Η ανδρώα Μονή (γνωστή και ως Παναγία Γουρνιών) βρίσκεται πάνω από τη μινωική πόλη Γουρνιά, 24 χιλιόμετρα ανατολικά του Αγίου Νικολάου, χπσμένη σε μια απότομη πλαγιά, σε υψόμετρο 540 μέτρων. Μπροστά από το φρουριακό συγκρότημα απλώνονται πανοραμικά η πόλη του Αγίου Νικολάου και ο γραφικός Κόλπος του Μιραμπέλλου. Σύμφωνα με την παράδοση, η ονομασία «Φανερωμένη» οφείλεται στη θαυματουργή εμφάνιση της εφέστιας εικόνας της μονής.
Κάποτε ένας βοσκός ακολούθησε τον μπροστάρη κριό του (οδηγό του κοπαδιού) και τον είδε να πίνει νερό που έρρεε από μια σπηλιά. Πλησίασε και, μέσα στο κοίλωμα, του «φανερώθηκε» η εικόνα της Θεοτόκου. Ο βοσκός τη μετέφερε στη στάνη του, από όπου όμως εξαφανίστηκε, και την ξαναβρήκε στη σπηλιά, όπου και χτίστηκε η μονή. Στα δύσκολα χρόνια της ενετικής και της τουρκικής υποδούλωσης, στο ιστορικό μοναστήρι κατέφυγαν πολλοί Κρήτες επαναστάτες, όπως ο Φραγκίσκος Τσαντηράκης (ή Παπαδάκης).
Μάλιστα, εδώ γαλουχήθηκε n Ροδάνθη, που, μεταμφιεσμένη σε άντρα με το όνομα Σπανομανώλης, κατατάχθηκε στο σώμα του καπετάν Καζάνη από το Μαρμακέτο Λασιθίου και πολέμησε τους Τούρκους. H θέση της μονής είναι οχυρή παραπέμποντας σε φρούριο πάνω από τη θάλασσα. H αρχιτεκτονική της διάταξη θυμίζει τα μοναστήρια που οικοδομήθηκαν στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα.
Το Καθολικό της είναι χτισμένο μέσα στη σπηλιά όπου βρέθηκε η εικόνα. Πρόκειται για δίκλιτη εκκλησία, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και τη Ζωοδόχο Πηγή, που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου και την Παρασκευή της Διακαινησίμου αντίστοιχα.
Το Καθολικό της είναι χτισμένο μέσα στη σπηλιά όπου βρέθηκε η εικόνα. Πρόκειται για δίκλιτη εκκλησία, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και τη Ζωοδόχο Πηγή, που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου και την Παρασκευή της Διακαινησίμου αντίστοιχα.
