Αρχαία πόλη με δικό της νόμισμα: Σήμερα από την αρχαία Άκανθο διακρίνονται μέρος της ισχυρής οχύρωσης της πόλης, οικοδομικά απομεινάρια ελληνιστικών χρόνων, μια οικία με εσωτερική αυλή που περιβάλλεται από δωμάτια, καθώς και η θεμελίωση ενός ναού-πιθανότατα της θεάς Αθηνάς-στην κορυφή λόφου. «Η ανθρώπινη παρουσία στους λόφους αυτούς ήταν συνεχής από την αρχαιότητα έως το 1932, οπότε και σταμάτησε απότομα και βίαια λόγω του φονικού και καταστροφικού σεισμού 7,1 ρίχτερ που έπληξε την περιοχή.
Εκείνος ο σεισμός, που άφησε πίσω του 83 νεκρούς και όλα τα σπίτια κατεστραμμένα, οδήγησε τους κατοίκους να κτίσουν χαμηλότερα το νέο χωριό, εκεί που στην αρχαιότητα εκτεινόταν το νεκροταφείο της αρχαίας Ακάνθου, που μέρος της έχει ανασκαφεί. Τμήμα του νεκροταφείου, γενικά έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 600 τάφοι, έχει αναδειχθεί και είναι επισκέψιμο για το κοινό» μας λέει συνταξιούχος εκπαιδευτικός Γιώργος Κασκέτης, ξεναγώντας μας στους λόφους που εκτεινόταν η Άκανθος με την εντυπωσιακή θέα στην θάλασσα. Στον αρχαιολογικό χώρο οδηγεί λιθόστρωτος δρόμος, που ξεκινάει έξω από το 1ο Δημοτικό Σχολείο της Ιερισσού απέναντι ακριβώς από το πηγάδι που ξεδιψούσε το χωριό τα παλαιά χρόνια.
Ο κ. Κασκέτης, που διατηρεί με τη σύζυγό του τον μικρό οικογενειακό ξενώνα «Koala», συνηθίζει να ξεναγεί τους επισκέπτες του στον αρχαιολογικό χώρο της Ακάνθου, μεταφέροντας τους πίσω στο χρόνο, με την ίδια θέα στην θάλασσα και στον Άθω όπως την αρχαία εποχή. Κατά την περσική εκστρατεία, το 480 π.Χ. οι κάτοικοι της Ακάνθου υποχρεώθηκαν να εργαστούν στην διάνοιξη της περιβόητης διώρυγας του Ξέρξη, προκειμένου να διέλθει χωρίς κινδύνους ο στόλος του. Ο Πέρσης ηγεμόνας ήθελε να αποφύγει τον περίπλου του Άθω, καθώς την προηγούμενη φορά που το επιχείρησε είχε βυθιστεί ο στόλος του Μαρδόνιου. Η διώρυγα σήμερα βρίσκεται θαμμένη και έχει εντοπιστεί ανάμεσα στα χωριά Νέα Ρόδα και Τρυπητή και τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια ανάδειξης της.
Σημαντικό παραθεριστικό κέντρο: Η αρχαία Άκανθος που εξελίχθηκε σε Ιερισσό, μπορεί να μην πτοήθηκε στο διάβα των αιώνων από εισβολείς και κατακτητές, από Πέρσες, Ρωμαίους έως Οθωμανούς, ωστόσο ο φονικός σεισμός του 1932, με επίκεντρό κοντά στη θάλασσα, ήταν αρκετός για να αλλάξει τα πάντα. Το χωριό κτίστηκε από την αρχή νοτιότερα, δίπλα στη θάλασσα και επάνω-όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια-στο αρχαίο νεκροταφείο της Ακάνθου, για να εξελιχθεί τα χρόνια που ακολούθησαν σε έναν όμορφο και σύγχρονα δομημένο παραλιακό οικισμό, σημαντικό παραθεριστικό θέρετρο και έδρα του δήμου Αριστοτέλη στις μέρες μας. Στην είσοδο από Στρατώνι διακρίνεται o πύργος της Κρούνας (14ος αιώνας), που επόπτευε τις εγκαταστάσεις του μετοχιού της «Κορόνης» της σερβικής μονής Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους.
