Η «πολύχρωμη» διάθεση των ανθρώπων του εξισορροπεί την γκρίζα απόχρωσή του. Επιβάλλεται σαν τη ροζ παλέτα των φλαμίνγκο στην απεραντοσύνη της λιμνοθάλασσας. Δαφνοστεφανωμένο από την ιστορία, με την πράξη αυτοθυσίας της ηρωικής Εξόδου στις 10 Απριλίου 1826, το Μεσολόγγι πρωτοσυναντάται σε ιστορικά κείμενα μετά την Αναγέννηση με την ιταλική λέξη Mezzolaghi-δηλαδή «μέσα στις λίμνες»-, ως οικισμός ψαράδων και καταφύγιο πειρατών. Γρήγορα θα εξελιχθεί, στις αρχές του 17ου αιώνα, σε σημαντικό αστικό κέντρο με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ανεπτυγμένη ναυτιλία και έντονη πνευματική κίνηση.
Ωστόσο, η μαρτυρική μάχη εναντίον των Τούρκων στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης και τα ενθυμήματα που αφορούν εκείνη την περίοδο είναι αυτά που κάνουν έκδηλη την παρουσία τους στην πόλη, για την οποία ο Κωστής Παλαμάς, Μεσολογγίτης ο ίδιος, έγραψε: «…η θύμηση, άχρονη, μπροστά σου θα γονατίζει». Κατά την είσοδό σας στο Μεσολόγγι από τη βόρεια πλευρά, δεσπόζει η παλιά πύλη και τμήμα του οχυρωματικού τείχους με τα κανόνια, που περικλείει τον Κήπο των Ηρώων. Oπου και αν στρέψετε το βλέμμα, η ιστορία είναι παρούσα: ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη, δεκάδες αγάλματα επώνυμων οπλαρχηγών, τα μνημεία του Λόρδου Βύρωνα-που πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών μετά από υψηλό πυρετό-, των φιλελλήνων που έδωσαν τη ζωή τους κατά την Eξοδο, αλλά και των ανώνυμων Ελεύθερων Πολιορκημένων.
Πλούσια ιστορία και φυσικές ομορφιές: Εκτός από σπουδαία κτίρια, όπως το Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης-Δημοτική Πινακοθήκη, που είναι αφιερωμένα στην Επανάσταση, υπάρχουν και αξιόλογες πρωτοβουλίες που διαδίδουν τις ιδέες των αγωνιστών αλλά και των διανοητών εκείνης της εποχής με σύγχρονες μεθόδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βυρωνική Εταιρεία Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου: ένα διεθνές Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της ζωής και του έργου του Λόρδου Βύρωνα, που αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, την ιδέα του φιλελληνισμού μέσω της διοργάνωσης συνεδρίων, διαλέξεων, μουσικών και θεατρικών παραστάσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Σημαντική δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιεί και το Κέντρο Λόγου «Διέξοδος», που στεγάζεται στο πατρικό σπίτι του Θανάση Ραζή-Κότσικα , Αρχηγού της Φρουράς των Μεσολογγιτών κατά την ηρωική Έξοδο του 1826. Εκτός από τη μόνιμη συλλογή με ιστορικά κειμήλια του 1821, φιλοξενούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα θεματικές εκθέσεις με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη που αναδεικνύουν πτυχές της πόλης, με τρόπο ελκυστικό για τον επισκέπτη. Ευτύχημα για το Μεσολόγγι αποτελεί επίσης η Πολιτιστική-Ιστορική Βιβλιοθήκη, που άρχισε να λειτουργεί εδώ και δύο χρόνια ως παράρτημα της «Διεξόδου»: «Εκτός από τα χιλιάδες βιβλία που αφορούν τις τέχνες και συναφή με αυτές θέματα, φιλοξενεί χιλιάδες έγγραφα και ντοκουμέντα, κυρίως του Μεσολογγίου και της ευρύτερης περιοχής, ενώ στον ίδιο χώρο λειτουργούν εικαστικά εργαστήρια και υλοποιούνται δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα», σημειώνει ο εμπνευστής και δημιουργός της «Διεξόδου» Νικόλαος Κορδόσης.
