Γνωστή και ως Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου του Νέου, βρίσκεται στον Υψηλάντη, σκαρφαλωμένη στο βουνό πάνω από την πεδιάδα της Κωπαΐδας, σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από τον Ορχομενό και 22 από τη Λιβαδειά. Είναι αφιερωμένη στον Οσιομάρτυρα Άγιο Νικόλαο τον Νέο, ο οποίος μαρτύρησε στα Βούνενα της Θεσσαλίας από τους Αβάρους στις 9 Μαΐου 720- γι' αυτό, φέρει την επωνυμία «Ο εν Βουνένοις».
Κατά τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων και την προφορική παράδοση, χτίστηκε στα τέλη του 11ου αιώνα και το Καθολικό της, που ανήκει στον τύπο του τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, είναι μικρογραφία του Καθολικού της Μονής του Οσίου Λουκά στο Στείρι. Σημαντικό γεγονός στην ιστορία του μοναστηριού αποτελεί η υπογραφή της λευτεριάς της Ρούμελης στα κελιά του στις 14 Σεπτεμβρίου 1829. Την ημέρα εκείνη, οι πασάδες Οτζάκ και Ασλάμπεης, ταπεινωμένοι από τον Δημήτριο Υψηλάντη, παρέδωσαν εγγράφως τη λευτεριά της περιοχής.
H ιερά μονή γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου, στη μνήμη του Αγίου Νικολάου, στις 9 Μαΐου, στη μνήμη του Αγίου Νικολάου του Νέου του εν Βουνένοις, και την 1η Οκτωβρίου, προς τιμήν της Παναγίας Γοργοεπηκόου.