Έξω από την Ιερισσό συνεχίζει να λειτουργεί το μετόχι Κάκαβο της μονής, με το γραφικό εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Το μετόχι είναι επισκέψιμο, κυρίως από Σέρβους που παραθερίζουν στην περιοχή αλλά και γυναίκες που έχουν την ευκαιρία να «γευτούν» λίγη από την αθωνική αύρα. Πραγματικό στολίδι για την Ιερισσό, αποτελεί το Κέντρο Πολιτισμού, που στεγάζει την εντυπωσιακή έκθεση έργων του γνωστού εικαστικού Ευθύμη Βαρλάμη-με θέμα το Άγιον Όρος καθώς-και το τοπικό λαογραφικό μουσείο. Στο αμφιθέατρο ψηφιακών στεροσκοπικών προβολών, προβάλλεται-με τη χρήση γυαλιών 3D-ένα ξεχωριστό οδοιπορικό στη Αθωνική Πολιτεία που αξίζει να παρακολουθήσετε.
Στον προαύλιο χώρο δεσπόζει το επιβλητικό γλυπτό του «Καλού αγγέλου του κόσμου», έργο του Ρώσου δημιουργού Πιότρ Στρόνσκι, το οποίο δώρισε το 2010 η Ουκρανία στην Ιερισσό και συμβολίζει-τραγική ειρωνεία-την ειρήνη και την ενότητα των λαών. Η Ιερισσός έχει μακρά παράδοση στην αλιεία και στη ναυπηγική. Εδώ συναντάται το ορκίνι, ένα είδος τόνου που αλιεύεται Μάιο και Ιούνιο και ξεχωρίζει για τη νοστιμιά του και μαγειρεύεται κοκκινιστό ή το παστωμένο. Αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου αποτελούν και τα καρνάγια που συνεχίζουν να λειτουργούν σε πείσμα των καιρών, παρά τα πολλά προβλήματα, και αποτελούν δημοφιλή ατραξιόν για τους επισκέπτες.
Οι φημισμένες παραλίες της: Η «μεγάλη παραλία» της Ιερισσού, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι από τις πλέον δημοφιλείς και βραβευμένες της Χαλκιδικής και όχι άδικα. Κρυστάλλινα νερά και δέντρα μέχρι το κύμα, συνθέτουν ένα ιδανικό σκηνικό χαλάρωσης και αναψυχής ειδικά για οικογένειες με παιδιά. Απλώνεται μπροστά από το χωριό, σε μήκος περίπου πέντε χιλιομέτρων, και είναι οργανωμένη με πλήρεις υποδομές και beach bar για όλα τα γούστα. Η κεντρική παραλία στον κόλπο της Ιερισσού, χωρίζεται σε τρία τμήματα που καθένα βραβεύεται επανειλημμένα με «Γαλάζια Σημαία». Σχεδόν σε όλη την έκτασή της η παραλία είναι αμμώδης, όπως ο πυθμένας της που βαθαίνει πολύ ομαλά.
