεται ετησίως σε μια πόλη της οποίας οι περιβαλλοντικές πρακτικές μπορούν να γίνουν παράδειγμα για άλλες. Η Βαλένθια άρχισε να τις εντάσσει στη στρατηγική της ήδη από το 1957, προσπαθώντας να ορθοποδήσει μετά τη Μεγάλη Πλημμύρα που την έπληξε τότε. Παρ’ όλα αυτά, αν είναι να της αποδοθεί ένας ευρωπαϊκός τίτλος χωρίς ημερομηνία λήξης, είναι αυτός της πιο χαλαρής και κουλ πόλης της Ευρώπης.
ΟΣΑ ΕΦΕΡΕ Ο ΤΟΥΡΙΑ
Ανακάλυψα τη Βαλένθια μετά από ξαφνική πρόσκληση του Κ. πριν από δύο καλοκαίρια, όταν είδε στο Instagram πως βρίσκομαι στη Βαρκελώνη. Αυτές τις δύο ημέρες, η αύρα της Βαλένθια με συνεπήρε. Γι' αυτό και πέρυσι έκανα μια μεγάλη παράκαμψη στο καλοκαιρινό μου ταξίδι και αυτοπροσκλήθηκα στο σπίτι του για άλλες δύο ημέρες. Κάθε συνάντηση μαζί του συνοδευόταν από ένα σάντουιτς με αυγό, πατάτα και λαχανικά σε ένα στέκι της γειτονιάς που δεν διέφερε από τα δικά μας καφενεία, καθώς και από ένα μπουκάλι παγωμένη μπίρα Τούρια, αναφορά στον ομώνυμο ποταμό που κάποτε διέσχιζε την πόλη.
Τον Οκτώβριο του 1957, οι ισχυρές καταιγίδες που έπληξαν την περιφέρεια της Βαλένθια είχαν ως αποτέλεσμα το «φούσκωμα» της κοίτης του Τούρια και την υπερχείλισή του. Η φυσική καταστροφή που έμεινε στη συλλογική μνήμη ως «Μεγάλη Πλημμύρα» άφησε την πόλη χωρίς νερό, γκάζι και ρεύμα για ημέρες, ενώ το 73% της οικονομικής δραστηριότητας πάγωσε. Για να αποφευχθεί μελλοντικά κάτι παρόμοιο, οι Αρχές προχώρησαν σε εκτροπή του ποταμού στη νότια πλευρά της πόλης. Το κομμάτι της πρώην κοίτης μεταμορφώθηκε σε ένα αστικό πάρκο μήκους εννιά χιλιομέτρων, το οποίο απολαμβάνουν ντόπιοι και επισκέπτες.
Οι κήποι του Τούρια αποτελούν τον μεγαλύτερο αστικό πνεύμονα της Βαλένθια. Χιλιάδες είδη φυτών δημιουργούν ένα νέο οικοσύστημα γύρω από το κέντρο, με τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στο πάρκο και στην Ciutat Vella, τη γειτονική Παλιά Πόλη, να φτάνει τους 3 βαθμούς Κελσίου. Σε αυτό το οικοσύστημα η τοπική πανίδα που διαβιοί ανάμεσα στα αθλητικά γήπεδα και τα επιβλητικά αξιοθέατα στις δύο όχθες των κήπων. Μια βόλτα κατά μήκος της με το ποδήλατο, το οποίο χρησιμοποιείται κατά κόρον στους επίπεδους δρόμους της πόλης, φανερώνει με εύγλωττο τρόπο την ιστορία της Βαλένθια ανά τους αιώνες.
Αν η Plaza Mayor και η Sagrada Familia θεωρούνται συνώνυμες της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, αντίστοιχα, το τουριστικό σήμα κατατεθέν της Βαλένθια έχει επικρατήσει να είναι η Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών, που εγκαινιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στις εκβολές της παλιάς κοίτης του ποταμού. Αυτό το φαραωνικό σύμπλεγμα κτιρίων, που περιλαμβάνει πλανητάριο, Μουσείο Φυσικής, αψίδες παρόμοιες με αυτές του ΟΑΚΑ, ωκεανογραφικό πάρκο, όπερα, γέφυρες και μια Πλάζα, είναι έργο του Βαλενθιανού αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα.
