Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Φολέγανδρος ανήκε στα νησιά της άγονης γραμμής. Προορισμός για λίγους και καλούς, που απέφευγαν και να την διαφημίσουν. Ύστερα, μπήκε στα τακτικά δρομολόγια από τον Πειραιά κι άρχισαν να την ανακαλύπτουν Ευρωπαίοι και Έλληνες. Μετά έγινε προορισμός island hopping από γειτονικά νησιά, ήρθε ο νεαρόκοσμος και οι οικογένειες των πιο «εναλλακτικών».
«Γη όση θωρείς και σπίτι όσο χωρείς», έλεγαν οι παλιοί Κυκλαδίτες. Στη Φολέγανδρο η ρήση τηρήθηκε κατά γράμμα, ώστε όλοι να χωρέσουν και να κρυφτούν από επίδοξους κατακτητές περασμένων αιώνων στα σπιτάκια του κάστρου, στα μονόσπιτα και τις μονώροφες θεμωνιές της υπαίθρου. Αυτή η μικροκλίμακα είναι που σε γοητεύει. Κρυμμένος νιώθεις κι εσύ, όχι πια από τους πειρατές, αλλά από τον κοσμοπολιτισμό άλλων νησιών του Αιγαίου. Ορατός στην παρέα σου και στην οικογένειά σου και στους άλλους «συνωμότες» που ακόμη έρχονται στη Φολέγανδρο-αν και όχι στην υψηλή τουριστική περίοδο. Ορατός και από τους άλλους που σε συντροφεύουν στα μονοπάτια που οδηγούν στο Κάτεργο, στην Αγκάλη, στο Λιβάδι, στον φάρο του Ασπροπούντα. Που ψήνονται σε παραλίες χωρίς ίσκιους και beach bars.
Μεγάλα luxury hotels δεν έχουν γίνει, ελάχιστες είναι οι boutique μονάδες με μοντέρνο ντιζάιν στο νησί. Κι όλα τα ξενοδοχεία τιμούν την αρχιτεκτονική και την κλίμακα των Κυκλάδων. Ευτυχώς. Όσο για τη Χώρα που τους ελκύει όλους σαν μαγνήτης, κρέμεται στους γκρεμούς, μισή μέσα μισή έξω από το κάστρο της, κι έχει φύλακα την Παναγία που λάμπει ολόασπρη πάνω στον βράχο της. Έχει πλατείες σκιερές, εκκλησίες παλιές, σοκάκια και πεζούλες. Στα καφενεία και τα καφέ της θα δώσεις ραντεβού για πρωινό και brunch.
Εκεί θα φας τοπικές σπεσιαλιτέ, θα ψωνίσεις, θα πιείς και θα χορέψεις, θα ρεμβάσεις, θα διαβάσεις πίνοντας τον καφέ σου, και θα απολαύσεις το ελληνικό καλοκαίρι. Αυθεντικό αιγαιοπελαγίτικο καλοκαίρι με το αγέρι να θροΐζει τα φύλλα των δέντρων και τα λουλούδια να μοσχομυρίζουν σε παρτέρια και γλάστρες. Το απογευματάκι θα φτάσεις ως την Άνω Μεριά. Εκεί κι αν θα νιώσεις τη Φολέγανδρο όπως ήταν άλλοτε, με τις αγροικίες και τις ξερολιθιές να κεντάνε τα τοπία συγκρατώντας το λιγοστό καλλιεργήσιμο χώμα, και την παραδοσιακή αγροτική ζωή να ξετυλίγεται μπροστά σου. Η κουλτούρα της αυτάρκειας σε όλο της το μεγαλείο.
Όταν επισκέφθηκε τη Φολέγανδρο στα μέσα του 20ου αιώνα ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ζήσιμος Λορεντζάτος, την αποκάλεσε «ανέγγιχτη». Σήμερα είναι υπερβολή να την πεις έτσι-τουλάχιστον όσον αφορά τη Χώρα και το λιμάνι που εξελίσσονται ήπια, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του τουρισμού. Είναι όμως ένα επίθετο που ταιριάζει σε πολλά άλλα μέρη του νησιού. Είναι η ελπίδα και το «μάντρα» όσων την αγαπούν. Και τη σέβονται.
Όταν επισκέφθηκε τη Φολέγανδρο στα μέσα του 20ου αιώνα ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ζήσιμος Λορεντζάτος, την αποκάλεσε «ανέγγιχτη». Σήμερα είναι υπερβολή να την πεις έτσι-τουλάχιστον όσον αφορά τη Χώρα και το λιμάνι που εξελίσσονται ήπια, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του τουρισμού. Είναι όμως ένα επίθετο που ταιριάζει σε πολλά άλλα μέρη του νησιού. Είναι η ελπίδα και το «μάντρα» όσων την αγαπούν. Και τη σέβονται.