Φόρος τιμής στους αγωνιστές της Επανάστασης, με έντονη λαϊκή συμμετοχή, αποτίνεται στις Γιορτές της Εξόδου την Κυριακή των Βαΐων και στο πανηγύρι του Αϊ-Συμιού, που πραγματοποιείται δύο φορές τον χρόνο (στις 2 Φεβρουαρίου και της Πεντηκοστής). Όταν το Μεσολόγγι προτάθηκε για πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αριθμούσε 13.000 κατοίκους, όσους ακριβώς είχε τότε και η Αθήνα. Σχεδόν δύο αιώνες μετά, ο πληθυσμός του παραμένει αμετάβλητος, γεγονός που εν πολλοίς αιτιολογεί τον ανθρώπινο χαρακτήρα της πόλης. Η αγάπη των κατοίκων γι’ αυτήν είναι σχεδόν παθολογική και δύσκολα την αποχωρίζονται.
Εντός των τειχών, σε πολλές γειτονιές έχουν διατηρηθεί οι παλιές μονοκατοικίες με τις αυλές και τα στενά δρομάκια, όπου αντηχούν τα παιδικά γέλια. Το εκτεταμένο δίκτυο των πεζόδρομων βοηθάει ακόμα περισσότερο τη χρήση του ποδηλάτου, σήμα κατατεθέν της πόλης, ενώ στο κέντρο ή στο λιμάνι το στίγμα δίνουν επίσης τα πολυάριθμα καφέ και ουζερί. Αν και διαθέτει μια σειρά από συγκριτικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να το αναδείξουν σε κορυφαίο τουριστικό προορισμό, το Μεσολόγγι δεν κινήθηκε ποτέ προς αυτή την κατεύθυνση. Και όμως, η ιστορία της περιοχής στην αρχαιότητα περιλαμβάνει τρεις εξέχουσες πόλεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας -την Καλυδώνα, την Πλευρώνα και τις Οινιάδες-που διαθέτουν μεταξύ άλλων αρχαία θέατρα, τα οποία αναδεικνύονται σιγά-σιγά σε ζωντανές κοιτίδες πολιτισμού με την πραγματοποίηση παραστάσεων και συναυλιών.
Είναι επίσης η μοναδική πόλη στην Ελλάδα όπου, για να κάνεις bird watching, δεν έχεις παρά να περπατήσεις ή να κάνεις μια βόλτα με το ποδήλατο έως τη λιμνοθάλασσα, όπου θα δεις από κοντά, αργυροπελεκάνους, ερωδιούς και φλαμίνγκο σε ένα μαγευτικό τοπίο, που προστατεύεται από τη διεθνή συνθήκη Ramsar και φιλοξενεί πάνω από 270 είδη πουλιών. Στον περίφημο δρόμο της Τουρλίδας, όπου το 1885 ενώθηκε το ομώνυμο νησάκι με την πόλη κατόπιν εντολής του Μεσολογγίτη Χαρίλαου Τρικούπη, περιηγείσαι σε ένα υπαίθριο μουσείο, που αν υπήρχε στο εξωτερικό, το πιθανότερο είναι ότι θα πλήρωνες εισιτήριο εισόδου.
Θαυμάζεις τις καρτποσταλικές πελάδες (τις πασσαλόπηκτες στα αβαθή νερά ξύλινες καλύβες των ψαράδων) και τις γαΐτες, δηλαδή τα βαρκάκια-κομψοτεχνήματα με το σταφνοκάρι, το χαρακτηριστικό τετράγωνο δίχτυ ψαρέματος για τα αβαθή νερά που είναι τεντωμένο σε δύο πασσάλους. Όμως η χαρά ψαράδων, ποδηλατών, φωτογράφων, ερωτευμένων και χαμένων γενικώς είναι η ώρα του ηλιοβασιλέματος. Τα κλισέ περιττεύουν. Κατά την επίσκεψή σας εδώ, η εικόνα θα σας ψιθυρίσει την αλήθεια.