Παρά την εντυπωσιακή του όψη, η κατασκευή του νεοφουτουριστικού κτιριακού σύμπαντος έβαλε την πόλη σε οικονομικές περιπέτειες, με τον αρχικό προϋπολογισμό να εκτοξεύεται διαρκώς και τον Καλατράβα να κατηγορείται για την εμμονή του να προσφέρει αρχιτεκτονικές λύσεις που έχουν περισσότερο μνημειακό παρά λειτουργικό χαρακτήρα. Καθώς τα κτίρια σύντομα εμφάνισαν προβλήματα στατικότητας και φαινόμενα διάβρωσης, τα οποία είναι εμφανή με γυμνό μάτι, οι ντόπιοι χρησιμοποιούν τη φράση «Ο Καλατράβα πάντα θα σου τη φέρει από πίσω» για να περιγράψουν αυτές τις αχρείαστες κατασκευές που δεν απευθύνονται στον μέσο κάτοικο.
ΕΝΑ ΒΡΑΔΥ ΕΞΩ
Το εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων της πόλης και οι άπειρες πλατείες με τα μονίμως κατειλημμένα παγκάκια μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι της Βαλένθια αγαπούν την καλή ζωή και τις απλές καθημερινές τους συνήθειες. Καθισμένοι σε ένα πάρκο, μπορούν να συζητούν για ώρες, να παθιάζονται με τις κουβέντες τους και να γελάνε δυνατά. Τα νεαρά άτομα, όμως, δίνουν ραντεβού έξω από την αρένα των ταυρομάχων και τα πολυκαταστήματα της οδού Χatίvα. Συνήθως ξεκινούν τη βόλτα τους με μια δροσιστική orxata.
Το διάσημο «αναψυκτικό» της Βαλένθια φτιάχνεται από τις βρώσιμες ρίζες της κίτρινης κύπερης, η οποία φυτρώνει αποκλειστικά σε δεκαέξι γειτονικά χωριά και συνδυάζεται με βανίλια, γάλα αμυγδάλου και ζάχαρη. Σερβίρεται πάντοτε στις ορτσατερίας, οι οποίες Ειδικεύονται στην παρασκευή της. Εναλλακτικά κάθονται στα τραπέζια των μικρών μπαρ για να απολαύσουν μια μπίρα ή αναζητούν ένα χωνάκι τζελάτο στα παγωτατζίδικα της Russafa, της χιπ συνοικίας, όπου «αναμειγνύονται» με κάποιους από τους Ερασμίτες φοιτητές που συχνάζουν εκεί. H νυχτερινή ζωή της Βαλένθια είναι διάσπαρτη στην πόλη.
Άλλωστε, το εκτενές δίκτυο ποδηλατόδρομων ευνοεί τις γρήγορες μετακινήσεις από το ένα μέρος στο άλλο. Γι’ αυτό και μερικοί προτιμούν τη γειτονιά της Benimaclet για τους χαλαρούς ρυθμούς της. Άλλοι την εναλλακτική σκηνή των τζαζ και μποέμικων μπαρ του Barrio del Carmen, η οποία είναι περιτριγυρισμένη από αραβικά τείχη του 11ου αιώνα και μεσαιωνικές πύλες. Κάποιοι παραμένουν στα μπαρ των συνοικιών τους, παίζοντας ποδοσφαιράκι και ρίχνοντας βελάκια μέχρι οι μπαρτέντερ να κατεβάσουν τα ρολά. Πλανόδιοι πωλητές με καροτσάκια της λαϊκής πιάνουν το πόστο τους και «τροφοδοτούν» τους ξενύχτηδες με παγωμένες μπίρες. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που τα καλοκαίρια κανονίζουν συναντήσεις στην τεράστια ακτή πίσω από την ιστορική συνοικία Ε1 Cabanyal, τις οποίες συνοδεύουν πρώτα με pintxos. Δηλαδή, μεζεδάκια.
ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ
Εκτός από την καλή ζωή, οι Βαλενθιανοί αγαπούν τόσο πολύ την πόλη τους, που το δείχνουν έμπρακτα. Όχι μόνο υιοθετώντας οικολογικές συνήθειες, φυτεύοντας πράσινο στα μπαλκόνια και στις ταράτσες τους, αξιοποιώντας τα χωράφια στις παρυφές της πόλης και χρησιμοποιώντας ποδήλατα, αλλά και προτάσσοντας τις φωνές τους για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως συνέβη το 1998 με τη γειτονιά των ψαράδων, το ΕΙ Cabanyal.
