Ανάμεσα στα βουνά Χελιδόνα και Καλιακούδα, που αποτελούν συνέχεια του Τυμφρηστού, εκεί απ' όπου ξεκινούν οι παραπόταμοι και η κοίτη του Αχελώου, βρίσκεται η Ιερά Μονή Προυσού (ή Πυρσού). Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου, γιορτή γνωστή ως τα Εννιάμερα της Παναγίας. Οφείλει το όνομά της στην εικόνα της Παναγίας που έφτασε από την Προύσα της Μικράς Ασίας και θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
H μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα, την εποχή τον εικονομάχου Βυζαντινού αυτοκράτορα Θεόφιλου (829-842). H εικόνα της Παναγίας βρισκόταν σε ναό της Προύσας, αλλά ένας ευσεβής νεαρός αριστοκράτης, φοβούμενος ότι θα καταστρεφόταν, την πήρε μαζί του στην Ελλάδα. Φτάνοντας στην Καλλίπολη, η εικόνα χάθηκε. Λίγο καιρό αργότερα, έκανε αισθητή την παρουσία της σε ένα νεαρό βοσκό που ήταν με τα πρόβατά του στα βουνά όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι, ο οποίος άκουσε ύμνους και είδε να βγαίνει μια φωτεινή δέσμη από μια σπηλιά και να υψώνεται στον ουρανό-εξού και η ονομασία «Πυρσός».
Το γεγονός της εύρεσης της ιερής εικόνας διαδόθηκε και πολύς κόσμος συνέρρεε για να την προσκυνήσει. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο ευγενής που την είχε μεταφέρει από την Προύσα, ο οποίος, έπειτα από περιπέτειες, έφτιαξε παρεκκλήσι και μόνασε με το όνομα Διονύσιος. H μονή παρέμεινε ενεργός όλα τα χρόνια που ακολούθησαν, αν και, λόγω του δύσβατου της περιοχής, η φήμη της δεν ήταν μεγάλη. Το 1587 το Καθολικό της καταστράφηκε από πυρκαγιά, αλλά οικοδομήθηκε εκ νέου.
Το 1748 η μονή έγινε σταυροπηγιακή. Κατά την Επανάσταση του 1821, εκεί διαβίωνε μοναστική αδελφότητα, λειτουργούσε σχολείο και στεγάζονταν πολλοί αγωνιστές (Καραϊσκάκης, Κατσαντώνης, Μπότσαρης κ.ά.). Ο Καραϊσκάκης μάλιστα δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας σε ένδειξη ευγνωμοσύνης γιατί, κατά την παραμονή του στη μονή, γιατρεύτηκε από τη θέρμη που τον ταλαιπωρούσε. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, τη μονή ανόρθωσε ο Αγιορείτης πνευματικός Κύριλλος Καστανοφύλλης, ο οποίος προσκλήθηκε για το σκοπό αυτό.
Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από το Καθολικό και μια πτέρυγα κελιών. Το Καθολικό, που τιμάται στην Παναγία την Προυσιώτισσα, είναι ναός σταυροειδής με τρούλο και χρονολογείται στο 1754. Στα δυτικά διασώζει κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι, ενώ οι τοιχογραφίες, που φιλοτέχνησαν οι ζωγράφοι Γ. Γεωργίου και Γ. Αναγνώστου, τοποθετούνται στο 1785. Στην εξωτερική δυτική πλευρά της κρύπτης υπάρχουν τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ εσωτερικά υφίστανται δύο στρώματα, από τα οποία το ένα ανάγεται στο 1518.
Αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης, που κατασκευάστηκε το 1810. Το σκευοφυλάκιο περιέχει πλήθος πολύτιμων χειρόγραφων κωδίκων, εικόνες, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες και βιβλία. Λειτουργεί επίσης ενδιαφέρον μουσείο με μέρος των θησαυρών, όπως εικόνες από το 15ο και το 16ο αιώνα, ιερά άμφια, αργυρά και χρυσά δισκοπότηρα, χειρόγραφοι κώδικες, βιβλία και τα όπλα του Καραϊσκάκη. 'Εξω από τη μονή, αριστερά και δεξιά, στέκουν δύο κάστρα, οι Πύργοι του Καραϊσκάκη.
Υπάρχει ακόμα το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων που χτίστηκε το 1754. Τέλος, σώζεται το κτίριο το οποίο στέγασε επί Τουρκοκρατίας τη σχολή ελληνικών γραμμάτων που λειτούργησε στο μοναστήρι.