Γαστρονομικός πλούτος: Εχω αναρωτηθεί συχνά ποια θα ήταν η πολιτική μιας περιοχής της Γαλλίας εάν διέθετε ένα προϊόν παγκόσμιου γαστρονομικού ενδιαφέροντος όπως το αυγοτάραχο. Ειδικά μάλιστα εάν, όπως στην περίπτωση του Μεσολογγίου, είχε και ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον για να το υποστηρίξει. Και όμως, ο γαστρονομικός τουρισμός αποτελεί κενό πεδίο για την πόλη. Ασφαλώς μπορείτε να προμηθευτείτε αυγοτάραχο από τα εργαστήρια της περιοχής, να σας προτείνουν ενδεχομένως κάποιες συνταγές ή να γευτείτε τον μοναδικό αυτό μεζέ στα τοπικά ταβερνάκια και εστιατόρια.
Αλλά, κακά τα ψέματα, ο γαστρονομικός τουρισμός απαιτεί πολύ περισσότερα, πολλώ μάλλον όταν, εκτός από το αυγοτάραχο (τα αυγά της μπάφας, του θηλυκού κεφάλου), αλιεύονται στη λιμνοθάλασσα εκλεκτά ψάρια και χέλια, που οι Μεσολογγίτες ξέρουν να μαγειρεύουν υπέροχα γνωρίζοντας συνταγές που χάνονται στα βάθη του χρόνου: κέφαλος πετάλι με χοντρό αλάτι στα κάρβουνα, μυξινάρι, ψάρια παστά, χάβαρα (είδος γυαλιστερής), χέλι πριτσ’πάτο (πριγκιπάτο), δηλαδή μεγάλο και ανοιγμένο στη μέση με άφθονη αφρίνα.
Αφρίνα, ο ανθός του αλατιού: Άλλο ένα τεράστιο κεφάλαιο για το Μεσολόγγι, καθώς στις δύο αλυκές, που καταλαμβάνουν 14.000 στρέμματα, παράγεται το 90% του πρωτογενούς αλατιού στην Ελλάδα, με περισσότερους από 130.000 τόνους ετησίως. Τα βουνά από αλάτι που σχηματίζονται αυτή την εποχή αποτελούν εντυπωσιακό θέαμα και, σε συνδυασμό με την καθοριστική σημασία του αλατιού στην παγκόσμια ιστορία, θα μπορούσαν να γίνονται ξεναγήσεις, προκαλώντας μεγάλο ενδιαφέρον. Δεκάδες αντίστοιχα μουσεία του εξωτερικού-με λιγότερο σημαντική θεματολογία-λειτουργούν με επιτυχία, γιατί όχι και εδώ;
«Δυστυχώς, επαναπαυτήκαμε στις δάφνες του παρελθόντος και στις ευτυχείς συγκυρίες. Από τη μια, η πληθώρα διοικητικών υπηρεσιών που λειτουργούν στην πόλη, ως πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακαρνανίας, από την άλλη η παρουσία χιλιάδων φοιτητών των ΤΕΙ αποτέλεσαν πηγές εσόδων χωρίς ιδιαίτερο κόπο», λέει ο Κωνσταντίνος Πασιόπουλος, αντιπρόεδρος του Εμποροβιομηχανικού Συλλόγου και υπεύθυνος του νεοσύστατου Γραφείου Τουριστικής Ανάπτυξης Μεσολογγίου. «Τα πράγματα όμως άλλαξαν. Οι περικοπές των μισθολογίων, η αύξηση των φόρων και η συρρίκνωση των τμημάτων των ΤΕΙ, όπου από 5.500 σπουδαστές έχουν απομείνει μόνο 500, έκανε πολλούς να στρέψουν τα βλέμματά τους προς τον τουρισμό.