Τότε, η τοπική κυβέρνηση πρότεινε την καταστροφή 1.651 παραδοσιακών κατοικιών, στις οποίες περιλαμβάνονταν καλύβες ψαράδων και σπίτια με χρωματιστές προσόψεις, με σκοπό την επέκταση μιας λεωφόρου προς τη θάλασσα. H πόλη συσπειρώθηκε, επιτυγχάνοντας μερικές νομικές νίκες. Τα σχέδια ανάπλασης πάγωσαν οριστικά το 2015, όταν το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να προστατεύσει τη γειτονιά και τα υπάρχοντα κτίριά της.
Το 2020, o Guardian ανέδειξε το Εl Cabanyal ως την τρίτη πιο κουλ γειτονιά στον πλανήτη. Πολλοί Βαλενθιανοί δεν χάρηκαν με αυτή τη διάκριση, καθώς μέχρι και σήμερα ανησυχούν για τα φαινόμενα υπερτουρισμού, παραπάνω από εμφανή σε άλλες ισπανικές πόλεις, όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη. Για την ώρα, η Βαλένθια δεν έχει καταληφθεί εντελώς από το Airbnb. Όχι όμως και από ποδοσφαιρόφιλους.
ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Βαλένθια και Λεβάντε, οι δύο «αιώνιοι» αντίπαλοι της πόλης. Τα γήπεδά τους γεμίζουν με κόσμο κάθε Σαββατοκύριακο που έχουν αγώνα, κι ας παίζουν σε διαφορετικές κατηγορίες. Βέβαια, η πιο επιτυχημένη είναι η πρώτη. Δύο ώρες πριν από τον αγώνα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά μαζεύονται παραδοσιακά στις παμπ γύρω από το στάδιο Mestalla και συναντούν την παρέα με την οποία θα καθίσουν δίπλα δίπλα στις κερκίδες του. Το καλοκαίρι, το εκρηκτικό κοκτέιλ που δημιουργούν η ζέστη και η υγρασία παρακινεί τους φιλάθλους να ανοίξουν τις βεντάλιες τους, καθώς καταναλώνουν σακούλες με ηλιόσπορους.
Τα γκολ της Βαλένθια πανηγυρίζονται έξαλλα, το τσιμεντένιο κατασκεύασμα δονείται σαν να γίνεται σεισμός. Στο τέλος του αγώνα το γήπεδο ερημώνει, όπως και οι γύρω δρόμοι. H πόλη πέφτει για ύπνο. Ακούγονται μόνο οι ήχοι από τα αυτοκίνητα που μαρσάρουν στις πλατιές λεωφόρους της πόλης, ίσως και οι παεγιέρες που τις κουνάει το δροσερό αεράκι της αυγής.
Ανακάλυψα τη Βαλένθια μετά από ξαφνική πρόσκληση του Κ. πριν από δύο καλοκαίρια, όταν είδε στο Instagram πως βρίσκομαι στη Βαρκελώνη. Αυτές τις δύο ημέρες, η αύρα της Βαλένθια με συνεπήρε. Γι' αυτό και πέρυσι έκανα μια μεγάλη παράκαμψη στο καλοκαιρινό μου ταξίδι και αυτοπροσκλήθηκα στο σπίτι του για άλλες δύο ημέρες. Κάθε συνάντηση μαζί του συνοδευόταν από ένα σάντουιτς με αυγό, πατάτα και λαχανικά σε ένα στέκι της γειτονιάς που δεν διέφερε από τα δικά μας καφενεία, καθώς και από ένα μπουκάλι παγωμένη μπίρα Τούρια, αναφορά στον ομώνυμο ποταμό που κάποτε διέσχιζε την πόλη.
Τον Οκτώβριο του 1957, οι ισχυρές καταιγίδες που έπληξαν την περιφέρεια της Βαλένθια είχαν ως αποτέλεσμα το «φούσκωμα» της κοίτης του Τούρια και την υπερχείλισή του. Η φυσική καταστροφή που έμεινε στη συλλογική μνήμη ως «Μεγάλη Πλημμύρα» άφησε την πόλη χωρίς νερό, γκάζι και ρεύμα για ημέρες, ενώ το 73% της οικονομικής δραστηριότητας πάγωσε. Για να αποφευχθεί μελλοντικά κάτι παρόμοιο, οι Αρχές προχώρησαν σε εκτροπή του ποταμού στη νότια πλευρά της πόλης. Το κομμάτι της πρώην κοίτης μεταμορφώθηκε σε ένα αστικό πάρκο μήκους εννιά χιλιομέτρων, το οποίο απολαμβάνουν ντόπιοι και επισκέπτες.