Βορειότερα της Ιερισσού εκτείνεται η παραλία Κακούδια, που είναι από τις πλέον «παρθένες» όμορφες και γραφικές της Χαλκιδικής. Οι μοναδικοί σχηματισμοί από βράχια, σε αποχρώσεις του λευκού, που ξεπροβάλλουν μέσα από το νερό ή την χοντρή και σπυρωτή άμμο της παραλίας-που δεν «κολλάει» στο σώμα-θυμίζουν κινηματογραφικό σκηνικό, που μαγεύει όποιον βρεθεί στο σημείο πρώτη φορά. Δεν είναι τυχαίο πως ο αείμνηστος δημιουργός Θεόδωρος Αγγελόπουλος διάλεξε τα Κακούδια, για να γυρίσει μία από τις εμβληματικές σκηνές της ταινίας του : «Μία Αιωνιότητα και μία μέρα», που βραβεύτηκε με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών το 1998. Από την Ιερισσό διέρχονται οργανωμένα πεζοπορικά και ποδηλατικά μονοπάτια που καλύπτουν όλες τις ηλικίες και όλες τις αντοχές.
Κρασί, μέλι, τυριά: Από τα χρόνια της αρχαίας Ακάνθου η περιοχή φημιζόταν για το άριστο κρασί της. Ο «Ακάνθιος Οίνος» ήταν από τα μεγαλύτερα οινικά brand της αρχαιότητας και ενίοτε «Μήλον της Έριδος» ανάμεσα σε Αθηναίους και Σπαρτιάτες, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Μάλιστα λέγεται πως το κρασί αυτό απολάμβανε ο Ξέρξης, παρακολουθώντας τις εργασίες διάνοιξης της ομώνυμης διώρυγας παρακάτω από την Ιερισσό, αλλά και κατά την εκστρατεία του στην Ελλάδα. Σήμερα την μακραίωνη παράδοση του «Ακάνθιου Οίνου» συνεχίζει το οινοποιείο «Domaine Agrovision» που ξεχωρίζει για την γαλλική κουλτούρα του αλλά και από δράσεις που στοχεύουν στην ανάδειξη του τοπικού οίνου μέσα από διαδρομές στην πλούσια φύση και στην ιστορία της περιοχής, συνδυασμένες με ντόπια κρασιά και προϊόντα.
«Το έδαφος, κεκλιμένο και αμμώδες-ο προσανατολισμός και η έκθεση στον ήλιο και την θαλάσσια αύρα, δημιουργούν μια σειρά εξαιρετικών κρασιών που στοχεύουν στην τέρψη του στόματος και του νου» μας λέει ο χημικός και διευθυντής του οινοποιείου κ. Άγγελος Ζαμάνης. Η σειρά κρασιών αποτελείται από το «20» (λευκό, ροζέ, ερυθρό), «Ieris» (παλαιωμένο σε δρύινα βαρέλια) και το «Αμμουλιανή» (λευκό και ροζέ), ενώ το οινοποιείο-που είναι επισκέψιμο για το κοινό-βρίσκεται κοντά στο σημείο που σύμφωνα με την παράδοση ο Ξέρξης τοποθέτησε τον θρόνο του, απολαμβάνοντας τον «Ακάνθειο Οίνο».
Άλλα τοπικά προϊόντα που ξεχωρίζουν είναι το ντόπια τυριά αλλά και η ποικιλία μελιών. Στο τοπικό τυροκομείο Σταθώρη παρασκευάζονται 20 και πλέον κωδικοί, μεταξύ των οποίων το φημισμένο Πετρωτό και το Αθωνίτικο από κατσικίσιο φρέσκο γάλα, που παράγονται με παραδοσιακές μεθόδους και έχουν έντονες γεύσεις και αρώματα. Μάλιστα το 2010 το τυροκομείο κατάφερε να μπει στο Βιβλίο των Ρεκόρ Guinness, καθώς έφτιαξε το μεγαλύτερο κατσικίσιο τυρί, βάρους 939 κιλών, για το οποίο απαιτήθηκαν 6.000 λίτρα γάλα. Από τα μέλια που ξεχωρίζουν είναι αυτά της οικογένειας Κεφαλίδη «Μελισσών Διακονήματα» με μέλισσες που «βόσκουν»-κυριολεκτικά-στην παρθένα φύση γύρω από την Ιερά Μονή Ζωγράφου στο Άγιον Όρος.