Ήδη η δημιουργία της ιστοσελίδας www.visitmes.gr αναδεικνύει την τουριστική δυναμική της περιοχής μας, παρουσιάζοντας δράσεις που ο επισκέπτης δεν μπορεί να βιώσει πουθενά αλλού στην Ελλάδα». Η αλήθεια είναι ότι πριν από δύο μόλις χρόνια, εάν ήθελες να νοικιάσεις ένα ποδήλατο στην κατεξοχήν πόλη των ποδηλάτων, δεν μπορούσες. Σήμερα όμως υπάρχουν αρκετά σημεία για να προμηθευτείτε το δίκυκλό σας και να περιηγηθείτε στην επίπεδη πόλη, που μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου πεζόδρομων θα σας οδηγήσει σε όμορφες γειτονιές με χαμηλά σπίτια και λουλουδοφορτωμένες αυλές.
Όλοι εδώ κινούνται με πεντάλ, καθώς στο Μεσολόγγι των 15.000 κατοίκων υπάρχει τριπλάσιος αριθμός ποδηλάτων. Κάθε φορά που έρχομαι στο Μεσολόγγι, επισκέπτομαι το εργαστήρι του χαράκτη Απόστολου Κούστα, ενός στωικού καλλιτέχνη που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κεφάλαια της σημερινής πόλης. Με πληθώρα διεθνών διακρίσεων για τα έργα του που έχουν βαθιά ριζωμένη τη στιβαρή λιτότητα των αρχετυπικών συμβόλων, διέκρινα πάλι στην τελευταία του δουλειά με τίτλο «ΑΝΤΙ-ΔΩΡΟ στους προγόνους μου» την αγάπη και τον σεβασμό.
Φεύγοντας από εκεί, περιπλανήθηκα με το ποδήλατο στις παλιές γειτονιές του Μεσολογγίου και ένιωσα το αντίθετο. Μέρες τώρα προσπαθώ να επισκεφτώ τα σπίτια του Παλαμά και του Τρικούπη που έχουν μετατραπεί σε μουσεία, χωρίς όμως να τα καταφέρω. Πηγαίνω τις επισκέψιμες ώρες που αναγράφουν οι σχετικές πινακίδες, αλλά εις μάτην. Οι πόρτες τους παραμένουν κλειστές.
Μετάβαση: To Mεσολόγγι απέχει 256 χλμ. από την Αθήνα και 424 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Το κόστος για βενζίνη και διόδια υπολογίζεται στα 100 ευρώ με επιστροφή (μέσω γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου) και στα 90 ευρώ με επιστροφή αντίστοιχα.
Διαμονή: Theoxenia (Τουρλίδας 2). Με αισθητική ’70s, το κλασικό Ξενία έχει το προνόμιο ότι βρίσκεται δίπλα στη λιμνοθάλασσα, παραμένοντας ταυτόχρονα κοντά στο κέντρο της πόλης. Από 52 ευρώ το δίκλινο με πρωινό. | Liberty (Ηρ. Πολυτεχνείου 41). Είναι το δεύτερο-και δεν υπάρχει άλλο-ξενοδοχείο του Μεσολογγίου. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Από 45 ευρώ το δίκλινο με πρωινό. | Ηλέκτρα (Ιθάκης 5). | Τα ενοικιαζόμενα επιπλωμένα διαμερίσματα της Ηλέκτρας και του Θοδωρή βρίσκονται στην είσοδο της πόλης, διατηρώντας μια πολύ καλή σχέση ποιότητας-τιμής και δίνοντας ουσία στον όρο «φιλοξενία». Από 35 ευρώ το δίκλινο.