Οι κήποι του Τούρια αποτελούν τον μεγαλύτερο αστικό πνεύμονα της Βαλένθια. Χιλιάδες είδη φυτών δημιουργούν ένα νέο οικοσύστημα γύρω από το κέντρο, με τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στο πάρκο και στην Ciutat Vella, τη γειτονική Παλιά Πόλη, να φτάνει τους 3 βαθμούς Κελσίου. Σε αυτό το οικοσύστημα η τοπική πανίδα που διαβιοί ανάμεσα στα αθλητικά γήπεδα και τα επιβλητικά αξιοθέατα στις δύο όχθες των κήπων. Μια βόλτα κατά μήκος της με το ποδήλατο, το οποίο χρησιμοποιείται κατά κόρον στους επίπεδους δρόμους της πόλης, φανερώνει με εύγλωττο τρόπο την ιστορία της Βαλένθια ανά τους αιώνες.
Αν η Plaza Mayor και η Sagrada Familia θεωρούνται συνώνυμες της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, αντίστοιχα, το τουριστικό σήμα κατατεθέν της Βαλένθια έχει επικρατήσει να είναι η Πόλη των Τεχνών και των Επιστημών, που εγκαινιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στις εκβολές της παλιάς κοίτης του ποταμού. Αυτό το φαραωνικό σύμπλεγμα κτιρίων, που περιλαμβάνει πλανητάριο, Μουσείο Φυσικής, αψίδες παρόμοιες με αυτές του ΟΑΚΑ, ωκεανογραφικό πάρκο, όπερα, γέφυρες και μια Πλάζα, είναι έργο του Βαλενθιανού αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα.
Παρά την εντυπωσιακή του όψη, η κατασκευή του νεοφουτουριστικού κτιριακού σύμπαντος έβαλε την πόλη σε οικονομικές περιπέτειες, με τον αρχικό προϋπολογισμό να εκτοξεύεται διαρκώς και τον Καλατράβα να κατηγορείται για την εμμονή του να προσφέρει αρχιτεκτονικές λύσεις που έχουν περισσότερο μνημειακό παρά λειτουργικό χαρακτήρα. Καθώς τα κτίρια σύντομα εμφάνισαν προβλήματα στατικότητας και φαινόμενα διάβρωσης, τα οποία είναι εμφανή με γυμνό μάτι, οι ντόπιοι χρησιμοποιούν τη φράση «Ο Καλατράβα πάντα θα σου τη φέρει από πίσω» για να περιγράψουν αυτές τις αχρείαστες κατασκευές που δεν απευθύνονται στον μέσο κάτοικο.
ΕΝΑ ΒΡΑΔΥ ΕΞΩ
Το εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων της πόλης και οι άπειρες πλατείες με τα μονίμως κατειλημμένα παγκάκια μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι της Βαλένθια αγαπούν την καλή ζωή και τις απλές καθημερινές τους συνήθειες. Καθισμένοι σε ένα πάρκο, μπορούν να συζητούν για ώρες, να παθιάζονται με τις κουβέντες τους και να γελάνε δυνατά. Τα νεαρά άτομα, όμως, δίνουν ραντεβού έξω από την αρένα των ταυρομάχων και τα πολυκαταστήματα της οδού Χatίvα. Συνήθως ξεκινούν τη βόλτα τους με μια δροσιστική orxata.
Το διάσημο «αναψυκτικό» της Βαλένθια φτιάχνεται από τις βρώσιμες ρίζες της κίτρινης κύπερης, η οποία φυτρώνει αποκλειστικά σε δεκαέξι γειτονικά χωριά και συνδυάζεται με βανίλια, γάλα αμυγδάλου και ζάχαρη. Σερβίρεται πάντοτε στις ορτσατερίας, οι οποίες Ειδικεύονται στην παρασκευή της. Εναλλακτικά κάθονται στα τραπέζια των μικρών μπαρ για να απολαύσουν μια μπίρα ή αναζητούν ένα χωνάκι τζελάτο στα παγωτατζίδικα της Russafa, της χιπ συνοικίας, όπου «αναμειγνύονται» με κάποιους από τους Ερασμίτες φοιτητές που συχνάζουν εκεί. H νυχτερινή ζωή της Βαλένθια είναι διάσπαρτη στην πόλη.
