«Στο Συρράκο μπορεί να μη βρεις κανέναν, αλλά βρίσκεις τον Κρυστάλλη». Αυτό σκέφτεσαι ανεβαίνοντας με κόπο, λόγω του καλντεριμιού και της απότομης ανηφοριάς, προς την πλατεία του χωριού. Βρισκόμαστε στην πατρίδα του ποιητή της στάνης και του βουνού, στο έτερο από τα βλαχοχώρια που κρέμονται στις απόκρημνες πλαγιές Του Λάκμου και που ακολούθησαν παρόμοια πορεία πλούτου και παρακμής. «Παρακαλώ σε, σταυραητέ, για χαμηλώσου ολίγο, / και δόσμου τες φτερούγες σου, και πάρε με μαζί σου, / πάρε με απάνου στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμποs!», γράφει ο Κρυστάλλης εμπνευσμέvoς από τον τόπο που γέννησε επίσης τον Ιωάννη Κωλέττη, τον πρώτο συνταγματικό πρωθυπουργό, και τον αγωνιστή του '21 Γιώργο Ζαλοκώστα.
Η θέση του Συρράκου πάνω στην απότομη πλαγιά του προσφέρει φυσική οχύρωση και ασφάλεια. Μπαίνοντας στο χωριό από τα δύο λιθόστρωτα γεφύρια, θα ανηφορίσετε για την πλατεία με τους δύο πλάτανους που οι ντόπιοι αφηγούνται ότι είναι τόσο παλιοί όσο το χωριό τους. Πριν από την πλατεία όμως θα προσπεράσετε μια ταμπέλα που οδηγεί μέσα στα στενοσόκακα και στο παραδοσιακό σπίτι της Ερμηνείας Φωτειάδου που αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα των συρρακιώτικων σπιτιών. Δυστυχώς, θα το βρείτε ανοιχτό μόνο Σαββατοκύριακα, αργίες και καλοκαίρια.
Το ίδιο άτυχοι, αν φτάσετε στο Συρράκο μια καθημερινή του χειμώνα, θα είστε και με το πατρικό του Κρυστάλλη, το οποίο βέβαια σήμερα είναι μουσείο αφιερωμένο στη λαογραφία και όχι στον ίδιο τον ποιητή. Προστάτης και πολιούχος του Συρράκου είναι ο Άγιος Νικόλαος. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα του βρέθηκε στην πηγή Γκούρα, σήμερα κεντρική βρύση του χωριού και ίσως ο πρώτοs πυρήνας του οικισμού. Η βρύση της Γκούρας έχει στέγη θολωτή, φτιαγμένη με ειδική ελαφρόπετρα και βρίσκεται πάνω από την πλατεία, λίγα μέτρα μακρύτερα από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου που κτίστηκε για να στεγάσει την εικόνα.
Μια εικόνα από τα περασμένα και τη ζωή των νομάδων κτηνοτρόφων δίνει το οικοτροφείο που βρίσκεται δίπλα σmν εκκλησία και που σήμερα λειτουργεί ωs ξενώνας. Εδώ φιλοξενούνταν τα παιδιά των οποίων οι γονείς έφευγαν με τα κοπάδια για τα βοσκοτόπια και εκείνα έμεναν πίσω για το σχολείο. Δείγμα αυτής της ζωής και το παλιό σχολείο, λίγα μέτρα πιο πέρα, που επίσης λειτουργεί ως ξενώνας με το όνομα «Συρράκο».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ
Στο ανακαινισμένο πλέον Συρράκο, στο αρχοντοχώρι, μέχρι πριν από λίγα χρόνια έμενε μόνο ένας φύλακας, σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι ελάχιστοι και από τα 50.000-κατά άλλους 75.000-αιγοπρόβατα επί Τουρκοκρατίας, φτάσαμε τα 2008 στα τρία κοπάδια. Στο ισόγειο του παλιού σχολείου-θα το ξεχωρίσετε, αφού είναι το μεγαλύτερο κτίριο στο χωριό- φιλοξενούνται φωτογραφίες της εποχής και η ιστορία του είναι συνδεδεμένη επίσης με την κτηνοτροφία, καθώs τα μαθήματα διαρκούσαν από τον Σεπτέμβριο μέχρι τιs 6 Δεκεμβρίου και στη συνέχεια από το Πάσχα μέχρι το καλοκαίρι.