Φαγητό: Δημητρούκας (Αθ. Ραζηκότσικα 11). Ψαροταβέρνα-εστιατόριο, το απόλυτο στέκι ντόπιων και επισκεπτών. Προτιμήστε μεγάλα ψάρια, όπως λαβράκια, και βεβαίως οστρακοειδή. | Χρας (Αθ. Ραζηκότσικα 7). Το ουζερί του Παναγιώτη Χρα είναι η καθημερινή επιλογή των μερακλήδων, που θέλουν να συνοδεύσουν το ουζάκι τους με την ψαριά της ημέρας. Οικονομικό και εγγυημένο. | Αρχοντικό (στον πεζόδρομο της Κόμητος Ρόμα 4). Σε ένα καλαίσθητο περιβάλλον θα απολαύσετε καλομαγειρεμένο φαγητό σε ευμεγέθεις μερίδες. Ωραιότατα το σνίτσελ κοτόπουλο, η καρμπονάρα και οι ευφάνταστες σαλάτες.
Καφές-Ποτό: Avant Garde (Χαρ. Τρικούπη 11). Industrial αισθητική, θεματικές live μουσικές βραδιές, πάρτι, πολύ καλά κοκτέιλ, βραδιές οίνου συνοδεία τάπας. Αναζητήστε το. | Κοχλίας (Λόρδου Βύρωνος 27 και Κόμητος Ρόμα). Ενα φωτεινό καφέ με χρώμα, επιτραπέζια και μεγάλη επιλογή βιβλίων. Το αγαπά κυρίως η νεολαία. | Αλωνάκι (Καψάλη 1). Απέναντι από τον Κήπο των Ηρώων. Εκτός από καφέ και γλυκό, μπορείτε να δοκιμάσετε τα εκλεκτά μεζεδάκια της Νάνσης, συνοδεύοντας ιδανικά το τσιπουράκι σας. | Αλατιέρα (Λιμάνι Μεσολογγίου). Ο τόπος φόρτωσης του αλατιού στο λιμάνι από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 έδωσε την ονομασία του σε ένα νέο στέκι της πόλης. Για καφέ, ποτό, και όχι μόνο, με θέα τη θάλασσα.
Πολιτισμός: Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης-Δημοτική Πινακοθήκη (Πλ. Μάρκου Μπότσαρη). Ξεχωρίζουν οι σπουδαίοι πίνακες «Η Έξοδος του Μεσολογγίου» και «Η υποδοχή του Λ. Βύρωνα στο Μεσολόγγι», αντίγραφα από τα πρωτότυπα έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη, καθώς και το πρωτότυπο έργο του Γάλλου ζωγράφου Εμίλ Ντε Λασάνκ με τίτλο «Η αυτοθυσία της μάνας» και το αντίγραφο από το έργο του Ντελακρουά «Η Ελλάδα πάνω από τα ερείπια του Μεσολογγίου». Ανοιχτά όλες τις ημέρες 09.00-13.30 και 16.00-18.00. Είσοδος δωρεάν. | Κέντρο Λόγου και Τέχνης-Μουσείο «Διέξοδος» (Αθ. Ραζηκότσικα 23 και Ευγενίδου). Εκτός από τη μόνιμη, πλούσια συλλογή, που θα σας μυήσει στην ιστορία της πόλης, πραγματοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα πολύ ενδιαφέρουσες θεματικές εκθέσεις. Ανοιχτά 11.00-13.00, πλην Δευτέρας και Τρίτης.
Δραστηριότητες: Αν θέλετε να ανακαλύψετε το Μεσολόγγι ποδηλατώντας εκτός δρόμου, να κάνετε ράφτινγκ στα ποτάμια του Αχελώου και του Ευήνου που το περικλείουν, να αναρριχηθείτε στον ορεινό όγκο του Αράκυνθου ή να πεζοπορήσετε στις πλαγιές της Βαράσοβας, απευθυνθείτε στους ανθρώπους του «Ανακαλύψτε το Μεσολόγγι».