Άλλωστε, το εκτενές δίκτυο ποδηλατόδρομων ευνοεί τις γρήγορες μετακινήσεις από το ένα μέρος στο άλλο. Γι’ αυτό και μερικοί προτιμούν τη γειτονιά της Benimaclet για τους χαλαρούς ρυθμούς της. Άλλοι την εναλλακτική σκηνή των τζαζ και μποέμικων μπαρ του Barrio del Carmen, η οποία είναι περιτριγυρισμένη από αραβικά τείχη του 11ου αιώνα και μεσαιωνικές πύλες. Κάποιοι παραμένουν στα μπαρ των συνοικιών τους, παίζοντας ποδοσφαιράκι και ρίχνοντας βελάκια μέχρι οι μπαρτέντερ να κατεβάσουν τα ρολά. Πλανόδιοι πωλητές με καροτσάκια της λαϊκής πιάνουν το πόστο τους και «τροφοδοτούν» τους ξενύχτηδες με παγωμένες μπίρες. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι που τα καλοκαίρια κανονίζουν συναντήσεις στην τεράστια ακτή πίσω από την ιστορική συνοικία Ε1 Cabanyal, τις οποίες συνοδεύουν πρώτα με pintxos. Δηλαδή, μεζεδάκια.
ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ
Εκτός από την καλή ζωή, οι Βαλενθιανοί αγαπούν τόσο πολύ την πόλη τους, που το δείχνουν έμπρακτα. Όχι μόνο υιοθετώντας οικολογικές συνήθειες, φυτεύοντας πράσινο στα μπαλκόνια και στις ταράτσες τους, αξιοποιώντας τα χωράφια στις παρυφές της πόλης και χρησιμοποιώντας ποδήλατα, αλλά και προτάσσοντας τις φωνές τους για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως συνέβη το 1998 με τη γειτονιά των ψαράδων, το ΕΙ Cabanyal.
Τότε, η τοπική κυβέρνηση πρότεινε την καταστροφή 1.651 παραδοσιακών κατοικιών, στις οποίες περιλαμβάνονταν καλύβες ψαράδων και σπίτια με χρωματιστές προσόψεις, με σκοπό την επέκταση μιας λεωφόρου προς τη θάλασσα. H πόλη συσπειρώθηκε, επιτυγχάνοντας μερικές νομικές νίκες. Τα σχέδια ανάπλασης πάγωσαν οριστικά το 2015, όταν το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να προστατεύσει τη γειτονιά και τα υπάρχοντα κτίριά της.
Το 2020, o Guardian ανέδειξε το Εl Cabanyal ως την τρίτη πιο κουλ γειτονιά στον πλανήτη. Πολλοί Βαλενθιανοί δεν χάρηκαν με αυτή τη διάκριση, καθώς μέχρι και σήμερα ανησυχούν για τα φαινόμενα υπερτουρισμού, παραπάνω από εμφανή σε άλλες ισπανικές πόλεις, όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη. Για την ώρα, η Βαλένθια δεν έχει καταληφθεί εντελώς από το Airbnb. Όχι όμως και από ποδοσφαιρόφιλους.
ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Βαλένθια και Λεβάντε, οι δύο «αιώνιοι» αντίπαλοι της πόλης. Τα γήπεδά τους γεμίζουν με κόσμο κάθε Σαββατοκύριακο που έχουν αγώνα, κι ας παίζουν σε διαφορετικές κατηγορίες. Βέβαια, η πιο επιτυχημένη είναι η πρώτη. Δύο ώρες πριν από τον αγώνα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά μαζεύονται παραδοσιακά στις παμπ γύρω από το στάδιο Mestalla και συναντούν την παρέα με την οποία θα καθίσουν δίπλα δίπλα στις κερκίδες του. Το καλοκαίρι, το εκρηκτικό κοκτέιλ που δημιουργούν η ζέστη και η υγρασία παρακινεί τους φιλάθλους να ανοίξουν τις βεντάλιες τους, καθώς καταναλώνουν σακούλες με ηλιόσπορους.
Τα γκολ της Βαλένθια πανηγυρίζονται έξαλλα, το τσιμεντένιο κατασκεύασμα δονείται σαν να γίνεται σεισμός. Στο τέλος του αγώνα το γήπεδο ερημώνει, όπως και οι γύρω δρόμοι. H πόλη πέφτει για ύπνο. Ακούγονται μόνο οι ήχοι από τα αυτοκίνητα που μαρσάρουν στις πλατιές λεωφόρους της πόλης, ίσως και οι παεγιέρες που τις κουνάει το δροσερό αεράκι της αυγής.
Κείμενο
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ
